(نیویارک) – دیدبان حقوق بشر امروز اعلام کرد که کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) باید مشارکت افغانستانِ تحت تسلط طالبان را از میادین بین‌المللی ورزش تعلیق کند تا زمانی که زنان و دختران بتوانند بار دیگر در این کشور ورزش کنند. کمیته بین‌المللی المپیک باید این تصمیم را در جلسه بعدی هیأت اجرایی این کمیته نهایی کند که در لوزان سویتزرلند به تاریخ 6 دسامبر 2022 میلادی برگزار میشود.
پس از تسلط طالبان در ماه آگست 2021 میلادی، یکی از بسیاری محدودیت‌های اعمال شده بر زنان و دختران افغان توسط طالبان منع اشتراک زنان و دختران افغان از ورزش بود. این اقدام طالبان ناقض قوانین بین‌المللی حقوق بشر و همچنین ناقض منشور کمیته بین‌المللی المپیک است که عدم تبعیض در فعالیت‌های ورزشی را الزامی می‌داند. صدها ورزشکار زن و دختر به جای ترک ورزش و ترک حرفه مورد علاقه شان، فرار از افغانستان را انتخاب کرده‌اند.
مینکی وردن، مدیر طرح‌های جهانی دیدبان حقوق بشر گفت: «از زمان تسلط طالبان برافغانستان هزاران زن و دختر از حق شرکت در بازی‌های ورزشی، فرصت‌های تحصیلی، بورسیه‌ها و حق دستیابی به بلندترین معیارهای صحت جسمی و روحی که فعالیت‌های ورزشی آنرا به ارمغان می‌آورد، محروم شده‌اند. کمیته بین‌المللی المپیک باید حتی یک روز هم در اخراج طالبان از جنبش المپیک، پس گرفتن اعتبارات ورزشی از طالبان و قطع کمک‌های مالی که توسط این کمیته تأمین می‌شوند، تأخیر نکند.»
در ماه اکتوبر سال 1999، کمیته بین‌المللی المپیک عضویت کمیته ملی‌المپیک افغانستان را به این دلیل که طالبان مانع مشارکت زنان در مسابقات ورزشی شده بودند را تا سال 2003م به حالت تعلیق درآورده بود.
ورزشکاران گزارش داده‌اند که پس از قدرت گرفتن دوباره طالبان در ماه آگست 2021، نیروهای طالبان مراکز ورزشی را بسته و ورزشکاران را با خشونت تهدید کرده‌اند که در نتیجه، برخی از ورزشکاران زن و دختر افغان مخفی شدند و یا به نابودی و از بین‌بردن شواهد مربوط به فعالیت‌های ورزشی‌شان به شمول مدال‌ها و وسایل ورزشی اقدام کردند. بسیاری از ورزشکاران در افغانستان باقی مانده‌اند و نمی‌توانند که با مصئونیت تمرین کنند و فعالیت ورزشی داشته باشند.
فریبا رضایی، نخستین زن جودو کار المپیکی افغانستان به دیدبان حقوق بشر گفته است: «فدراسیون‌های ورزشی افغانستان باید اجازه مشارکت برابر زنان را در تمامی رشته‌های ورزشی بدهند تا آنها در هر ورزشی که علاقه دارند تمرین کنند و مسابقه بدهند. طالبان باید تمامی ممنوعیت‌های خودسرانه‌ای را لغو کنند که بر نهادهای ورزشی و مسابقات ورزشی زنان و دختران وضع کرده‌اند.» کمیته بین‌المللی المپیک اصول برابری 50-50 جنسیتی و مشارکت برابر زن و مرد را در همه ورزش‌ها به عنوان یک هدف اعلام کرده است. با این وجود، کمیته ملی المپیک افغانستان کاملا توسط حکومت طالبان در کابل کنترل شده و به یک وزارت‌خانه دولتی در آمده است. بنابر این، کمیته بین‌المللی المپیک باید طالبان و فدراسیون‌های مردانه آنان را به تعلیق در آورد تا زمانی که زنان و دختران بتوانند دوباره تمرین کنند و در میادین ورزشی مسابقه بدهند.
بانو رضایی علاوه کرده است: «قبل از بازگشت طالبان، ما چندین تیم ورزشی زنان، از جمله تیم فوتبال دختران، تیم والیبال دختران و تیم هنرهای رزمی زنان داشتیم. ورزشکاران ما به سختی تمرین می‌کردند و آرزو داشتند در جامعه خود قهرمان و الگو باشند. در واقع، هر زن ورزشکار یک مدافع حقوق بشر و یک فعال دموکراسی و آزادی بود. ورزش نقش بسیار مهمی در توانمندسازی زنان و دختران افغان ایفا کرد و حقوق اولیه انسانی ما در آموزش، کار و زندگی را به نمایش گذاشت و منعکس کرد.»
در 16 ماه پس از تسلط طالبان بر افغانستان، صدها ورزشکار زن افغان مجبور به فرار از افغانستان شده‌اند. آنها هم به دلیل تهدیدات و هم به دلیل شهرت قبلی‌شان به عنوان اعضای تیم‌های ملی می‌توانستند مورد هدف انتقام‌جویانه قرار بگیرند. تیم‌های ملی فوتبال زنان، باسکتبال، والیبال، کریکت و بایسکل‌رانی زنان با تهدیدات روبه‌رو شده و با همکاری برخی نهادها از کشور فرار کرده‌اند. این همکاری‌ها اکثرا از طرف داوطلبان خصوصی یا هم توسط فیفا در مورد تیم‌های فوتبال زنان و باسکتبال زنان فراهم شده است. دیدبان حقوق بشر با برخی از ورزشکاران باسکتبال و سایر تیم‌های ورزشی در معرض خطر که خود را در افغانستان مخفی کرده‌اند یا در انتظار تخلیه از سوی فدراسیون‌های ورزشی مربوطه هستند، مصاحبه کرده است.
ورزش برای زنان و دختران همیشه در افغانستان پر چالش بوده است. قبل از بازگشت طالبان به قدرت، ورزشکاران زن با تهدیدهایی از سوی اعضای خانواده خود مواجه بوده‌اند و در برخی موارد گزارش‌هایی از تجاوز جنسی توسط مقامات فدراسیون‌های ورزشی هم منتشر شده است که برخی ورزشکاران را مجبور به فرار از کشور کرده است. دیدبان حقوق بشر قبلا از محرومیت مادام‌العمری رئیس فدراسیون فوتبال افغانستان از سوی فیفا و اتهامات موثق ارتکاب تجاوز جنسی علیه او گزارشی ارائه کرده بود و این‌که دولت افغانستان در تعقیب و پیگرد قانونی او ناکام بوده است. ولی در آن دوره، هیچ ممنوعیتی برای فعالیت ورزشی زنان و دختران وجود نداشت.
از زمانی که طالبان قدرت را در دست گرفتند، اعضای تیم ملی فوتبال زنان افغانستان در استرالیا درخواست پناهندگی کرده و در آن‌جا به تمرینات ورزشی‌شان ادامه داده‌اند. اعضای این تیم برای این‌که به عنوان تیم ملی قانونی افغانستان به رسمیت شناخته شوند مبارزه می‌کنند. اعضای تیم ملی بسکتبال زنان افغانستان که در ماه اکتوبر 2021 از مملکت فرار کرده‌اند، در انتظار دریافت اقامت دایمی در کشور آلبانیا گیر مانده‌اند.
از زمان تسلط طالبان، کمیته بین‌المللی المپیک همچنان با رهبری ورزش طالبان در گفت‌وگو بوده و کمک‌های مالی لازم را به کمیته ملی المپیک افغانستان فراهم کرده است تا حدود 2000 ورزشکار افغان را بخاطر اشتراک در فعالیت‌ها و مسابقات ورزشی در کشورهای مختلف اعزام نمایند. ولی هیچ شواهدی وجود ندارد تا نشان دهد که کمک‌های مالی و بشردوستانه کمیته بین‌المللی المپیک به دست ورزشکاران مرد یا زن افغان رسیده باشد.
ورزشکاران افغان از مسئولان این کشور خواسته‌اند که کمک‌های مالی کمیته بین‌المللی المپیک که به نام بسته «همبستگی المپیک» یاد میشود را اختلاس نکنند و این کمک‌ها را به ورزشکاران نیازمند تخصیص دهند. دیدبان حقوق بشر گفت که کمیته بین‌المللی المپیک به تعامل با طالبان وحمایت مالی از این گروه ادامه داده است، بدون این‌که هیچ پاسخ کافی و قناعت‌بخش از محرومیت حقوق زنان و دختران ورزشکار داشته باشند.
کمیته بین‌المللی المپیک می‌گوید که این نهاد در تعامل با طالبان از «دیپلماسی آرام» درخصوص ورزش در افغانستان پیروی میکند. اما اگر عقب‌نشینی همه‌جانبه از حق ورزش زنان و دختران تنها نشانه‌ای داشته باشد، این است که ممنوعیت زنان و دختران از ورزش توسط طالبان به احتمال زیاد دایمی خواهد شد.
کمیته بین‌المللی المپیک طبق مفاد منشور این کمیته متعهد به عدم تبعیض در ورزش می‌باشد که منشور کمیته بین‌المللی المپیک ارزش‌ها و اصولی را بیان میکند که کمیته ملزم به رعایت آن در فعالیت‌های خویش می‌باشد. منشور کمیته بین‌المللی المپیک تصریح میکند که «کمیته بین‌المللی المپیک باید از نقش زنان در ورزش در تمام سطوح و ساختارها با در نظرداشت تطبیق اصل برابری زن و مرد حمایت و آنرا تشویق نماید.» (منشور 1، اصل 2، پاراگراف 7).
یکی از ابتکارات مهم توماس باخ، رئیس کمیته بین‌المللی المپیک طرح پیشنهادی «دستورکار 2020» المپیک است که در آن تساوی جندر را به حیث یک هدف اصلی و مرکزی در نظر گرفته است. در ماه سپتامبر 2022، کمیته بین‌المللی المپیک به اصول راهنمای سازمان ملل مرتبط با تجارت و حقوق بشر متعهد شد و این اصول را به عنوان یک چارچوب استراتژیک راهنما برای پرداختن به خطرات حقوق بشر و جبران خسارت پذیرفت، ولی هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که کمیته بین‌المللی المپیک از این چارچوب در بحران نقض حقوق بشر برای زنان و ورزش زنان در افغانستان استفاده کرده باشد.
دیدبان حقوق بشر گفت که با توجه به محدودیت‌ها و آسیب‌های اعمال شده توسط طالبان بر ورزش زنان و دختران در افغانستان و با درنظرداشت تهدیدات و خشونت‌هایی که زنان و دختران ورزشکار صرفا بخاطر تمرینات و مسابقات با آن مواجه هستند، کمیته بین‌المللی المپیک نباید به حمایت و به رسمیت شناختن کمیته‌ای ملی ادامه دهد که صرفا بخاطر جنسیت در برابر نیمی از جمعیت یک کشور تبعیض قائل میشود.
مینکی وردن اظهار داشت: «کمیته بین‌المللی المپیک همواره می‌گوید که ورزشکاران قلب جنبش المپیک هستند، اما زنان و دختران ورزشکار افغانستان چطور؟ این‌ها هم ورزشکارهستند ولی از طرف سیستم المپیک همکاری و کمک قابل توجهی دریافت نکرده‌اند. این زنان و دختران انتظار دارند که کمیته بین‌المللی المپیک طرف آنها باشند نه طرف طالبانی که حقوق آنها را نقض می‌کنند.»
