جینوا، 9 نوامبر 2020) - در گزارشی که امروز بهطور مشترک از سوی سازمان دیدبان حقوق بشر و کلینیک حقوق بشر دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد منتشر شد، آمده است که زخمهای شدید سوختگی و رنجهای مادامالعمر ناشی از استفاده سلاحهای آتشزا باید کشورها را فوراً ملزم به تجدیدنظر در استانداردهای معاهدات موجود وادار کند.
در گزارش ۴۵ صفحهای این سازمان تحت عنوان «آنها همه چیز را میسوزانند: هزینه انسانی سلاحهای آتشزا و محدودیتهای حقوق بینالملل» جزئیات از جراحات واضح و آسیبهای جسمی، روانی و اجتماعیــاقتصادی ماندگار سلاحهای محترقه، از جمله فاسفورس سفید را نشان میدهد که از سوی طرفین در درگیریها و مخاصمات اخیر استفاده شده است. دیدبان حقوق بشر گفته است: کشورها باید معاهدات بینالمللی حاکم بر این سلاحها را دوباره مرور و تقویت کنند که مردم را میسوزاند و بنیادها و داراییهای آنها را به آتش میکشد.
بانی دوچیرتی، محقق ارشد بخش تسلیحات در دیدبان حقوق بشر و مدیر بخش درگیریهای مسلحانه و حمایت از غیرنظامیان در کلینیک بینالمللی حقوق بشر میگوید: «در حالی که قربانیان اثرات مخرب و بیرحمانه سلاحهای محترقه را تحمل میکنند، اما کشورها بیوقفه برسر این مناقشه دارند که آیا حتی میتوانند نشست و بحث رسمی برسر این تسلیحات و جنگافزار داشته باشند.» دوچیرتی میافزاید: «کشورها بایستی رنج طولانی که این بازماندگان میکشند را با رفع نواقص در قوانین بینالمللی موجود برطرف کنند.»
این گزارش بر پایه مصاحبههای وسیع با بازماندگان، شاهدان عینی، داکتران و پرستارانِ در ساحه، متخصصان سوختگی و سایر کارشناسان و همچنین تحقیقات انجام یافته ژرف و منتشرشده در مجلات پزشکی انجام یافته است که مشمول مطالعات و گزارشهایی از افغانستان، غزه و سوریه نیز میباشد.
سلاحهای آتشزا سبب سوختگیهای شدید و درد طاقت فرسا، گاهی چنان سخت که به استخوان میرسد، شده و نیز آسیبهای تنفسی، عفونت، شوک و تخریب ارگانهای بدن را به همراه دارد. به مرور زمان، جراحات مفرط سوختگی باعث سفت شدن بافتهای عضلانی و ایجاد ناتوانیهای جسمی بخشهای بدن میگردد. اختلال استرسی یا ترومای پس از حمله، درمان دردناکی که به تعقیب آن انجام میشود و جاهای زخمها که باعث تغییر ظاهری پوست بدن میشود، به ایجاد آسیبهای روانی و انزوای اجتماعی منجر میشود.
کافی نبودن یا نارساییهای مراقبتهای صحی موجود در مناطق در حال مخاصمات مسلحانه، روند دشوار درمان سوختگیهای جدی و عمیق را تشدید میکند. معلولیتهای بلندمدت، هزینههای مراقبتهای صحی و از دست دادن مال و أموال در پی حمله سلاحهای محترقه، تأثيرات سوء بر وضعیت اقتصادیــاجتماعی افراد میگذارد.
دکتر رولا هالام، داکتری که قربانیان سلاحهای محترقه را در سوریه معالجه و درمان میکند، میگوید: «سلاحهای محترقه سبب سوختگیهای کشنده و ویرانگر شده و از طروقی، بسیار بدتر از هر نوع سوختگی استاندارد یا سوختگی ناشی از آتش، میسوزاند.» «این سلاحها همه چیز را میسوزانند. وقتی میتواند فلزی را ذوب کند، چه انتظاری از گوشت بدن انسان داشته باشیم؟»
پروتوکول سوم کنوانسیون ممنوعیت یا محدودیت کاربرد برخی از سلاحهای متعارف(CCW) ، مصوب سال 1980، تعریف کرده است که هر نوع اسلحه یا مهماتی که با تولید شعله و گرما یا ترکیبی از هر دو و از طریك فعل و انفعالت کیمیایی به وجود میآید، اسلحه آتشزا است. اما دو خلأ و نقص قابلتوجه اثربخشی این پروتوکول را محدود میکند. اولاً، در تعریف که از مهمات و سلاح آتشزا مطرح شده، برخی اسلحههای چندمنظوره خاص با اثرات آتش زا، از جمله تسلیحات دارای فاسفورس سفید، از این تعریف مستثنی شده است. دوم، در مورد تسلیحات آتشزای زمینی محدودیتهای ضعیفتری نسبت به مدلهای هوایی آن وضح شده است.
سازمان دیدبان حقوق بشر و کلینیک حقوق بشر دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد میگوید: «کشورهای متعاهد این پیمان سالهای زیاد نگرانی شانرا در خصوص استفاده از سلاحهای آتشزا ابراز داشتهاند، اما حالا آنها باید بحثهایی را وقف کفایت پروتوکول سوم نمایند.»
نشست سالانه CCW قرار بود از 11 تا 13 نوامبر سال 2020 در مقر اروپایی سازمان ملل متحد در جینوا برگزار گردد. بنابر محدودیتهای وضعشده جدید بخاطر همهگیری ویروس کرونا، گفته میشود این نشست درست چند روز قبل از شروع آن، به تعویق افتاده است.
دیدبان حقوق بشر و کلینیک حقوقی دانشگاه هاروارد گفته است، در حالی که سازمان ملل متحد هنوز تاریخ جدیدی را برای نشست بعدی سالانه CCW تعیین نکرده است، کشورها باید از این مهلت زمانی برای جلب حمایت و اقدامات عملی مربوط به سلاحهای آتشزا استفاده کنند.
در جریان ماههای آینده، کشورهای متعاهد CCW باید پروتوکول سوم این کنوانسیون را ارزیابی کرده و پروسه بستهکردن خلأها و کمبودهای این پروتوکول را آغاز کنند تا در کنفرانس پنج ساله بررسی این پیمان که برای اواخر سال 2021 برنامهریزی شده است، پیشکش کنند.
دوچیرتی گفته است: «بسیاری از کشورهای متعاهد به ارزیابی عميق محدودیتهای موجود در پروتوکول سوم علاقهمندی نشان دادهاند.» «معدودی از کشورها که راه را برای بازبینی این معاهده بستهاند باید ضرورت انسان دوستانه بررسی و تجدیدنظر در این کنوانسیون منسوخ را تشخیص دهند.»
داستانها:
افغانستان
در تاریخ 14 مارچ 2009، راضیه هشت ساله بر اثر انفجار یک سرگلوله حاوی فاسفورس سفید بهشدت سوختانده شد که از سوی طرفهای نامعلوم درگیر مخاصمات بر خانهی گلیشان در قریهای در افغانستان سقوط کرده بود. راضیه، علیرغم اینکه برای معالجه و درمان به شفاخانه نظامی ایالات متحده در پایگاه هوایی بگرام منتقل شد، اما جای زخمهای دائمی عمیقی بر بدنش مانده است که باعث آسیبهای جسمی و روانی مداوم او شده است.
تورن کریستین کولینز، پرستار تروما برای راضیه در بگرام گفته است: «راضیه به دلیل درد شدید همواره گریه میکرد.» «این حادثه کل زندگی او را در چنین سن نوجوانی از او گرفت.» کولینز در ابرازنظر شخصی افزود: «بر روی استفاده این نوع سلاحها حتما باید کنترلی وضع شود. کاملاً و صد در صد.»
غزه
در 4 جنوری 2009، سه گلوله توپ 155میلیمتری حاوی فاسفورس سفید که از سوی نیروهای اسرائیلی در هنگام درگیری با گروههای نظامی فلسطینی شلیک شد، بر پشت بام خانه خانواده ابو حلیمه در شمال غزه اثابت کرد. آتشسوزی فاسفورس سفید بلافاصله باعث کشته شدن ۵ عضو این خانواده و زخمیشدن پنج نفر دیگر این خانواده شد.
صباح ابو حلیمه گفته است: «همه چیز آتش گرفت.» «شوهرم و چهار فرزندم در مقابل چشمانم زنده سوختند. دخترم، تنها دخترم، در آغوشم ذوب شد. چگونه یک مادر میتواند ببیند که فرزندانش زنده زنده میسوزند؟ من آنها را نجات داده نتوانستم. من نتوانستم به آنها کمک کنم.»
سوریه
در تاریخ 26 آگست 2013 ارتش دولتی سوریه یک بمب آتشزا را بر روی مکتبی در منطقه «اروم الکبری» انداختند.
داکتر رولا هلام، که قربانیان این حمله را معالجه کرده است، گفت: «صادقانه این شبیه صحنهای از فلم «آرماگدون» به نظر میرسید.» «لباسهایشان از تنشان آویزان شده بود. بوی نامطبوع گوشت بدن که با مواد مصنوعی کیمیایی عجین شده بود... کاملاً واضح بود که آنها دچار سوختگی شدید شده بودند.»
محمد عاصی بهشدت زخمی شده و 85 درصد از بدنش دچار سوختگی شده بود. عاصی میگوید: «هر باری که از خانه بیرون میروم، تلاش میکنم پس از پنج یا ده دقیقه بر گردم؛ زیرا نمیخواهم کسی مرا در کوچه و سرک متوقف کند و از من بپرسد که چرا بدن شما این چنین است؟ این سوختگیها بخاطر چیست؟» او افزود: «سختترین بخش زندگی من این است که برادرزاده کوچکم از نزدیک شدن به من میترسد، برادرزاده دیگرم که همیشه مرا بغل میکرد حالا از بازی با من میترسد.»