- نیروهای اسرائیلی در روز ۲ تیر ۱۴۰۴ بدون هیچ هدف نظامی آشکار حملهای غیرقانونی به زندان اوین در تهران انجام دادند و دهها غیرنظامی از جمله زندانیان، بستگان آنها، و کارکنان زندان را کشتند یا زخمی کردند.
- این حملات، در ساعات ملاقات زندانیان، به چندین ساختمان، از جمله در محوطههایی از زندان که به نگهداری بسیاری از فعالان و مخالفان شناخته میشوند، آسیبهای شدیدی وارد کرد.
- نقض قوانین بینالملل بشردوستانه توسط نیروهای اسرائیل و ایران در ۱۲ روز منازعات مسلحانه، بین ۲۳ خرداد تا ۴ تیر باید به شکل جامع مورد تحقیق قرار گیرد و افراد مسئول جنایات جنگی مورد پیگرد قرار گیرند.
(بیروت) – دیدهبان حقوق بشر امروز گفت حملات اسرائیلی به مجموعه زندان اوین در تهران در ایران در روز ۲ تیر ۱۴۰۴ به شکلی غیرقانونی و در مغایرت با اصل تمایز صورت گرفته و یک جنایت جنگی مشهود است. این حملات چندین ساختمان در نقاط مختلف مجموعه را مورد اصابت قرار دادند و در غیاب هر گونه هدف نظامی آشکار منجر به کشته شدن دستکم ۸۰ نفر، بنا بر گزارشات رسمی مقامات ایران، از جمله زندانیان، بستگان آنها، و کارکنان زندان شدند.
تصور میرود که در زمان حمله، بیش از ۱۵۰۰ نفر زندانی در زندان اوین نگاهداری میشدند، از جمله بسیاری از فعالان و مخالفان سیاسی که حکومت ایران در نقض حقوقشان دست به حبس آنها زده است. این حملات، در طول ساعات ملاقات، آسیب شدیدی به سالن ملاقات، آشپزخانه مرکزی، بهداری، و بخشهایی که زندانیان، از جمله زندانیان سیاسی در آنها حبس بودند، وارد کردند.
مایکل پیج، معاون مدیر بخش خاورمیانه دیدهبان حقوق بشر گفت «حملات اسرائیل به زندان اوین در روز ۲ تیر بدون هیچ هدف نظامی آشکاری، بر خلاف قوانین بشردوستانه، دهها غیرنظامی را کشته و مجروح کرد، و یک جنایت جنگی مشهود است». او اضافه کرد «حمله اسرائیل زندگی از پیش پرمخاطره زندانیان اوین را با خطر جدی مواجه کرد. بسیاری از آنها مخالفان و فعالانی هستند که به ناحق زندانی شدهاند».
دیدهبان حقوق بشر بین ۳ تیر و ۷ مرداد با ۲۲ نفر، از جمله بستگان قربانیان و زندانیان، زندانیان سابق اوین، و دیگر افراد با اطلاعات گسترده درباره زندان در رابطه با حمله مصاحبه کرد. دیدهبان حقوق بشر برای کسب اطلاعات با مقامات ایران و اسرائیل به ترتیب در روزهای ۱۱ تیر و ۱۶ تیر مکاتبه کرد اما پاسخی دریافت نکرده است.
دیدهبان حقوق بشر همچنین ویدیوها و عکسهای حملات اسرائیل که در رسانهها و شبکههای اجتماعی منتشر شدهاند، و همچنین محتوایی که مستقیماً در اختیار پژوهشگران قرار گرفت، و تصاویر ماهوارهای قبل و بعد از حملات را مورد تحلیل و راستیآزمایی قرار داد. دیدهبان حقوق بشر موفق به دیدار از محل نشد، زیرا ایران به سازمانهای مستقل حقوق بشری اجازه دسترسی به کشور را نمیدهد.
تحقیق درباره حمله ۲ تیر به زندان اوین بخشی از پژوهش گستردهتر دیدهبان حقوق بشر درباره منازعات اسرائیل و ایران بین روزهای ۲۳ خرداد و ۴ تیر، از جمله حملات موشکی بالستیک ایران به مناطق پرجمعیت در اسرائیل است.
نیروهای اسرائیلی حملات به زندان اوین، مجموعهای ۴۳ هکتاری در منطقه ۱ تهران، را بین ساعات ۱۱:۱۷ ق.ظ. و ۱۲:۱۸ ب.ظ. در روز ۲ تیر انجام دادند. اطلاعی از هشدار پیشین در دست نیست. تصاویر ماهوارهای، ویدیوها، و گزارشهای شاهدان حاکی از آسیب زدن حملات به ساختمانهایی است که صدها متر از یکدیگر فاصله داشتند.
این حملات ورودی اصلی در جنوب زندان و ورودی دیگری در شمال را نابود کردند. ساختمان اطلاع مراجعین جنب ورودی اصلی، کاملاً تخریب شد. اعضای خانواده زندانیان و زندانیان سابق گفتند که بسیاری از خانوادهها برای کارهایی نظیر تحویل لباس و دارو مرتباً به ساختمان اطلاع مراجعین میروند. حملات همچنین سالن ملاقات و یک مجتمع قضایی که دادیاران در آن مستقر بودند را مورد اصابت قرار دادند و به چندین ساختمان در محوطه مرکزی زندان آسیب رساندند یا آنها را تخریب کردند. بهداری و چندین بند زندان در این محوطه واقع شدهاند.
دو زندانی سیاسی محبوس در بند ۴ زندان، ابوالفضل قدیانی و مهدی محمودیان، در گزارشی که در دسترس عموم قرار گرفتهاست «صدای چند انفجار پیاپی» را در ظهر نزدیک بند خود توصیف کردند. آنها مشاهده کردند که ساختمان بهداری در حال سوختن است و انبار کالاهای غذایی و بهداشتی تخریب شده است. آنها گفتند که تا ساعت ۲ بعد از ظهر، زندانیان پیکر ۱۵ تا ۲۰ از پرسنل بهداری زندان، زندانیان، کارکنان انبار، و نگهبانان و مأموران بند ۲۰۹ را از زیر آوار خارج کرده بودند. بند ۲۰۹ بازداشتگاهی تحت کنترل وزارت اطلاعات است که مخالفان اغلب در آن نگاهداری میشوند.
دکتر سعیده مکارم، که داوطلبانه در بهداری کار میکرد، در اینستاگرام نوشت که پس از حملات، زندانیان او را از زیر آوار نجات دادهاند. او سپس تحت جراحیهای پیچیدهای نظیر پیوند دست قرار گرفت. رسانههای حکومتی خبر دادند که یک پزشک نیز در بهداری کشته شده است.
حملات همچنین به ساختمانها و وسایل نقلیه بیرون قسمتهای شمالی مجموعه زندان آسیب زدند و سبب مرگ و جراحت بعضی از ساکنان، از جمله مهرانگیز ایمنپور، هنرمند ۶۱ ساله، شدند. رسانههای داخلی گزارش دادند که علی اصغر پازوکی، کاسب ۶۹ ساله بازار، در بیرون مجموعه کشته شده است.
دیدهبان حقوق بشر آسیبهایی، در برخی موارد به بندهای زندان و در مواردی در نزدیکی این بندها مشاهده کرد که محل نگاهداری افراد متهم به جرایم سیاسی امنیت ملی، از جمله فعالان و مخالفان سیاسی است. این بندها شامل بندهای ۴، ۸، ۲۰۹، ۲۴۰، ۲۴۱، ۲-الف، و بند زنان میشوند. بند قرنطینه اصلی، که زندانیان ترنس در آن نگاهداری میشوند، نیز آسیب دید. مقامات ایران از شرایط یا محل بسیاری از زندانیان این بندها خبر ندادهاند، که مصداق ناپدیدسازی قهری و نقض قوانین بینالمللی حقوق بشری است.
بر اساس حقوق بینالملل بشردوستانه، که به نام حقوق منازعات مسلحانه نیز شناخته میشود، زندانها تاسیسات غیرنظامی مفروض میشوند. بررسیهای دیدهبان حقوق بشر هیچ مدرکی مبنی بر وجود اهداف نظامی در مجموعه زندان اوین در زمان حملات اسرائیل پیدا نکرد. هیچکدام از منابع مصاحبهشونده، از جمله زندانیانی که به تازگی آزاد شدهاند، اعضای خانواده، و وکلایی که بارها به زندان مراجعه کردهاند، هیچ اطلاعی از حضور پرسنل، سلاح، یا وسایل نظامی درون مجموعه نداشتند.
اعلامیههای وزرای اسرائیل پس از حمله هیچ ادعایی مبنی بر وجود اهداف نظامی درون زندان نداشتند و حملات را به عنوان بخشی از حملات اسراییل به نهادهای سرکوبگر ایران معرفی کردند. اسراییل کاتس، وزیر دفاع اسرائیل، بلافاصله بعد از حمله اسرائیل که اسرائیل به خاطر نقش زندان اوین به عنوان «نهادی از سرکوب حکومت» آن را هدف حمله قرار داده است. پست گیدون سعر، وزیر امور خارجه، در ایکس حاکی از آن بود که زندان اوین در تلافیجویی حملات ایران به غیرنظامیان در اسرائیل هدف حمله قرار گرفته است.
چند ساعت پس از حملات نیروهای اسرائیل این حمله را تأیید کردند و یک سخنگوی نظامی بدون مدرک یا جزییاتی ادعا کرد که ایران در زندان دست به «عملیات اطلاعاتی علیه دولت اسرائیل، از جمله ضدجاسوسی» میزده است. یک سخنگوی نظامی اسرائیلی همان روز همین ادعاها را در یک مصاحبه رسانهای تکرار کرد. بیانیه ارتش اسرائیل بیانات قبلی دولت را تکرار کرد که زندان اوین «نماد سرکوب مردم ایران» است.
حقوق بینالملل بشردوستانه که ناظر به منازعات مسلحانه بینالمللی بین اسرائیل و ایران است حملاتی را که غیرنظامیان و اهداف غیرنظامی را هدف بگیرند، بین غیرنظامیان و نظامیان تمایز قائل نشوند، و یا انتظار برود که به غیرنظامیان یا تاسیسات غیرنظامی به شکلی نامتناسب با هر گونه مزیت نظامی پیشبینیشده آسیب بزنند، ممنوع میکند. حملات مغایر با اصل تمایز شامل حملاتی میشود که به سمت هدف نظامی مشخصی هدایت نمیشوند. حتی اگر بعضی افراد در زندان اوین پرسنل نظامی ایران بودهاند، حمله در چنین مقیاس وسیعی مغایر با اصل تناسب و غیرقانونی خواهد بود.
موارد نقض جدی حقوق بینالملل بشردوستانه که توسط افراد با قصد مجرمانه – یعنی تعمدی یا با سهلانگاری – صورت بگیرند، جنایت جنگی هستند. دولتها ملزم به انجام تحقیقات درباره جنایات جنگی گزارش شده از سوی نیروهای خود، یا در قلمرو خود، و پیگرد متناسب افراد مسئول هستند. هم اسرائیل و هم ایران کارنامهای از مصونیت و خودداری از انجام تحقیقات منطبق با حقوق بینالملل، و طبعاً پیگرد جنایات جنگی ارتکابی احتمالی از سوی نیروهایشان دارند. تمامی دولتها متعهد به همکاری با یکدیگر تا حد امکان برای تسهیل تحقیقات و پیگرد متناسب جنایات جنگی مورد ادعا هستند.
منازعات مسلحانه ۲۳ خرداد تا ۴ تیر بین اسرائیل و ایران
در روز ۲۳ خرداد، اسرائیل مجموعهای از حملات را به ایران انجام داد که تا زمان اجرایی شدن آتشبس در ۴ تیر ادامه یافت. حملات نیروهای نظامی اسرائیل شامل حملات به مناطق پرجمعیت، تأسیسات نفتی، گازی، و هستهای و زندان اوین بود. در پاسخ، نیروهای نظامی ایران دست به مجموعهای از حملات با موشکهای بالستیک وحملات پهپادی علیه اسرائیل زدند که مناطق پرجمعیت و همچنین یک نیروگاه، یک پالایشگاه نفت و یک بیمارستان را مورد اصابت قرار داد.
در روز اول تیر، آمریکا با انجام حملات هوایی به تأسیسات هستهای ایران در فردو، نطنز و اصفهان به این منازعات مسلحانه پیوست. ایران در روز دوم تیر با شلیک موشکهایی به یک پایگاه هوایی آمریکا در قطر پاسخ داد.
مقامات ایران دادههای جزیی درباره افراد کشته و مجروح شده در این منازعات مسلحانه، از جمله فهرست تفکیکشده از غیرنظامیان و نظامیان منتشر نکردهاند. در روز ۲۵ تیر، سخنگوی دولت ایران اعلام کرد که ۱۰۶۲ نفر، از جمله ۱۴۰ کودک و زن، در نتیجه حملات اسرائیل کشته، و ۵۸۰۰ نفر مجروح شدهاند. وزیر بهداشت ایران در روز ۱۸ تیر گفت که حدود ۷۰۰ نفر از افراد کشتهشده غیرنظامی بودهاند. ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر (هرانا)، گروهی مستقر در آمریکا، گزارش داد که ۱۱۹۰ نفر کشته شدهاند که حداقل ۴۳۶ نفر آنها غیرنظامی بودهاند.
وزارت امور خارجه اسرائیل خبر داد که ۳۰ غیرنظامی، از جمله ۴ کودک، در جریان درگیریها کشته شدهاند و ۳۳۴۳ نفر به خاطر جراحتهای ناشی از حملات ایران در بیمارستان تحت درمان قرار گرفتهاند.
جانباختگان و مجروحان حمله به زندان اوین
سخنگوی قوه قضاییه ایران در روز ۱۸ تیر اعلام کرد که ۸۰ نفر در اثر حمله به زندان اوین کشته شدهاند. بنا بر اعلامیههای رسمی، جانباختگان شامل مقامات قضایی و دادسرا، کارکنان زندان، زندانیان، و بستگان آنها، دیگر مراجعین به زندان و افراد ساکن مناطق مسکونی در همسایگی زندان میشوند. منابع مطلع به دیدهبان حقوق بشر گفتهاند که آنها بر این باورند که به احتمال زیاد تعداد جانباختگان بالاتر است.
مقامات نام تمامی ۸۰ نفر جانباخته را اعلام نکردهاند. سازمان زندانهای ایران و رسانههای حکومتی نام و تصویر ۴۱ پرسنل زندان، از جمله ۵ مددکار اجتماعی، پسر ۵ ساله یک مددکار، و ۱۳ مرد جوان در حال انجام خدمت وظیفه عمومی اجباری را منتشر کردهاند.
افراد در حال انجام خدمت وظیفه عمومی اجباری در زندانها تحت نظارت سازمان زندانها و نیروی انتظامی هستند، و معمولاً وظیفه نگهبانی از محوطه، جابهجایی زندانیان، و اجرای وظایف اداری و دیگر وظایف ابتدایی را به عهده دارند. آنها بر اساس قوانین بشردوستانه نه نظامی هستند و نه غیرنظامیانی که مستقیماً در درگیریها مشارکت میکنند و بنابراین نباید مورد هدف قرار بگیرند.
مقامات مرگ پنج زندانی را تأیید کردهاند اما اسامی آنها را اعلام نکردهاند. این امر به ویژه نگرانکننده و موجب رنج خانوادههای زندانیان است، خصوصاً که نهادهای اطلاعاتی مختلف ایران که از زندان اوین استفاده میکنند، کارنامهای طولانی از ناپدیدسازی قهری مخالفان و فعالان دارند.
رضا خندان، مدافع حقوق بشر به ناحق زندانی، در گزارش خود از حمله به زندان گفت که در میان زندانیان جانباخته کسانی بودند که در مجموعه زندان یا بخشهای اداری آن کار میکردند.
علاوه بر فهرست پرسنل زندان که توسط نهادها و رسانههای حکومتی منتشر شده است، دیدهبان حقوق بشر با استفاده از اطلاعات موجود در دسترس عموم و همچنین گزارشهای منابع آگاه، چندین غیرنظامی کشتهشده در جریان حملات را تعیین هویت کرد. آنها هستی (هاجر) محمدی، که برای تلاش برای آزادی زندانیان بدهکار به زندان رفته بود، لیلا جعفرزاده که برای گذاشتن وثیقه برای همسر زندانیاش در زندان حضور داشت، علی اصغر پازوکی، کاسب بازار که در نزدیکی مجتمع قضایی واقع در ضلع شمالی بود و مهرانگیز ایمنپور، هنرمند و ساکن محله، هستند.
مقامات هیچ آماری از تعداد افراد مجروحشده در حمله منتشر نکردهاند. بستگان یکی از افراد کشتهشده به دیدهبان حقوق بشر گفت که در جریان جستجوی او، تنها در یک بیمارستان فهرستی از ۲۰ تا ۲۵ نفر فرد مجروح به آنها داده شده بود.
گزارشها و تحلیل حمله به زندان اوین
دیدهبان حقوق بشر بر اساس تصاویر ماهوارهای، دادههای ناهنجاری حرارتی، گزارشهای منابع مطلع و اولین ویدیوها و گزارشهای آنلاین، تأیید کرد که حملات اسرائیل به زندان اوین در روز ۲ تیر بین ساعات ۱۱:۱۷ ق.ظ. و ۱۲:۱۸ ب.ظ. صورت گرفته است. در ساعت ۱:۲۱ بعد از ظهر به وقت تهران، اسرائیل کاتس، وزیر دفاع اسرائیل، در حساب ایکس خود تأیید کرد که نیروهای نظامی اسرائیل اهدافی در تهران از جمله زندان اوین را هدف گرفتهاند.
دیدهبان حقوق بشر بر اساس تصاویر ماهوارهای از ۴ تیر، هشت محل برخورد مشهود در مجموعه زندان را تشخیص داد. با وجود این، با توجه به رزولوشن پایین تصاویر ماهوارهای جمعآوری شده در ۲ و ۴ تیر – پیش و پس از حملات – و این امر که عملیات جمعآوری آوار دستکم از ۴ تیر در جریان بود، دیدهبان حقوق بشر نتوانست با قطعیت تأیید کند که تمامی هشت نقطه، نتیجه برخورد مستقیم و انفجار در محل برخورد بودهاند.
به خاطر کیفیت تصاویر ماهوارهای، تعداد و محل دقیق محلهای برخورد تقریبی هستند. همینطور، در مواردی که ویدیوها و تصاویر پس از آغاز عملیات آواربرداری گرفته و منتشر شدهاند، دیدهبان حقوق بشر نتوانست به این نتیجه برسد که تمام آسیب قابل مشاهده، تنها منسوب به حمله اسرائیل بوده است.
دیدهبان حقوق بشر نتوانست به عکس یا ویدیویی که مهمات اسرائیلی استفاده شده در جریان حملات را به تصویر بکشد دست پیدا کند. در پوشش رسانهای موجود یا اطلاعات منتشره توسط مقامات ایران، قطعات مهمات یا بقایایی از سیستمهای هدایتی قابل شناسایی دیده نمیشود. بر اساس ویدیوها و تصاویر ماهوارهای بررسیشده، مرمت آسیبها به زندان با فاصله کمی از حمله آغاز شد و شامل پر کردن گودالهای ناشی از انفجارها بود.
مقایسه تصویری هر محل مشهود برخورد نشان میدهد که میزان آسیب در نقاط مختلف متغیر بوده است. این حاکی از آن است که بیش از یک نوع و یک اندازه از مهمات در حمله مورد استفاده قرار گرفته است. برای مثال، بر اساس تصاویر بررسی شده، حداقل یک مهمات به سقف ساختمان اداری نفود کرده و انفجارش پس از ورود عمیقترش به ساختمان رخ داده است، که این نشانه کاربرد فیوز تأخیری است.
در روز ۳ تیر، سخنگوی نیروی انتظامی ایران، فراجا، اعلام کرد که واحد خنثیسازی بمب این نیرو دو «موشک» عمل نکرده در محدوده زندان اوین را خنثی و به مکانی دیگر منتقل کردند. اما او عکس یا جزییاتی بیشتر درباره نوع مهمات خارجشده ارائه نکرد.
حملات به محوطه جنوبی زندان اوین
ساختمان اطلاع مراجعین
حملات اسرائیل به بخش جنوبی مجموعه زندان تقریباً به شکل کامل ورودی اصلی و ساختمان کناری آن را تخریب کرد. دیدهبان حقوق بشر دو ویدیو از پیامد بلافاصل حملات به ورودی زندان، منتشره در ۲ تیر را راستیآزمایی کرد.
یک ویدیو، که در ساعت ۳:۰۱ ب.ظ. در فضای مجازی منتشر شده و از کلیپهای کنار هم قرار گرفته تشکیل میشود، تخریب تقریباً کامل سمت شرقی ورودی و ساختمانی در شرق دروازه را نشان میدهد که توسط چند منبع مطلع به عنوان ساختمان «اطلاع مراجعین» شناسایی شد. چندین منبع و گزارشهای رسانههای داخلی گفتند که یک تأسیسات برای افراد در حال انجام خدمت وظیفه عمومی اجباری در منطقه ورودی اصلی، احتمالاً پشت ساختمان اطلاع مراجعین، قرار داشت. منابع گفتند که افراد در حال انجام خدمت وظیفه عمومی اجباری در ورودی زندان مستقر میشوند و وظیفه نگهبانی، کمک به مراجعین و همراهی با زندانیان در جریان جابهجاییها را به عهده دارند.
یک ویدیوی منتشر شده در رسانههای حکومتی در ۱۳ تیر، شامل کلیپهایی که ظاهراً بلافاصله پس از حمله فیلمبرداری شدهاند، نشاندهنده یک گودال بزرگ ایجادشده در اثر مهمات در گوشه شمال غربی ساختمان اطلاع مراجعین است. شاهدی که بلافاصله پس از حملات خارج ورودی اصلی بود به دیدهبان حقوق بشر گفت که او در ورودی زندان شاهد یک گودال و چندین فرد مجروح و احتمالاً جانباخته، از جمله افراد در حال انجام خدمت وظیفه عمومی اجباری، بوده است.
دادسرای شهید مقدس
دیدهبان حقوق بشر دو ویدیو و پنج عکس منتشره در رسانههای حکومتی و بینالمللی را تحلیل کرد که تخریب دادسرای داخل زندان، دادسرای شهید مقدس را نشان میداد، از جمله یک سوراخ بزرگ در سقف و آسیب به دیوارها. بر اساس گزارشها، لیلا جعفرزاده، که همسرش در اوین زندانی بود و در زمان حمله در دادسرا حضور داشت تا برای آزادی او وثیقه بگذارد، کشته شد. رسانههای حکومتی گزارش دادند که پیکر او چند روز بعد پیدا شد. وکلا و دیگران گفتند که در ساعات کاری، دادسرا پر از زندانیان، افراد احضارشده، بستگان زندانیان و وکلا است.
گوشه جنوب شرقی محوطه
دیدهبان حقوق بشر بر أساس یک ویدیو و دو عکس راستیآزمایی شده، آسیب به گوشه جنوب شرقی مجموعه زندان، از جمله دیوار پیرامونی، و دهها وسیله نقلیه پارکشده در کنار پارکینگ جنوب غربی را شناسایی کرد.
حملات به محوطه مرکزی
دیدهبان حقوق بشر اطلاعاتی را مورد تحلیل قرار داد که نشاندهنده آسیب و تخریب عمده در ساختمانهای واقع در محوطه مرکزی مجموعه هستند. بر اساس تحلیل تصاویر ماهوارهای، ویدیوها، عکسها و گزارشهای زندانیان و منابع آگاه، حداقل چهار محل مشهود برخورد در بخش مرکزی تشخیص داده شد.
ساختمان اداری
ویدیوها و تصاویری که مورد تحلیل دیدهبان حقوق بشر قرار گرفت نشاندهنده آسیب شدید به ساختمان اداری، به ویژه نمای شرقی و طبقه دوم آن است. آسیب به ساختمان مجاور نیز، که توسط منابعی که با دیدهبان حقوق بشر صحبت کردند به عنوان ساختمان یگان حفاظت زندان شناسایی شد، قابل تشخیص است. این یگان تحت هدایت رییس سازمان زندانهای ایران فعالیت میکند، که تحت نظارت قوه قضاییه است و بر اساس مقررات وظیفه حفظ امنیت زندان، جابهجایی زندانیان، و پیشگیری و کنترل شورش و فرار را به عهده دارد.
یک ویدیوی راستیآزمایی شده منتشره در رسانههای حکومتی در ساعت ۵:۵۰ ب.ظ. در روز ۲ تیر، ظاهراً بلافاصله پس از حمله فیلمبرداری شده است و نشان میدهد که پنجرههای طبقه دوم ساختمان اداری کاملاً منفجر شده و آوار به بیرون پرت شده است. دیدهبان حقوق بشر همچنین تصاویری را بررسی کرد که در روز ۱۵ تیر در فضای مجازی منتشر شده بود و نشان میداد که طبقات یک بخش درون ساختمانی چندطبقه روی طبقات دیگر فروریخته بودند. در سقف قسمت آسیبدیده، یک سوراخ قابل مشاهده است.
چندین مدافع حقوق بشر و زندانی سابق در اوین گفتند که ساختمان اداری بزرگ و چند طبقه است و دفاتری از جمله دفتر مددکاران اجتماعی و «اتاق فناوری» که در آن زندانیانی که به آنها اجازه پیگیری تحصیلات داده شده در امتحانات شرکت میکنند، در آن واقع شدهاند. رسانههای داخلی خبر دادند که پنج مددکار اجتماعی زن، به همراه یک پسر پنج ساله، در زندان در حمله به ساختمان اداری کشته شدهاند.
تصاویر ماهوارهای و دو ویدیوی تحلیلشده نیز نشاندهنده آسیب به ساختمانها در شرق ساختمان اداری بود. چندین فعال و روزنامهنگار سابقاً زندانی گفتند که ساختمان آسیبدیده، که بعضی زندانیان سابق با اسم «ساختمان موتوری» معرفی کردند، برای ثبت زندانیان جدید و انجام روند جابهجایی زندانیان استفاده میشد.
بر اساس گزارشهای در دسترس عموم از سوی زندانیان و منابع مطلع، بند قرنطینه زندان نیز، که در مجاورت ساختمان «موتوری» برای نگاهداری بازداشتشدگان جدید استفاده میشود، آسیب دیده است. یک ویدیوی راستیآزماییشده که در روز حمله در رسانههای حکومتی منتشر شد نشاندهنده آسیب به محوطهای عمومی است که بند قرنطینه و مسیری کوچک منتهی به بند ۲-الف در آن قرار دارند.
دانیال مقدم، خواننده ایرانی، در پستی در حساب اینستاگرام خود گفت که در روز اول تیر بازداشت شده بود و در اتاق ۴ بند قرنطینه زندان قرار داشت. او گفت که در ظهر روز ۲ تیر، در نتیجه انفجار، بخشی از دیوارها، سقف، و پنجرههای بند قرنطینه بر سر زندانیان فرو ریخت. مقدم همچنین گفت که پس از خروج از قرنطینه، او چند قربانی و همچنین تکههایی از لباس زیر آوار را در محوطه دیده است.
بهداری زندان، آشپزخانه مرکزی، و بند ۴
حملات همچنین به قسمتی در شمال بهداری زندان اصابت کردند و به بهداری و ساختمانهای مجاور، از جمله بند ۴، آشپزخانه مرکزی، و یک گذرگاه پوشیده وسایل نقلیه در کنار بهداری آسیب وارد کردند. یک مدافع حقوق بشر که تا اندکی پیش از حمله در اوین زندانی بود به دیدهبان حقوق بشر گفت که جدا از کارکنان بهداری، «بهداری همیشه پر از زندانی است».
ابوالفضل قدیانی و مهدی محمودیان، زندانیان سیاسی، در گزارش عمومی خود، به دو یا سه انفجار در نزدیکی بند ۴ اشاره کردند. آنها آسیب واردشده به بند ۴، بهداری و ساختمانهای مجاور و بند ۲۰۹ را توصیف کردند.
دیدهبان حقوق بشر ویدیوها و عکسهای نشاندهنده آسیب به بهداری و ساختمانهای همسایه را تحلیل کرد. یک ویدیوی راستیآزماییشده و منتشره در فضای مجازی در روز حمله نشاندهنده دود برخاسته از ساختمانهای پیرامون بهداری است. نمای شمالی بهداری سوخته است. یک ویدیوی دیگر که متشکل از چند کلیپ در کنار هم قرار گرفته است و در روز ۴ تیر در رسانههای حکومتی منتشر شد، آسیبی جدی به ساختمانهای مقابل بهداری، از جمله آشپزخانه مرکزی و بند ۴ را نشان میدهد.
دیدهبان حقوق بشر ویدیوها و عکسهایی از فضای داخلی و چند اتاق بهداری را با زندانیان سابقی که در بهداری بودهاند تأیید کرد. عکسها نشاندهنده آسیب به یک اتاق درمان برای عملهای سرپایی و تزریقات، ایستگاه پرستاری، یک اتاق ویزیت پزشک، آزمایشگاه و اتاقهای احیای قلبی، فیزیوتراپی و انبار دارو است.
در بیانیهای که چند ساعت پس از حمله منتشر شد، زندانیان اوین به تخریب بخشی از بند ۴ اشاره کردند. دو تن از اعضای خانواده زندانیان گفتند که بستگان زندانی آنها خبر از آسیب به بند ۴ و جراحت زندانیان دادهاند. یک زندانی بند ۴ که گفتههایش به دست یک گروه حقوق بشری رسیده و در اختیار پژوهشگران دیدهبان حقوق بشر قرار گرفت، گفت که حملات در نزدیکی بند ۴ منجر به تخریب بخشی از سقف و دیوارهای بند شده است.
بند ۲۰۹ و ساختمان انبار
حملات به محوطه مرکزی زندان اوین به ساختمانی در مقابل بند ۲۰۹ آسیب زد. زندانیان سابق به دیدهبان حقوق بشر گفتند که این ساختمان به عنوان انبار مورد استفاده است و بخشهای اداری و مدیریت بند ۲۰۹ در قسمت جنوبی ساختمان واقع هستند. تصاویر ماهوارهای از روز ۶ تیر نشاندهنده تخریب عمده ساختمان و فروپاشی سقف آن هستند. آثار آوار و سوختگی در کنار مسیر جداکننده ساختمان از بند ۲۰۹ دیده میشوند. با توجه به نزدیکی بین دو ساختمان و آسیب عمده به ساختمان انبار، این امر محتمل به نظر میرسد که به نمای شرقی بند ۲۰۹ نیز آسیبی جدی، بیش از آن چه در تصاویر ماهوارهای قابل مشاهده است، وارد شده باشد. زندانی بند ۴ که روایتش به دست یک گروه حقوق بشری رسیده و در اختیار دیدهبان حقوق بشر قرار گرفت، گفت که شاهد انتقال چندین جسد و فرد زخمی از بند ۲۰۹ و بهداری بوده است.
یک منبع آگاه گفت که زندانیان بند زنان، که حدود ۷۰ زندانی سیاسی در آن بوده است، « موج انفجاری وحشتناک» را توصیف کردهاند. عکسی که توسط زندانیان سابق به عنوان این بند شناسایی شد، نشاندهنده آسیب به سقف است. هیچ عکس یا ویدیوی دیگری از این منطقه منتشر نشده است. در نتیجه، دیدهبان حقوق بشر نتوانست به شکل مستقل میزان آسیب به بند ۲۰۹ یا بند زنان را ارزیابی کند.
محوطه شمال شرقی
سالن ملاقات و مجتمع قضایی شهید کچویی
دیدهبان حقوق بشر حداقل دو محل مشهود برخورد را در محوطه شمالی زندان اوین شناسایی کرد. حملات ورودی مشترک شمالی به سالن ملاقات زندان و مجتمع قضایی شهید کچویی در گوشه شمال شرقی مجموعه را تخریب کردند. دو ویدیو که دیدهبان حقوق بشر راستیآزمایی کرد و موقعیت آنها را خیابان احمدپور در شمال مجموعه زندان تعیین کرد، نشاندهنده پیامد بلافصل حمله هستند. تحلیل سایهها حاکی از آن است که ویدیوها در حدود ظهر فیلمبرداری شدهاند.
در یک ویدیو، دو مرد با لباس غیرنظامی به مردی دیگر کمک میکنند که مبهوت و ظاهراً مجروح است. در دیگری، مردی با لباس خونین دستورهایی را به سمت دیگران فریاد میزند، در حالی که دود از مجموعه زندان بلند میشود.
دیدهبان حقوق بشر ویدیوی دیگری را صحتسنجی کرد که متشکل از چندین کلیپ در کنار یکدیگر است و در روز ۳ تیر در رسانههای حکومتی در فضای مجازی منتشر شد. این ویدیو تخریب ورودی مشترک، محوطه پارکینگ و داخل ساختمان را نشان میدهد. اولین کلیپ نشانگر تخریب کامل دروازه و آسیب جدی دیوارهای پیرامونی آن است. بقیه ویدیو نشاندهنده آسیب و تخریب درون ساختمان، از جمله دفتر دادیاران و اتاق انتظار سالن ملاقات است، که پوشیده از آوار هستند و رد خون بر راهپلهها دیده میشود.
منابع آگاه گفتند که دفتر دادیاران در مجتمع کچویی در طبقهای بالای سالن ملاقات، ساختمانی بزرگتر که به سمت جنوب مجموعه امتداد دارد، قرار داشت. آنها گفتند که حملات در طی ساعات کار و ملاقات، از ۸ ق.ظ. تا ۱۲:۳۰ ب.ظ.، رخ داد، که طی آنها تعداد زیادی از ملاقاتکنندگان، از جمله بستگان زندانیان، در محل حضور دارند. زندانیان سابق گفتند که مجتمع کچویی به امور قضایی زندانیان محکومشده، از جمله تقاضای مرخصی و آزادی مشروط از زندان رسیدگی میکند.
مجاور بندهای ۲۴۰ و ۲۴۱
حملات به محوطه شمال شرقی مجموعه اوین به خیابان داخلی وصلکننده محوطههای شمالی و مرکزی زندان اصابت کردند. محل برخورد، تنها ۲۰ متر با بندهای ۲۴۰ و ۲۴۱ فاصله دارد. ویدیویی که در ساعت ۳ بعد از ظهر روز ۲ تیر به صورت آنلاین منتشر شد، و توسط دیدهبان حقوق بشر مورد راستیآزمایی قرار گرفت، نشان میدهد که دیوارهای هر دو طرف مسیر در مقابل بندهای ۲۴۰ و ۲۴۱ تقریباً به طور کامل تخریب شدهاند. تصاویر ماهوارهای ضبط شده در ۶ تیر نیز نشاندهنده محل اصابت بزرگ و قابل مشاهده در مسیر داخلی وصلکننده بخشهای شمالی و مرکزی زندان هستند.
خانوادههای زندانیان و دیگر منابع آگاه گفتند که پنجرههای بند ۸، که بسیاری زندانیان سیاسی در آن نگاهداری میشوند، شکستهاند. محمد نوریزاد، زندانی سیاسی در بند ۸، در تماسی تلفنی در روز ۲ تیر با بستگانش، خرد شدن پنجرهها و جراحت زندانیان را شرح داده است. نوریزاد گفت «الان هم مجددا دارند میزنند»، که حاکی از تداوم حملات در زمان تماس است. تماس ضبط شده، در ساعت ۱:۳۰ بعد از ظهر به وقت محلی منتشر شد. دیدهبان حقوق بشر تأیید کرد که تماس در ظهر و در جریان حملات برقرار شده است.
