فرشته عباسی، دیده‌بان حقوق بشر
۱۹ مارچ ۲۰۲۵
سپاس از اینکه به من فرصت دادید تا این گواهی را در مورد موضوع حیاتی آزادی مذهبی در افغانستان، ارائه کنم. حقوق بشری اقلیت‌های مذهبی و کسانی که با تفسیر اسلام مورد نظر طالبان موافق نیستند، با تهدید جدی مواجه است.
طالبان از یک قرائت فوق‌محافظه‌کارانه‌ی اسلام سنی پیروی می‌کنند. اما در افغانستان حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد شیعه، تعداد قابل توجهی پیروان طریقت‌های صوفیه، تعداد محدودی پیروان مذهب احمدیه، هندوها و سیک‌ها زندگی می‌کنند. طالبان به صراحت مذهب شیعه یا طریقت‌های صوفیه را ممنوع اعلام نکرده است. اما، آن‌ها پیروان مذهب احمدیه را مسلمان تلقی نمی‌کنند و در گذشته، پیشواهای مذهبی آن‌ها را مورد آزار و اذیت قرار داده است. اکثریت جمعیت غیرمسلمان افغانستان زیر تهدید آزار و اذیت مذهبی به سر می‌برند، به ویژه پیروان آیین بهایی، بودیست‌ها، زردشتی‌ها و مسیحی‌ها که باورهای خود را در خفا اجراء می‌کنند یا هم به زندگی پنهانی روی آورده‌اند. تعداد نامشخص در میان افغان‌ها خود را خداناباور یا ندانم‌انگار می‌دانند یا از اسلام یا هیچ دین دیگر، پیروی نمی‌کنند. مقامات طالبان هر کسی را که اسلام را ترک کرده باشد، به عنوان مرتد می‌شناسند، جرمی که جزای آن مرگ است.
طالبان در عین حال در محافظت اقلیت‌های مذهبی از خشونت، ناکام بوده‌اند. داعش شاخه‌ی خراسان، گروه مسلح بنیادگرای منسوب به دولت اسلامی که در افغانستان فعال است، به طور پیوسته شیعیان، صوفیان و غیرمسلمانان افغانستان را مورد حمله قرار داده است. در سال ۲۰۲۱ بدین سو، داعش شاخه‌ی خراسان بیش از ۲۰ بمب‌گذاری انتحاری و حملات دیگر را علیه جوامع شیعه، به صورت مشخص قوم هزاره، انجام داده است که هزاران نفر کشته و زخمی بر جای گذاشته است.
مردم هزاره نه تنها بر مبنای عقاید مذهبی خود مورد تبعیض قرار دارند بلکه با آزار و اذیت مبتنی بر قومیت هم مواجه‌اند. آن‌ها از سوی حکومت‌های مختلف در یک قرن گذشته، تبعیض و نقض حقوق بشر را تجربه کرده‌اند.
این حملات به شکل وصف‌ناپذیری وحشتناک بوده است. تازه‌ترین حمله علیه جامعه‌ی هزاره‌ی افغانستان در دوازدهم سپتامبر ۲۰۲۴ در منطقه هزاره‌نشین ولایت دایکندی روی داد که در آن ۱۴ مرد هزاره کشته شدند و داعش شاخه‌ی خراسان مسئولیت آن را به عهده گرفت.
به تاریخ ۲۹ اپریل ۲۰۲۴، یک مرد تفنگ‌دار بر نمازگزاران در مسجد صاحب الزمان در گذره ولایت هرات آتش‌باری کرد و شش نفر را کشت. در ششم جنوری ۲۰۲۴، داعش شاخه‌ی خراسان مسئولیت حمله بر بس مسافربری در دشت برچی، منطقه‌ی هزاره‌نشین در کابل، را به عهده گرفت که در نتیجه‌ی آن ۵ نفر کشته و ۲۰ نفر دیگر زخمی شدند.
طالبان حملات داعش شاخه‌ی خراسان را محکوم کرده و به برخی از خانواده‌های قربانیان مبالغ مالی کوچک پرداخت کرده‌اند. مقامات طالبان هم‌چنان وعده داده‌اند که از گروه‌های آسیب‌پذیر در مقابل حملات در آینده محافظت می‌کنند ولی نشانه‌های کمی وجود داد که ثابت کند طالبان در این راستا گام‌های فعال و قابل توجه بر می‌دارند.
گزارش‌ها از افغانستان نشان می‌دهند که مسیحیان و اقلیت‌های مذهبی دیگر که مظنون به ترک اسلام استند، با تهدید خشونت، تغییر عقیده‌ی اجباری و زندان مواجه‌اند. این اقلیت‌ها اغلب مراسم خود را در خفا انجام می‌دهند و مدام در بیم افشا شدن و مجازاتِ وحشیانه زندگی می‌کنند. آن‌ها از آزادی تجمع، پرستش و بیان علنی باورهای خود محروم‌اند.
تفسیر طالبان از شریعت و قوانین و پالیسی‌های جدیدی که آن‌ها اعلام کرده‌اند، در هیچ جامعه‌ی اسلامی دیگر دیده نمی‌شود. تقریبا تمام قوانین طالبان حقوق اساسی بشری افغان‌ها را به شدت محدود می‌کنند.
این وضعیتی است که افغان‌ها امروزه در حاکمیت طالبان تحمل می‌کنند. تمام جمعیت کشور مجبور است مطابق تفسیر فوق‌محافظه‌کارانه‌ی از یکی از شاخه‌های یک دین زندگی کنند. افغانستان برای آزادی مذهبی یک کابوس است – این وضعیت در خصوص حقوق اساسی دیگر هم صادق است.
در ضمن، امتناع طالبان از به رسمیت‌شناسی تنوع مذهبی در افغانستان و تصمیم آن‌ها بر محدود کردن اجرای باورهای مذهبی به نسخه‌ی واحد از اسلام سنی مجاز از طرف دولت، خلاف آزادی فکر، وجدان، عقیده و مذهب است. این پالیسی‌ها فضای بیم، طرد و نابردباری را ایجاد کرده است.
دولت امریکا – با وجودی که در ۲۰ سال گذشته مرتکب لغزش‌های جدی در افغانستان شده است – می‌تواند در زمینه‌ی حقوق بشر در افغانستان سهم مهمی ایفا کند، به خصوص در قسمت حقوق بشری اقلیت‌های مذهبی.
امریکا باید اقدامات قوی و دوامدار را برای حسابده کرده طالبان در قبال نقض حقوق بشر روی دست بگیرد تا اطمینان حاصل شود که آزادی مذهبی برای تمام افغان‌ها، بدون در نظر داشت باور مذهبی، اعاده می‌شود. اقلیت‌های مذهبی و کسانی که از تفسیر سخت‌گیرانه‌ی مذهبی طالبان پیروی نمی‌کنند، بصورت مداوم در هراس تهدید به آزار و اذیت، خشونت و مرگ زندگی می‌کنند.
توصیه‌ها:
- تشویق جامعه‌ی بین‌المللی به وارد کردن فشار بر طالبان تا آن‌ها به مکلفیت‌های خود در چارچوب قانون بین‌المللی حقوق بشر، به شمول آزادی مذهبی، عمل کنند و از دسترسی قربانیان آزار و اذیت مذهبی به عدالت، اطمینان بدهند.
- اعمال تحریم‌ها، به شمول ممنوعیت سفر، بر مقامات بلند‌رتبه‌ی طالبان که در قبال آزار و اذیت اقلیت‌های مذهبی و تطبیق قوانین محدودکننده‌ی آزادی مذهبی، مسئولیت دارند.
- اعمال تحریم‌های جهانی مگنیتسکی بر افراد در داعش شاخه‌ی خراسان که در قبال حملات بر هزاره‌ها و دیگر جوامع اقلیت، مسئولیت دارند.
- فراهم کردن فرصت‌های پناهندگی و اسکان مجدد بری افرادی که بخاطر باورهای مذهبی خود در خطر جدی آزار و اذیت قرار دارند، به ویژه اعضای اقلیت‌های مذهبی.
