- در جریان منازعات مسلحانه خرداد و تیر ۱۴۰۴، دستکم پنج موشک بالستیک ایران، با نقض قوانین بینالمللی بشردوستانه، به مناطق پرجمعیت اسرائیل اصابت کرد؛ این حملات باید به عنوان جنایات جنگی مورد تحقیقات قرار گیرد.
- حملات موشکی بالستیک ایران در پاسخ به مجموعه حملات اسرائیل به ایران بود که در ۲۳ خرداد آغاز شد و با درگیری مستقیم آمریکا، تا ۴ تیر ادامه یافت. موشکها به اقامتگاههای غیرنظامی که بین یک و نیم تا ۹ کیلومتر با اماکن نظامی اسرائیل فاصله داشتند، برخورد کردند. یک حمله به یک بیمارستان اصابت کرد.
- دولتها موظف به انجام تحقیقات درباره جنایات جنگی گزارش شده ارتکابی به دست اعضای نیروهای مسلح خود یا در قلمروشان هستند. افراد مسئول باید تحت پیگرد کیفری قرار گیرند.
(اورشلیم، ۱۳ شهریور ۱۴۰۴) – دیدهبان حقوق بشر امروز گفت در جریان منازعات مسلحانه خرداد و تیر ۱۴۰۴، حداقل پنج موشک بالستیک ایران، با نقض قوانین بینالمللی بشردوستانه، به مناطق پرجمعیت اسرائیل اصابت کرد و باید به عنوان جنایات جنگی مورد تحقیقات قرار گیرند. این پنج موشک، که سبب مرگ ۲۰ غیرنظامی شده و به یک بیمارستان آسیب وارد کردند، در میان حدود ۵۰ موشکی بود که از بین ۵۵۰ موشک در کل شلیکشده، در اسرائیل به زمین اصابت کرد.
حملات موشک بالستیک ایران در پاسخ به مجموعه حملات اسرائیل به ایران بود که در ۲۳ خرداد آغاز شد، و با درگیری مستقیم آمریکا تا ۴ تیر ادامه یافت. دیدهبان حقوق بشر پنج حمله را مستند کرد که در آنها موشکهای بالستیک ایران به اقامتگاههای غیرنظامی که بین یک و نیم تا ۹ کیلومتر با تاسیسات نظامی اسرائیل فاصله داشتند، برخورد کردند. چهار مورد از این حملات سبب کشته یا زخمی شدن افراد غیرنظامی در شهرهای بت یام، طمره، بئرشبع، و پتخ تیکوا شدند، و یک مورد به مرکز پزشکی سوروکا در بئرشبع اصابت کرد که سبب جراحت کارکنان و بیماران شد.
آیدا سایر، مدیر بخش بحران، منازعات مسلحانه و تسلیحات در دیدهبان حقوق بشر گفت «در حالی که در جریان جنگ ۱۲ روزه موشکهای بالستیک ایرانی نسبتاً معدودی از دفاع اسرائیل عبور کردند، آنهایی که عبور کردند به تناوب بدون هدف نظامی آشکار به مناطق پرجمعیت اصابت کردند». او اضافه کرد «حمله به تاسیسات غیرنظامی بدون هدف نظامی، غیرقانونی و مغایر اصل تمایز است و افراد مسئول، برای جنایات جنگی مسئولیت کیفری دارند».
دیدهبان حقوق بشر پیش از این حملات اسرائیل به مناطق پرجمعیت در ایران در نقض قوانین بشردوستانه را مستندسازی کرده است.
ارتش اسرائیل گزارش داد که حملات ایران در جریان ۱۲ روز معارضات مسلحانه سبب کشتهشدن ۳۰ غیرنظامی و یک سرباز در دوره مرخصی، و بستری شدن بیش از ۳۳۰۰ نفر – ۲۳ نفر با جراحتهای وخیم – و آوارگی بیش از ۱۵۰۰۰ نفر شد. ارتش اسرائیل گفت که ایران ۵۵۰ موشک بالستیک، شامل ۳۶ موشک که در مناطق پرجمعیت فرود آمدند شلیک کرده است. بقیه موشکها رهگیری شدند، به اهداف نظامی یا در نزدیکی آنها اصابت کردند، بیرون از مناطق پرجمعیت فرود آمدند، یا در مسیر سقوط کردند.
در تیر و مرداد ۱۴۰۴ پژوهشگران دیدهبان حقوق بشر به محل اصابت هشت موشک در اسرائیل، از جمله پنج مورد مستندشده در این گزارش، سفر و با ۳۰ قربانی و شاهد صحبت کردند. پژوهشگران همچنین تصاویر ماهوارهای را تجزیه و تحلیل کرده و عکسها و ویدیوهای منتشره در شبکههای اجتماعی را مورد راستیآزمایی قرار دادند. دیدهبان حقوق بشر در ۲۷ مرداد نامههایی حاوی پرسشهایی مشخص درباره حملات به مقامات ایران ارسال کرد، اما پاسخی دریافت نکرد. دیدهبان حقوق بشر همچنین بارها خواستار دیدگاههای مقامات اسرائیلی شد، اما پاسخی دریافت نکرد.
دیدهبان حقوق بشر به این نتیجه رسید که حملات ایران توسط موشکهای بالستیکی انجام شده بودند که کلاهکهای جنگی با وزن بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم را حمل میکردند. بر خلاف بسیاری از راکتهای غیرهدایتشونده، موشکهای بالستیک سلاحهای ذاتاً فاقد امکان تمییز به شمار نمیروند. دیدهبان حقوق بشر به این نتیجه رسید که دامنه و مقیاس آسیب انفجار به ساختمانهای آسیبدیده – از جمله گودالهای بزرگ ناشی از انفجار و موج ناشی از انفجار – نیازمند کلاهکی با این اندازه بوده و نمیتوانسته دراثر دفاع ضدموشکی اسرائیل ایجاد شدهباشد.
در طمره، در شمال اسرائیل، در بعد از ظهر ۲۴ خرداد، همسر، دو دختر، و همسر برادر رجا خطیب، وکیل فلسطینی شهروند اسرائیل، در اثر انفجار یک موشک بر سقف خانهشان کشته شدند. او گفت «من انفجار را حس کردم. برق رفت. صدا وحشتناک بود. فکر کردم مردهام».
در بت یام، شهری ساحلی در جنوب تل آویو، یک موشک در ۲۵ خرداد به یک آپارتمان ۱۲ طبقه برخورد کرد و ۹ غیرنظامی از جمله سه کودک را کشت. الیاس مُغربی، ۴۴ ساله، که در طبقه سوم خوابیده بود گفت که پس از حمله «سه واحد آپارتمانی مختلف یکی شدند... چون همه دیوارهای داخلی بین آنها در یک لحظه خراب شد».
در شهر جنوبی بئرشبع، در ۲۹ خرداد، یک موشک به مرکز پزشکی سوروکا برخورد کرد. در ۳ تیر یک موشک دیگر به این شهر خورد، و چهار غیرنظامی را در ساختمانی مسکونی کشت.
مقامات ایران هیچ هشدار مشخصی پیش از این پنج حمله مستندشده صادر نکردند. آنها همچنین هدف مورد نظر خود در چهار مورد از این پنج حمله را اعلام عمومی نکردهاند. عباس عراقچی، وزیرخارجه ایران، در پستهایی در ایکس اشاره کرد که بیمارستان سوروکا هدف مورد نظر نبوده است اما بی هیچ اساسی به طور ضمنی گفت که بیمارستان هدف نظامی مشروع بوده است.
درگیری بین اسرائیل و ایران یک منازعه مسلحانه بینالمللی تحت قوانین بشردوستانه به شمار میرود. تمام اطراف درگیر در منازعه موظف به تمییز بین نظامیان و غیرنظامیان و صرفاً هدف قرار دادن اهداف نظامی هستند. حملات عامدانه و مغایر با اصل تمایز به غیرنظامیان و اهداف غیرنظامی و حملاتی که آسیب نامتناسب به غیرنظامیان وارد کند ممنوع هستند. حملات مغایر با اصل تمایز شامل حملاتی میشود که هدف نظامی مشخصی ندارند، از سلاحها یا تاکتیکهایی استفاده میکنند که امکان هدایتشدن به سمت هدف نظامی مشخص ندارند، یا حملاتی که اثر آنها نمیتواند چنان که بر اساس قوانین الزامی است، محدود شود.
اطراف منازعات مسلحانه باید تمام اقدامات احتیاطی ممکن را اتخاذ کرده تا تضمین کنند که حملات اهداف نظامی را هدف میدهند و غیرنظامیان هشدارهای قبلی مؤثر دریافت میکنند مگر آن که شرایط اجازه ندهد.
افرادی که با قصد مجرمانه – عمداً یا از سر سهلانگاری - فرمان به نقض جدی قوانین جنگی میدهند، یا مرتکب آنها میشوند یا به ارتکابشان یاری میرسانند، مسئول جنایات جنگی هستند.
پنج حمله موشکی مستندشده ایران به خاطر غیاب اهداف نظامی، یا به دلیل این که شرایط اجازه هدایت این سلاحها به هدف نظامی مشخصی را نمیداد، یا به علت عدم امکان اعمال محدودیت کافی در آثار این تسلیحات، مغایر با اصل تمایز بودند.
دولتها موظف به انجام تحقیقات درباره جنایات جنگی گزارش شده ارتکابی به دست اعضای نیروهای مسلح خود یا در قلمروشان هستند. افراد مسئول باید به شیوه مناسب تحت پیگرد کیفری قرار گیرند.
کاربرد سلاحهای انفجاری با دامنه تأثیر گسترده، مثل موشکهای بالستیک، از جمله با افزایش ریسک حملات مغایر اصل تمایز، در مناطق پرجمعیت تهدیدی جدی متوجه غیرنظامیان میکند. در کنار آسیب بلافاصله به غیرنظامیان و زیرساختهای غیرنظامی، آسیب به زیرساختهای حیاتی نظیر بیمارستانها میتواند آثاری طولانی مدت و پیچیده داشته باشد. نه ایران و نه اسرائیل اعلامیه سیاسی ۲۰۲۲، که کشورها را متعهد به تصویب و پیادهسازی رویهها و سیاستهای ملی برای کاهش آسیب به غیرنظامیان از طریق محدود کردن یا خودداری از کاربرد سلاحهای انفجاری در مناطق پرجمعیت میکند، را امضا نکردهاند.
سایر گفت «حملات موشکی مغایر اصل تمایز ایران در پاسخ به حملات اسرائیل سبب جانباختن و جراحت دهها غیرنظامی در سراسر اسرائیل شد و زندگی بسیاری دیگر را مختل و زیرورو کرد. افراد مسئول برای حملات غیرقانونی از سوی هر یک از طرفهای درگیری باید مورد بازخواست قرار گیرند».
طمره، ۲۴ خرداد
در روز ۲۴ خرداد، کمی پس از یازده شب، یک موشک ایرانی به سقف منزل خانوادگی سه طبقهای در طمره، شهری فلسطینی حدود ۲۰ کیلومتری شرق حیفا در شمال اسرائیل برخورد کرد و چهار غیرنظامی را کشت و ده نفر دیگر را مجروح کرد.
رجا خطیب، ۵۲ ساله، گفت که او در زمان شنیده شدن آژیر حمله هوایی، بیرون و دور از خانهاش بوده است. او که میخواست همراه خانوادهاش باشد، به خانه برگشت و به سمت اتاق امن طبقه دوم رفت. او در نیمه راه پلهها بود که انفجار را احساس کرد. خطیب توصیف کرد «صدا وحشتناک بود. فکر کردم مردهام. به خودم نگاه کردم و هیچ [اتفاقی نیفتاده بود]. در شکسته بود. طبقه دوم فرو ریخته بود.
خطیب، دخترش رزان را در اتاق امن طبقه دوم پیدا کرد. او گفت «او با غبار پوشیده شده بود. صورتش قرمز بود و در وضعیت شوک مطلق به سر میبرد». رزان به او گفت که بقیه خانواده در طبقه سوم باقی مانده بودند. خطیب گفت:
به طبقه سوم رفتم...پلهها تماماً شکسته بودند. میتوانستم آسمان را ببینم... تلاش میکنم با دست راهم را بین میلهای فولادی بیرون آمده از ویرانهها باز کنم... و صدایشان میکنم... صدایشان میزدم. بزرگترین دخترم، شذی را صدا میزدم؛ هاله کوچکترین دخترم، و منار، همسرم. و ... همسر برادرم، [که او هم] منار [نام دارد]. فقط میخواستم اثری از زندگی پیدا کنم. هیچ. ده دقیقه فریاد زدم... بین دیوارهای خرابشده و آسمان... آشکار بالای سرم، تا همسایهها... پلیس و بقیه آمدند...و چهار جنازه بیرون آوردند.
رسانههای اسرائیلی به نقل از سرویس اضطراری ستاره سرخ داوود گزارش دادند که در این حمله ۲۰ نفر نیز مجروح و به بیمارستانهای اطراف منتقل شدند.
دیدهبان حقوق بشر ویدیویی از لحظه اصابت موشک به منزل خطیب را که در اختیار پژوهشگرانش قرار داده شده بود مورد راستیآزمایی قرار داد. این ویدیو که از خانه یک همسایه فیلمبرداری شده است، رد چندین موشک را در آسمان شب نشان میدهد که نشانگر آن است که این حمله بخشی از شلیک همزمان چندین موشک به شمال اسرائیل بوده است. یکی از موشکها از مقابل دوربین رد میشود و به منزل خطیب در آن سوی خیابان اصابت میکند و سپس صدای بلند یک انفجار میآید.
موشک به سقف برخورد کرده و باعث فروپاشی بخش عمدهای از طبقات دوم و سوم شده است. ویدیوی دیگری نشاندهنده آسیب بزرگ انفجار به ساختمانهای اطراف تا فاصله ۷۰ متری محل اصابت است. در محل اصابت، پژوهشگر دیدهبان حقوق بشر آثار آسیب انفجار، نظیر شیشههای شکسته، تا ۱۲۰ متر دورتر را مشاهده کرد.
خطیب گفت «در یک لحظه هر چه داشتم را از دست دادم. تمام جهان بر سرم آوار شد... به خاطر موشکی که از ایران آمد. زندگی من به خاطر این جنگ کاملاً نابود شد».
نزدیکترین سه سایت نظامی که دیدهبان حقوق بشر موفق به تشخیصشان شد، در حدود ۹ کیلومتری شرق و شمال منزل خطیب قرار دارند. دیدهبان حقوق بشر هیچ بیانیهای از مقامات ایران درباره هدف حمله نیافت. یک شاهد گفت که نیروهای اسرائیلی در شب قبل موشکها را بر فراز طمره رهگیری کرده بودند.
با وجود آن که منزل خطیب از اتاقهای امن برخوردار بود، طمره هیچ پناهگاه عمومی ندارد، با این که به گفته سازمان حقوق بشری اسرائیلی بتسلم، ۳۷ هزار نفر جمعیت دارد. به خاطر سیاستهای تعبیضآمیز حکومت اسرائیل، شهرهای فلسطینی به نسبت شهرهای یهودی پناهگاههای کمتری دارند. بیش از ۹۰۰۰۰ بادیهنشین فلسطینی در جوامع به رسمیت شناختهنشده در منطقه نقب اسرائیل و میلیونها فلسطینی در اراضی اشغالی فلسطین هیچ دسترسی به پناهگاه ندارند.
حدود ۴۶ درصد ساکنان فلسطینی اسرائیل، در مقایسه با ۲۶ درصد کل جمعیت اسرائیل، در منازلی بدون حفاظتهای مطابق استانداردها زندگی میکنند.
بت یام، ۲۵ خرداد
در روز ۲۵ خرداد حدود ساعت ۲:۳۰ پس از نیمهشب، یک موشک به ساختمان آپارتمانی در خیابان اورشلیم در شهر بت یام، شهری در ۸ کیلومتری جنوب تل آویو اصابت کرد و ۹ غیرنظامی از جمله ۳ کودک را کشت و حداقل ۶۵ نفر را مجروح کرد. دیدهبان حقوق بشر از محل بازدید و با ۱۴ شاهد گفتگو کرد.
الیاس مُغربی، ۴۴ ساله، که در زمان حمله در طبقه سوم این ساختمان بود گفت «ناگهان صدای صفیری را شنیدم [و] بیدار شدم». او گفت دیوارهای داخلی ساختمان از هم پاشیده بودند و «هیچ وقت این همسایهها را ندیده بودم و ناگهان... همه میتوانستیم همزمان همدیگر را ببینیم... آتشسوزی شده بود و همه لولههای آب ترکیده بود».
مُغربی گفت که «یک تکه بزرگ بتن» روی پایش افتاده بود. مصدومیت ران او بعداً عفونت کرد و او دو بار تحت عمل جراحی قرار گرفت. پزشکان به او گفتهاند که او احتمالاً تا آخر عمر برای راه رفتن با دشواری روبهرو خواهد بود.
سیگالیت ناوارو، ۵۹ ساله، که در ساختمان مجاور زندگی میکرد، گفت که بعد از این که در ساعت ۲:۳۰ پس از نیمهشب با صدای آژیر از خواب بیدار شد، او و همسایگانش به سرعت راهی اتاق امن ساختمان در زیرزمین شدند. ناوارو گفت که در ابتدا سکوت بود و سپس «انفجاری از آرماگدون. میتوانستی انفجار را در سینهات حس کنی، و ظرف چند ثانیه همه فهمیدیم که [موشک] درست پشت سر ما اصابت کرده است». او چند دقیقه صبر کرد و سپس خارج شد.
او گفت «همه چیز خمیده و شکسته و درهم پیچیده بود». بیرون از آنجا «مردم در خیابان دراز کشیده بودند، مجروح، در حال فریاد کشیدن... بالا را نگاه کردم و دیدم که تمام ساختمان نابود شده بود». آپارتمان خود ناوارو هم نابود شده بود.
در زمان اصابت موشک، شوشانا سیتون ۷۰ ساله همراه دخترش، نوه ۲ سالهاش، و یک همسایه، در کنار دیواری در ساختمانش پناه گرفته بود که در ۱۰۰ متری شمال ساختمان مورد اصابت قرار داشت. ساختمان او از اتاق امن برخوردار نبود. او گفت «انفجار مهیبی بود». آوار فرو ریخت و به سر همسایهاش برخورد و او را مجروح کرد. سیتون آسیبی ندید، اما دخترش با زخمهای کوچک به بیمارستان مراجعه کرد و برای اضطراب شدید نیازمند مراقبت روانی بود.
اسحاق رنو ۵۱ ساله، که در آن سوی خیابان زندگی میکرد، گفت که پس از این انفجار «همه چیز سیاه بود، با صداهای زیاد... صدای کودکان و نوزادان». او گفت که به توقف خونریزی پای یکی از همسایهها کمک کرده است؛ زنی جوان که با تکههای فلز زخمی شده بود. او ویدیویی در اختیار پژوهشگر دیدهبان حقوق بشر قرار داد که دقایقی پس از انفجار ضبط کرده بود و خونی را روی زمین نشان میداد که گفت خون همسایهاش بوده است، و همچنین نشاندهنده آسیب عمده ناشی از انفجار درون ساختمان خودش و آتشسوزی در خیابان متصل به خانه مورد اصابت قرار گرفته بود.
به گزارش رسانههای اسرائیلی، آناستازیا بوریک ۷ ساله، کستیانتین توتویچ ۱۰ ساله، ایلیا پیشکورو ۱۴ ساله، ماریا پیشکورووا ۳۰ ساله، افرات سارانگا ۴۴ ساله، اولنا پیشکورووا ۵۴ ساله، مئیر واکنین ۵۶ ساله، میخائل ناهوم ۶۱ ساله، و بلینا اشکنازی ۹۴ ساله افراد کشتهشده در حمله بودند. رسانههای اسرائیلی به نقل از ستاره سرخ داوود خبر دادند که ۶۵ نفر مجروح شده بودند که جراحت ۳ نفر جدی، و جراحت ۵ نفر متوسط بوده است.
دیدهبان حقوق بشر یک ویدیوی منتشر شده در فضای مجازی را که لحظه اصابت یک موشک به ساختمان آپارتمانی را ثبت کرده بود، مورد راستیآزمایی و تعیین موقعیت جغرافیایی قرار داد. این ویدیو که از بالکن آپارتمانی در بلوک بعدی فیلمبرداری شده است، نشاندهنده فرود موشکی با سرعت زیاد به سمت غرب است که با موشکهای بالستیک شلیکشده از طرف ایران سازگار است. این موشک سپس با انفجاری بزرگ به ساختمان آپارتمانی برخورد میکند. فرد فیلمبردار چند قدم از بالکن فاصله میگیرد و سپس برای ضبط ستون بزرگ دود و آتش ناشی از انفجار بازمیگردد.
در ساعت ۲:۴۷ پس از نیمهشب، یک حساب تلگرام که درباره آتشسوزی و عملیات نجات در اسرائیل خبررسانی میکند، گزارش داد که بت یام هدف قرار گرفته است. ده دقیقه بعد، همان حساب عکسی را منتشر کرد که نشانگر تخریب و آسیب شدید در تمامی طبقات و نمای شرقی ساختمان مورد اصابت بود. یک ویدیوی راستیآزمایی شده که در ساعت ۳:۰۵ بامداد در تلگرام آپلود شده است، نشاندهنده حضور دهها نفر نیروی اورژانس و افراد با لباس غیرنظامی در صحنه، و همچنین آتشسوزی در طبقه همکف است.
انفجار نمای ساختمان را تخریب و آسیبی گسترده به ساختمانهای مجاور وارد کرد. یک پژوهشگر دیدهبان حقوق بشر که در روز ۱۰ تیر از محل بازدید کرد، تا فاصله ۱۳۰ متری محل برخورد، در عرض چندین بلوک، و همچنین آسیب شدید ناشی از انفجار قابل مشاهده تا ۲۰۰ متری از محل برخورد را مشاهده کرد.
شهردار بت یام به رسانهها گفت «۶۱ ساختمان به اشکال مختلف آسیب دیدهاند». شش ساکن محل به دیدهبان حقوق بشر گفتند که منازلشان نابود شده است. شهرداری بت یام گفت که این حمله سبب بیخانمانی ۱۲۰۰ نفر شد و ۲۷ ساختمان به احتمال زیاد تخریب خواهند شد.
یکی از مقامات فرماندهی جبهه داخلی اسرائیل به رسانههای اسرائیلی گفت که در حمله موشکی ایران از یک کلاهک جنگی با صدها کیلوگرم مواد منفجره استفاده شده بود. ساکنان گفتند که آنها از وجود هر گونه هدف نظامی در محله بیخبر بودند. نزدیکترین پایگاههای نظامی اسراییل که دیدهبان حقوق بشر موفق به تشخیصشان شد در حدود دو کیلومتری شمال و چهار کیلومتری جنوب ساختمان مورد اصابت قرار داشتند. دیدهبان حقوق بشر هیچ مدرک یا بیانیه مشخصی از مقامات ایران برای نشان دادن هدف موشک نیافت.
پتخ تیکوا، ۲۶ خرداد
در ساعات اولیه بامداد روز ۲۶ خرداد، یک موشک به ساختمان آپارتمانی ۲۰ طبقه در محلهای مسکونی در پتخ تیکوا در حدود ۹ کیلومتری شمال شرقی تل آویو اصابت کرد، چهار غیرنظامی را کشت و حدود ۴۵ نفر را زخمی کرد. دیدهبان حقوق بشر از محل، خیابان اسیری تسیون، پلاک ۱۷، بازدید به عمل آورده و با یک ساکن حاضر در زمان حمله گفتگو کرد.
او در زمان اصابت موشک در اتاق امن خود در ساختمان آپارتمانی مجاور حضور داشت و گفت «وحشت کرده بودم. ما [صدای] انفجار مهیبی را شنیدیم. تمام شیشهها شکستند و گرد و غبار تمام اتاق امن را گرفت و حس کردیم که یک حمله مستقیم به ساختمان ما یا محلی بسیار نزدیک انجام شده است».
رسانههای اسرائیلی خبر دادند که هداسا بلو ۷۷ ساله، یاکوف بلو ۷۷ ساله، دیزی یتسحاقی ۸۵ ساله، و ایوت شمیلویتز ۹۵ ساله، در این حمله کشته شدند. رسانههای اسرائیلی همچنین گزارش دادند که به حدود ۴۵ نفر جراحات بدنی یا روانی وارد شد. یک نفر جراحت جدی داشت و دیگران دچار جراحات جزئی یا تجربه اضطراب شده بودند.
دیدهبان حقوق بشر ویدیوی یک دوربین مداربسته که در ایکس آپلود شده بود را مورد راستیآزمایی و تعیین موقعیت جغرافیایی قرار داد که شماره ۱۷ خیابان اسیری صهیون را از فاصله حدود ۳۳۰ متری نشان میهد و برچسب زمانیاش ساعت ۴:۱۳ بامداد است. چند ثانیه پس از آغاز ویدیو، یک موشک که به غرب حرکت میکند، به ساختمان آپارتمانی برخورد میکند. انفجار برای لحظهای دید دوربین را کور میکند، و سپس ستون بزرگی از دود قابل مشاهده است. در ساعت ۴:۲۷ بامداد گزارشهای حمله در شبکههای اجتماعی ظاهر شد.
یک ویدیوی راستیآزمایی شده که در ساعت ۴:۴۷ بامداد در تلگرام آپلود شده است حضور کارکنان اورژانس در صحنه و آتشسوزی در طبقه پنجم را نشان میدهد. عکسهای آپلودشده در گتی از پیامد حمله، نشاندهنده آسیب بین طبقات اول و ششم است. آسیب عمده ناشی از انفجار در ساختمانهای بلند در نزدیکی، مخصوصاً در ساختمان همسایه در شمال غربی محل اصابت، قابل مشاهده است. یک پژوهشگر دیدهبان حقوق بشر مقداری آسیب انفجار، مثل پنجرههای شکسته و کرکرههای آسیبدیده را تا فاصله ۲۲۰ متری محل برخورد مشاهده کرد و قابل انتساب به این حمله مشاهده کرد.
نزدیکترین تاسیسات نظامی شناختهشده که دیدهبان حقوق بشر موفق به تشخیصشان شد دو مکان در حدود پنج کیلومتری غرب و جنوب غربی ساختمان بود. دیدهبان حقوق بشر اطلاعی از بیانیههای مشخص از مقامات ایران که هدف این موشک را مشخص کند ندارد.
مرکز پزشکی سوروکا، ۲۹ خرداد
حدود ساعت هفت صبح روز ۲۹ خرداد، یک موشک ایرانی به سقف ساختمان هفت طبقه بخش جراحی مرکز پزشکی سوروکا، مجتمعی بیمارستانی در بئرشبع، بزرگترین شهر جنوب اسرائیل اصابت کرد. به گفته وزارت بهداشت اسرائیل، ۷۱ نفر در اثر این حمله دچار جراحات جزئی شدند. دیدهبان حقوق بشر از محل بازدید و با دو شاهد صحبت کرد.
یک پزشک به نیویورک تایمز گفت که بیشتر ساختمان در روزهای قبل تخلیه شده بود. یک نفر که در بیمارستان بود به دیدهبان حقوق بشر گفت که پیش از حمله صدای آژیر شنیده شد و کارکنان در زمان اصابت موشک در حال جابجایی بیماران بودند. این شاهد گفت در آن لحظه «بخشهایی از سقف فرو ریخت، گرد و غبار همه جا [بود]، و لولههای آب ترکیدند، اما وحشتزدگی نبود».
یک ویدیو که توسط دیدهبان حقوق بشر تعیین موقعیت جغرافیایی شده، و توسط فردی ایستاده در یک ایستگاه اتوبوس در شمال مجتمع بیمارستانی ضبط شده است، لحظه اصابت موشک را نشان میدهد. صدای بلند انفجاری خارج از تصویر شنیده میشود. سپس دوربین به سمت بیمارستان گرفته میشود، که در آن ابری بزرگ شبیه به قارچ در حال برخاستن است. در ساعت ۷:۴۵ صبح، اکانت ایکس مرکز پزشکی سوروکا اعلام کرد که بیمارستان آسیب دیده است.
یک ویدیوی گرفته شده با پهپاد که در روز ۷ تیر در ایکس آپلود شده است، محل برخورد و همچنین آسیب به سقف و طبقه هفتم بخش شرقی آن را نشان میدهد. یک گودال در سقف، به اندازه حدوداً ۶ در ۸ و نیم متر، حاکی از آن است که کلاهک موشک به سقف برخورد کرده و همانجا منفجر شده و سبب تخریب بخشی از آن و آتشسوزی شده است. یک پژوهشگر دیدهبان حقوق بشر که از محل بازدید کرد، آسیبهای دیگری به بخش جراحی شمالی مشاهده کرد. بیشتر پنجرهها در نمای شمالی در اثر انفجار شکسته بودند و آسیب ناشی از انفجار تا فاصله ۱۴۰ متری محل برخورد قابل مشاهده بود.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در بیانیهای که همان روز منتشر شد، گفت «مرکز فرماندهی و اطلاعات ارتش رژیم، در نزدیکی یکی از بیمارستانها، با دقت بالا و به صورت نقطهزن هدف قرار گرفت». عراقچی، وزیر خارجه ایران، در همان روز در ایکس نوشت:
نیروهای مسلح با دقت یک مرکز فرماندهی، کنترل و اطلاعات اسرائیل و یک هدف حیاتی دیگر را نابود کردند. موج انفجار آسیب سطحی به بخشی کوچک از مرکز پزشکی عمدتاً تخلیهشده سوروکا در نزدیکی وارد کرد. این تأسیسات بیشتر برای درمان سربازان اسرائیلی مشغول نسلکشی در غزه در فاصله ۲۵ مایلی به کار میرود.
پژوهش دیدهبان حقوق بشر به این نتیجه رسید که آسیب به مرکز پزشکی سوروکا ناشی از اصابت مستقیم، و نه موج انفجار حاصل از انفجاری در نزدیکی بوده است.
شلومی کدیش، مدیر کل سوروکا، بزرگترین بیمارستان در منطقه جنوبی اسرائیل، در تیر ۱۴۰۳ گفت که سوروکا از هفت اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) بیش از ۳۲۰۰ نفر از مجروحان منازعات مسلحانه را درمان کرده است که شامل غیرنظامیان و سربازان میشود. با وجود این، سوروکا یک بیمارستان نظامی نیست. در هر صورت، بر اساس کنوانسیون ژنو، بیمارستانهای نظامی تاسیساتی حفاظتشده هستند که نباید مورد حمله قرار گیرند.
عراقچی همچنین نقشهای نادقیق منتشر کرد که بیمارستان سوروکا را در نزدیکی مقر یک واحد نظامی اسراییلی «C4I» و اداره دفاع سایبری و پارک فناوری گاو-یام نشان میدهد، که در آن برچسب چندین محل در نقاط اشتباه قرار دارند. سه تاسیسات نظامی در نزدیکی که دیدهبان حقوق بشر موفق به تشخیصشان شد در حدود یک و نیم کیلومتری شرق ساختمان مورد هدف قرار دارند. قوانین جنگ طرفهای درگیر را ملزم میکند که تا حد امکان از قرار دادن اهداف نظامی در کنار مناطق پرجمعیت خودداری کنند.
بئرشبع، ۳ تیر
در ساعت ۵:۴۱ صبح ۳ تیر، یک موشک به ساختمان آپارتمانی هفت طبقهای در بلوار یوانا ژابونیتسکی بئرشبع اصابت کرد. انفجار سه غیرنظامی و یک سرباز در مرخصی را کشت. رسانههای اسرائیلی گزارش دادند که حداقل ۲ غیرنظامی به جراحاتی متوسط، و ۲۰ نفر به جراحاتی سبک یا اضطراب دچار شدند. دیدهبان حقوق بشر در محل حاضر شد و با ده شاهد گفتگو کرد.
دو نفر از ساکنان گفتند که در ساعت پیش از حمله، سیستم هشدار فرماندهی جبهه داخلی اسرائیل یک هشدار اولیه صادر کرد و سپس پیام داد که خطر رفع شده است. دقایقی بعد، تنها یک دقیقه قبل از حمله، هشدار جدیدی صادر شد.
ایرا کادینسکی ۷۳ ساله، که در طبقه چهارم با همسرش زندگی میکرد، گفت «من [بعد از آژیر دوم] به اتاق امن دویدم، و کمتر از ۶۰ ثانیه بعد، موشک برخورد کرد. لحظهای که شوهرم وارد فضای امن شد و در را بست، انفجار رخ داد». انفجار در پناهگاه را از جا کند و همسر کادینسکی را به زمین انداخت. کادینسکی گفت که به همسرش گفته است «ما خانهای نداریم». این زوج به مدت ۲۵ سال در آن آپارتمان زندگی کرده بودند.
یک ساکن دیگر مشاهدات خود پس از انفجار و بعد از ترک اتاق امن را توصیف کرد:
وقتی به پلهها رسیدیم، تعداد زیادی از افراد ساختمان را دیدیم، کارکنان اورژانس، [بقیه] مردم... پایین رفتم و نگاه کردم و دیدم ساختمان خراب شده است و شنیدم دیگران درباره جانباختهها پچ پچ میکنند. کامل متوجه مقیاس حمله نشده بودم.
میخال زاکس ۵۰ ساله، دو فرزندش – ایتان زکس، سرباز ۱۸ ساله که در مرخصی به سر میبرد، و نوا بوگوسلاوسکی ۱۸ ساله، و همسایهیشان نائومی شانان ۷۳ ساله، در حمله کشته شدند. کادینسکی گفت که او هر چهار نفر را میشناخت. آنها دو طبقه بالای او زندگی میکردند.
دیدهبان حقوق سه ویدیو را راستیآزمایی کرد که لحظهایی که ساختمان آپارتمانی مورد اصابت قرار گرفت را ضبط کرده بود. دو فیلم دوربینهای مداربسته در یک ویدیوی آپلود شده در تلگرام ترکیب شده بودند. یکی لحظه اصابت موشک به ساختمان را نشان میدهد. ویدیوی دیگر دوربین مداربسته نشاندهنده یک پارکنیگ خالی در نزدیکی با برچسب زمان ۵:۴۱ صبح است. چند ثانیه پس از آغاز این ویدیو دوربین میلرزد، و ابری از غبار از جلوی لنز دوربین عبور میکند. سومین ویدیوی راستیآزمایی شده، که از پنجره آپارتمانی در حدود ۵۰۰ متری شرق محل اصابت ضبط شده است، موشکی را نشان میدهد که با سرعت بالا به سمت غرب حرکت و به ساختمان برخورد میکند. دیدهبان حقوق بشر عکسهایی را راستیآزمایی کرد که آسیب وسیع به نمای جنوب شرقی را نشان میدهد.
محل برخورد ساختمان مسکونی هفت طبقه که یک موشک ایرانی در ۳ تیر ۱۴۰۴ در شهر جنوبی اسراییلی بئرشبع به آن اصابت کرد و چهار نفر را کشت. © ۲۰۲۵ فتوگرافی الیور کوهن
یکی از سکنه گفت «من از دهه ۱۹۷۰ اینجا [اسرائیل] بودهام. من از روسیه آمدم، همه زندگیام کار کردم، و هر چه برایش کار کرده بودم در یک دقیقه نابود شد».
یک ویدیوی گرفتهشده با پهپاد که در پیامد حمله توسط رویترز ضبط شده است، آسیب سنگین ناشی از انفجار را تا ۴۰ متری محل برخورد، از جمله نابودی ماشینهای پارکینگ در مجاورت ساختمان را نشان میدهد. پژوهشگران هم تا فاصله ۱۵۰ متری محل اصابت مقداری آسیب ناشی از انفجار را مشاهده کردند. اسحاق هرزوگ، رییسجمهور اسرائیل، در ۳ تیر به رسانهها گفت که ساختمان توسط «یکی از سنگینترین موشکهای زرادخانه ایران، بسیار بیشتر از ۴۰۰ کیلو» مورد اصابت قرار گرفت.
ساکنان گفتند که آنها از وجود هر گونه هدف نظامی در محله بیخبر بودند. نزدیکترین هدف نظامی که دیدهبان حقوق بشر موفق به تشخیص آن شد در یک و نیم کیلومتری شمال شرقی محل حمله قرار داشت.
یک روز پس از حمله، عراقچی، وزیر خارجه ایران در ایکس نوشت «عملیات نظامی نیروهای مسلح قدرتمند ما برای مجازات اسرائیل به خاطر تجاوز، تا آخرین دقیقه، ۴ صبح [به وقت گرینویچ، ۷ صبح به وقت اسرائیل] ادامه داشت. دیدهبان حقوق بشر اطلاعی از بیانیههای مشخص از مقامات ایران با ذکر هدف موشک ۳ تیر ندارد که به این آپارتمان در بئرشبع برخورد کرد، با این که عراقچی حمله به اهدافی در این شهر را در ۲۹ خرداد تایید کرده است.
روششناسی
برای هر یک از این پنج حمله که مورد تحلیل دیدهبان حقوق بشر قرار گرفت، پژوهشگران با شاهدان درباره شرایط زمان اصابت مصاحبه کرد. پژوهشگران همچنین، با ترکیب مشاهدات حاصل از بازدید محل، تصاویر تعیین موقعیت جغرافیایی شده، و تحلیل ماهوارهای، آسیب در هر محل را مورد ارزیابی قرار دادند. برای برخی از عکسها ویدیوهای منتشر شده در شبکههای اجتماعی که به آنها ارجاع داده شده است، پژوهشگران دیدهبان حقوق بشر از موقعیتهای جغرافیایی ارائه شده توسط محققین منابع باز استفاده و آنها را راستیآزمایی کردند؛ این محققین منابع باز جزییات یافتههای خود را در GeoConfirmed منتشر کرده بودند؛ پلتفرمی داوطلبمحور که به راستیآزمایی تصویری اختصاص دارد.
پژوهشگران نزدیکی اماکن مورد اصابت در حملات به تاسیسات نظامی نزدیک را با محتوای مصاحبهها و منابع در دسترس عموم، از جمله پایگاههای داده آنلاین و تصاویر ماهوارهای مورد ارزیابی قرار دادند. پژوهشگران همچنین بیانیههای عمومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و وزارت و وزیر خارجه ایران را برای ارجاعات به اهداف بالقوه بررسی کردند.
دیدهبان حقوق بشر آسیبها را با آسیب مورد انتظار ناشی از مهماتی که بر اساس گزارشها توسط نیروهای نظامی ایران به کار میروند و برد کافی برای رسیدن به اسرائیل دارند، و همچنین آسیب مورد انتظار در صورت ناکامی رهگیری موشکها، مقایسه کرد.
انواع تسلیحات به کار رفته در دفاع ضدموشکی توسط نیروهای نظامی اسرائیل، به طور عمومی دارای کلاهکهای قادر به ایجاد آسیب دیدهشده در مکانهای اصابت شناسایی نشدهاند. در ضمن هیچ شواهدی مبنی بر آسیب ناشی از ترکش، که بعضی موشکهای رهگیر پس از انفجار بالای زمین در نزدیکی هدفشان ایجاد میکنند، وجود ندارد. دیگر انواع رهگیرهای استفادهشده برای دفاع ضد موشک بالستیک چنین آسیبی ایجاد نمیکنند چون کلاهک جنگی انفجاری ندارند.
آمار جانباختگان و مجروجان از ارقام رسمی اسرائیل به دست آمده است. دیدهبان حقوق بشر در بعضی موارد موفق به احراز آمار تفکیکشده جراحات بدنی و روانی نشد.
