(بیروت) – دیدهبان حقوق بشر امروز گفت چندین پرونده اخیر نشاندهنده تداوم سیاست قدیمی ایران مبنی بر عدم مراقبت پزشکی از زندانیان سیاسی به مثابه ابزاری برای خاموش کردن مخالفان است. این امر وضعیت سلامتی افرادی را بدتر میکند که از اساس نباید زندانی میشدند، آسیبهایی غیرلازم ایجاد میکند، و منجر به مرگهایی قابل پیشگیری میشود.
دیدهبان حقوق بشر با دو منبع آگاه درباره عدم دسترسی به مراقبتهای پزشکی در زندان اوین مصاحبه کرده است. اوین هزاران زندانی را در خود جای داده است که شامل شهروندان دوتابعیتی، و تعداد زیادی از فعالان برجسته میشود که با بیعدالتی زندانی شدهاند. سازمانهای حقوق بشری برای سالها الگوی رفتاری مقامات ایران در محدود کردن مراقبت سلامتی افراد در بازداشت را مستند کردهاند. مقامات زندان این محدودیتها را به شکل سلاح به کار میبرند اما وادار به پاسخگویی نمیشوند. مقامات ایران مرتباً از بازرسی موارد بیتوجهی پزشکی یا بازخواست افراد مسئول خودداری کردهاند.
ناهید نقشبندی، سرپرست پژوهشگری ایران در دیدهبان حقوق بشر، گفت «بسیاری از این زندانیان مورد محاکمههایی به شدت نامنصفانه قرار گرفتهاند و اساساً نباید پشت میلههای زندان باشند». او اضافه کرد «اما نه تنها با بیعدالتی زندانی هستند، بلکه از مراقبت پزشکی هم محروم میشوند، که حق آنها به سلامتی را نقض میکند و خطرات جدی برای جان آنها دارد».
راحله راحمیپور، مدافع حقوق مدنی ۷۲ ساله زندانی در اوین، با مشکلات سلامتی جدی، از جمله تومور مغزی، روبهرو است اما مرتباً از دسترسی به مراقبت پزشکی تخصصی محروم شدهاست. با وجود وخیمتر شدن شرایط او، وقتی در ۲۴ نوامبر به درمانگاه زندان منتقل شد، فوراً و بدون دریافت درمانهای کافی به بند خود بازگردانده شد. در ماه اوت، امآرآی نشان داد که تومور مغزی او بزرگتر شده و تومور جدیدی تشکیل شده که منجر به ورم جمجمه و مشکلات سلامتی دیگری شده است.
راحمیپور در نوامبر ۲۰۱۹ دستگیر و سپس توسط دادگاه انقلاب تهران به اتهام «تبانی و تبلیغ علیه نظام» به شش سال زندان محکوم شد. خبرگزاری هرانا گزارش کرد که او در طی حبس چندین حمله قلبی را از سر گذرانده و نیازمند مراقبت اورژانسی، از جمله آنژیوپلاستی شده است. در ماه سپتامبر، دادستانی با ارسال پرونده پزشکی او به کمیسیون پزشکی مخالفت کرد، که به او امکان میداد دریافت مراقبت پزشکی لازم را شروع کند.
شبکه حقوق بشر کردستان گزارش داد زینب جلالیان، زندانی سیاسی کرد محکوم به حبس ابد، ۱۷ سال در زندانهای مختلف در سراسر ایران را تجربه کرده و حالا در زندان مرکزی یزد زندانی است. او از ژوئن با درد فزاینده در سمت راست خود روبهرو است اما با وجود این که در نامهای دسترسی به خدمات درمانی را حق قانونی خود به عنوان زندانی دانسته است، از این خدمات محروم شدهاست. در ۲۶ سپتامبر، او با محدودیتهای شدید، با دستبند و پابند، برای انجام سیتی اسکن به بیمارستان فرخی یزد منتقل شد. مقامات زندان و کارکنان بیمارستان او را وادار کردند با دستبند و پابند آزمایش سیتی اسکن را انجام دهد.
مأموران ایرانی در مارس ۲۰۰۸ جلالیان را به خاطر فعالیتهای اجتماعی و سیاسیاش به عنوان عضو حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) دستگیر کردند. در سال ۲۰۰۹ در محاکمهای کوتاه بدون اطلاع وکیل او، یک قاضی دادگاه انقلاب او را به اتهام محاربه به اعدام محکوم کرد. در دسامبر ۲۰۱۱ حکم اعدام او به حبس ابد تغییر پیدا کرد.
جلالیان در دوران زندانی بودن خود چندین مشکل پزشکی از جمله بینایی ضعیف، عفونت دندان، مشکلات کلیوی و گوارشی، و کووید-۱۹ روبهرو بوده است. با وجود نیاز او به مراقبت پزشکی، از جمله بعضی خدمات ناموجود در زندان، مقامات زندان انتقال او به بیمارستانها را به شدت محدود کردهاند و از این امر برای فشار به او برای اعترافات بیشتر استفاده کردهاند. با وجود این که او گهگاه به بیمارستانها منتقل شده است، مقامات همیشه، حتی بر خلاف توصیفهای پزشک او برای تداوم بستری در بیمارستان، او را به زندان بازگرداندهاند.
شبکه حقوق بشر کردستان گزارش داد که وریشه مرادی، یک فعال سیاسی کرد دیگر که در اوین زندانی است، از زمان دستگیریاش توسط نیروهای امنیتی در سنندج در استان کردستان در ماه اوت ۲۰۲۳ از دسترسی به مراقبتهای پزشکی و ملاقات با خانواده محروم شدهاست. در روز ۱۰ اکتبر او اعتصاب غذایی ۲۰ روزه را شروع کرد تا به حکم اعدام دو زندانی دیگر اعتراض کند، که منجر به کاهش زیاد وزن و آسیبهای جدی به سلامتی او شد.
بیبیسی فارسی گزارش داد که قرار بود مرادی در ۱۲ نوامبر با هزینه خانوادهاش برای آزمایشهای پزشکی به بیمارستان منتقل شود. با وجود این، در روز ۱۰ نوامبر دادگاه انقلاب ایران در تهران مرادی را به اتهام بغی به مرگ محکوم کرد. مقامات به مرادی اجازه دفاع از خود ندادند، و قاضی رییس دادگاه به وکلایش اجازه نداد دفاعیهای ارائه کنند. پس از محکومیت او، بلافاصله انتقال او به بیمارستان برای آزمایشهای پزشکی لغو شد.
مطلب احمدیان، زندانی سیاسی کرد که پانزدهمین سال حبس خود را در زندان اوین میگذراند، با مشکلات سلامتی جدی و بالقوه مرگبار روبهرو است. شبکه حقوق بشر کردستان گزارش داد که بیماریهای درماننشده احمدیان منجر به ورمهای شکمی شدیدی شده که به ریهها و معده او فشار میآورند؛ کادر درمانی زندان گفتهاند که امکان رسیدگی پزشکی به وضعیت او را ندارند، اما درخواست آنها برای انتقال او به بیمارستان رد شدهاست. نیروهای امنیتی احمدیان را در ۵ اکتبر ۲۰۱۰ دستگیر کردند. او برای ۲۳۰ روز در زندان انفرادی به سر میبرد و طی آن به شدت تحت شکنجه قرار گرفت.
هرانا خبر داد که در ۴ دسامبر، خانواده مهوش ثابت، شاعر بهایی ۷۳ ساله در زندان اوین، اطلاع یافتند که در روزهای آینده او تحت عمل قلب باز قرار خواهد گرفت. پس از تأخیرهای زیاد در دریافت مراقبت پزشکی، او در ۳۰ نوامبر برای آنژیوگرافی و ارزیابی نیاز به جراحی به بیمارستان منتقل شده بود.
دادگاه انقلاب تهران در دسامبر ۲۰۲۲ ثابت، عضو سابق «یاران ایران»، گروه رهبری جامعه بهایی در ایران، را به اتهام «تشکیل و اداره دسته یا جمعیت به قصد برهم زدن امنیت کشور» به ۱۰ سال زندان محکوم کرد. دیدهبان حقوق بشر یافته است که سرکوب نظاممند چنددههای مقامات ایران علیه بهاییان به صرف تعلق آنها به یک گروه دینی، به حد جنایت علیه بشریت آزار و اذیت رسیده است.
بر اساس قواعد حداقل استاندارد سازمان ملل متحد برای رفتار با زندانیان، زندانیان بیمار که نیازمند مراقبت تخصصی هستند باید به بیمارستانهای غیرنظامی یا نهادهای تخصصی منتقل شوند.
نقشبندی گفت «مقامات ایران باید فوراً تضمین کنند که تمام زندانیان نیازمند مراقبت پزشکی، از درمان مورد نیاز خود بهرهمند شوند. منع دسترسی زندانیان به توجه پزشکی نه تنها ناقض حق سلامتی آنان است، بلکه جان آنان را به خطر میاندازد».