(بیروت) – دیده‌بان حقوق بشر امروز گفت که در اواخر فوریه‌ی ۲۰۱۸ بعد از آن که پلیس تلاش کرد با زور تجمعی را بر هم بزند، ایران بیش از ۳۰۰ عضو یک جامعه‌ی اقلیت درویش مسلمان را بازداشت کرده‌است. رویدادهای فوریه به این علت رخ دادند که ظاهراً سرکوب اقلیت دراویش شدت یافته است و از جمله رهبر گروه تحت نظارت بیشتری قرار گرفته است.
درگیری‌های پیش‌آمده ده‌ها نفر را مجروح کرد و سبب مرگ حداقل سه نیروی پلیس و یک عضو بسیج شد. یک معترض بازداشت‌شده در شرایطی مبهم در بازداشت فوت کرد. مقامات ایران باید فوراً افراد بازداشت‌شده را آزاد کنند یا اتهامی مشخص به آنها وارد کنند. مقامات باید همچنین اجازه‌ی تحقیقی مستقل درباره‌ی احتمال کاربرد زور بیش از حد در جریان درگیری‌ها را بدهند.
سارا لی ویتسون، مدیر بخش خاورمیانه‌ی دیده‌بان حقوق بشر گفت «مقامات قضایی و امنیتی ایران روی دور تند قرار گرفته‌اند و با خشونت تظاهرات گروه‌هایی از افراد ناراضی از شرایط اقتصادی تا زنان خسته از قوانین پوشش اجباری و حالا یک گروه اقلیت مذهبی را سرکوب می‌کنند». او اضافه کرد «سرکوب مخالفان به جای تشویق گفتگو یکی از نشانه‌های استبداد است».
پلیس تظاهرات اعضای جامعه‌ی دروایش نعمت‌الهی گنابادی را در ۱۹ فوریه و بامداد ۲۰ فوریه بر هم زد و این منجر به درگیری‌های خشونت‌بار شد. در پی آن مقامات حداقل ۳۰۰ عضو جامعه‌ی گنابادی از جمله ۶۰ زن را دستگیر کردند. بیشتر بازداشت‌شده ها در زندان‌های اوین، فشافویه، و قرچک در تهران باقی مانده‌اند.
در ۴ مارس، مقامات به خانواده‌ی محمد راجی، یکی از افراد دستگیرشده، اطلاع دادند که او در بازداشت فوت کرده است. مقامات از ارائه‌ی هر گونه توضیحی خودداری کرده‌اند و خانواده را به برخورد در صورت صحبت علنی درباره‌ی ماجرا تهدید کرده‌اند. این پنجمین مرگ در حبس در ایران از ابتدای سال ۲۰۱۸ است.
مقامات قضایی گفته‌اند که رسیدگی به پرونده‌ی افراد مسئول مرگ مأموران امنیتی هر چه سریع‌تر انجام خواهد شد. این سبب نگرانی‌هایی درباره‌ی نبود حفاظت‌های دادرسی عادلانه و معیارهای محاکمه‌ی عادلانه شده است.
در ۲۰ فوریه وب‌سایت خبری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ویدویی را منتشر کرد که در آن مردی که بعداً توسط رسانه‌ها به نام محمد ثلاث معرفی شد می‌گوید که او از سر عصبانیت از اقدامات نیروهای پلیس اتوبوس را به سمت آنها رانده‌است، اما اضافه کرد که قصد کشتن کسی را نداشته است. از او بر تخت بیمارستان فیلم‌برداری شده بود و به نظر می‌رسید به شدت مجروح شده است، که موجب پرسش‌هایی درباره‌ی شرایطی شد که در آن از او فیلم گرفته شده بود.
در روز اول مارس حسین رحیمی، رییس پلیس تهران، در مصاحبه با شبکه رادیویی ایران گفت فرد متهم به قتل مأموران انتظامی پیش از سال نو ایران، ۲۱ مارس، اعدام خواهد شد.
ثلاث که عضو جامعه‌ی دراویش است در ۱۱ مارس به اتهام قتل سه نیروی پلیس در دادگاه حاضر شد. در جریان دادگاه او گفت که نیروهای پلیس در جریان اعتراض‌ها به او حمله کردند و باعث جراحت‌هایی بر روی سر او شدند. بناست که حکم او ظرف هفت روز صادر شود.
پس از درگیری‌های فوریه چندین امام جمعه در جریان نماز جمعه خواهان اقدام قاطعانه علیه اعضای جامعه‌ی دراویش گنابادی شدند. در ۲۳ فوریه، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی، امام جمعه‌ی شهر مذهبی مشهد، در جریان نماز گفت که دراویش «گروهی منحرف» و تحت هدایت انگلیس هستند.
جامعه‌ی نعمت‌اللهی گنابادی خود را پیرو اسلام شیعه‌ی دوازده‌امامی می‌دانند که مذهب رسمی ایران است، اما مقامات در سال‌های اخیر آنها را بابت عقایدشان تحت آزار و اذیت قرار داده‌اند. در هشتم مارس، نورعلی تابنده، رهبر معنوی فرقه‌ی دراویش نعمت‌اللهی گنابادی، ویدیویی منتشر کرد که در آن اعلام کرد اجازه‌ی خروج از اقامتگاهش در تهران را ندارد.
دیده‌بان حقوق بشر گفت حمله به نیروهای پلیس اقدامی مجرمانه است که باید تحت پیگرد قرار گیرد، اما مقامات ایران نباید مسئولیت کیفری افرادی را که ظاهراً اقدامات مجرمانه انجام داده‌اند به کل گروه معترضان تعمیم دهند. دیده‌بان حقوق بشر با مجازات اعدام در همه‌ی شرایط مخالف است زیرا آن را مجازاتی می‌داند که به شکلی ذاتی غیرقابل برگشت و غیرانسانی است.
طبق حقوق بین‌الملل، همه اجازه دارند تا بر اساس اصول بیان‌شده در اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر و همچنین میثاق بین‌الملی حقوق مدنی و سیاسی، که ایران عضو آن است، در تجمعات قانونی و مسالمت‌آمیز شرکت کنند. اصول پایه‌ای سازمان ملل در مورد کاربرد زور و اسلحه‌ی گرم توسط ضابطین قضایی از آنها می‌خواهد تا از کاربرد زور در زمان متفرق کردن تجمعات غیرقانونی اما بدون خشونت اجتناب کنند، یا اگر این امر عملی نیست، این زور را به حداقل میزان لازم محدود کنند.
همچنین ماده‌ی ۱۴ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی ایران را ملزم می‌کند تا حق محاکمه‌ی عادلانه‌ی تمام افراد در برابر دادگاه‌های جنایی را تضمین کند. این شامل حق «داشتن زمان و تسهیلات کافی برای آماده‌سازی دفاع و ارتباط با وکیل منتخب خود» می‌شود. دیده‌بان حقوق بشر گفت مقامات ایرانی نه تنها باید به بازداشت‌شدگان اتهامی مشخص وارد کنند، بلکه باید حق محاکمه‌ی عادلانه برای افراد متهم را فراهم کنند.
ماده‌ی ۱۸ میثاق بین‌المللی حقوق و مدنی و سیاسی ایران را ملزم می‌کند تا حق آزادی مذهب را برای همه‌ی افراد کشور تضمین کند، و ماده‌ی ۲۷ از ایران می‌خواهد تا حق همه‌ی اعضای اقلیت‌های مذهبی برای اظهار و عمل به مذهب خود را ضمانت نماید.
ویتسون گفت «واضح است که مقامات ایران در حال استفاده از اتفاقات فوریه برای سرکوب علیه یک گروه اقلیت مذهبی هستند». او افزود «مقامات ایران بعد از این ادعا در ژانویه که آنها حق اعتراض را به رسمیت می‌شناسند تا اکنون که تک تک گروه‌های معترض بعد از این ادعا را سرکوب کرده‌اند، حقوق بنیادین را به سخره گرفته‌اند».
اعتراضات دراویش
فرهاد نوری، سردبیر سایت مجذوبان نور، که خبرهای مربوط به جامعه‌ی دراویش گنابادی را پوشش می‌دهد، به دیده‌بان حقوق بشر گفت که اعتراضات مسالمت‌آمیز جامعه‌ی دراویش در خیابان گلستان هفتم محله‌ی پاسداران در شمال تهران در چهارم ژانویه آغاز شد. معترضان نگران بودند که مقامات اطلاعاتی برای ساخت کیوسکی برای تحت نظر گرفتن رهبرشان، نورعلی تابنده، در تلاش باشند.
در چهارم فوریه، مأموران امنیتی لباس شخصی در محله حاضر شدند و این منجر به درگیری‌های کوچکی با اعضای جامعه‌ی دراویش شد که بعد از مداخله‌ی پلیس به پایان رسید. روز بعد، رحیمی، رییس پلیس تهران، به خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) گفت که برنامه‌ای برای مقابله با جامعه‌ی دراویش وجود ندارد. نوری گفت که نیروهای پلیس به دراویش اجازه دادند تا در محله بمانند تا امنیت اقامتگاه رهبرشان را تضمین کنند.
رویدادهای ۱۹ و ۲۰ فوریه
در ۱۹ فوریه نیروهای پلیس دو عضو جامعه‌ی دراویش را بازداشت کردند. این دو نفر دزدیده‌شدن یک ماشین را به پلیس گزارش کرده بودند. در حالی که یک نفر فوراً آزاد شد، پلیس از نعمت‌الله ریاحی، مردی هفتادساله از شهرکرد، ظاهراً درباره‌ی باورهای مذهبی‌اش بازجویی کرد. مقامات اعلام کردند که از ریاحی بابت تلاش برای دزدیدن یک ماشین پرس و جو کرده‌اند. در ۲۰ فوریه اعضای جامعه‌ی دراویش در برابر کلانتری ۱۰۲ تهران در محله‌ی پاسداران تجمع و به بازداشت ریاحی اعتراض کردند. پلیس چند ساعت بعد وارد عمل شد و این منجر به درگیری‌های خشونت‌بار شد.
یک ویدیو از میان چندین ویدیوی منتشرشده در رسانه‌ها، اتوبوسی را نشان می‌دهد که به صف مأموران نیروی انتظامی می‌زند. مردی که به نام محمد ثلاث معرفی می‌شود در ویدیوی ۲۰ فوریه در وب‌سایت خبری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران دیده می‌شود و در آن از روی تخت بیمارستان می‌گوید که او راننده‌ی اتوبوس بوده است و بدون نیت قتل کسی از سر عصبانیت دست به عمل زده است. ثلاث با مجازات اعدام روبه‌رو است و با توجه به بیانیه‌های حکومتی مبنی بر این که افراد مسئول قتل مأموران انتظامی تحت رسیدگی سریع به پرونده قرار خواهند گرفت، با ریسک نقص جدی دادرسی عادلانه مواجه است.
نوری گفت که برخوردها به خیابان گلستان هفتم کشیده شد که نورعلی تابنده در آن ساکن است. بنا به گزارش‌ها حوالی نیمه‌شب، نیروهای لباس شخصی و بسیجی به دراویش حمله کردند و ده‌ها نفر را مجروح کردند. بعد از واقعه، نیروهای امنیتی تقریباً همه‌ی دراویش حاضر در صحنه را دستگیر کردند. در ۲۰ فوریه، منتظرالمهدی، سخنگوی پلیس ایران، به وب‌سایت‌های خبری گفت که مقامات حدود ۳۰۰ نفر را در جریان درگیری‌های محله‌ی پاسداران دستگیر کرده‌اند و منطقه در ساعت ۴:۳۰ صبح ۲۰ فوریه پاکسازی شده است.
وب‌سایت‌های خبری نزدیک به نیروهای بسیج همچنین از مرگ یک عضو بسیج، محمدحسین حدادیان، در جریان درگیری‌ها خبر دادند. در حالی که بعضی از گزارش‌ها مدعی شده‌اند که یک ماشین حدادیان را زیر گرفت، عکس‌های پیکر او که در ایسنا منتشر شدند نشان‌دهنده‌ی چندین جای گلوله هستند. در اول مارس مادر حدادیان به خبرگزاری تسنیم گفت که شاهدان به او گفتند که پسر او بعد از ساعت یازده شب ۱۹ فوریه در میان نیروهای بسیج در محله‌ی پاسداران بوده است. در روز ۶ مارس در اقدامی نادر، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، به دیدار خانواده‌ی حدادیان رفت.
دستگیری‌ها و بازداشت
به گزارش منبعی که نخواست نامش فاش شود، مقامات حدود ۶۰ زن از جامعه‌ی دراویش گنابادی را در شب ۱۹ فوریه دستگیر کردند. در حالی که بیشتر آنها با فاصله‌ی کمی آزاد شدند، ۱۱ نفر در زندان قرچک در جنوب تهران باقی مانده‌اند. این افراد شامل شکوفه یداللهی، سپیده مرادی، نازیلا نوری، سیما انتصاری، شیما انتصاری، شهناز کیانی، مریم باراکوهی، آویشا جلال‌الدین، مریم فرسیابی، و الهام احمدی می‌شوند. مقامات چند روز بعد زنی دیگر به نام صدیقه صفابخش را از زندان اوین به زندان قرچک منتقل کردند. این منبع گفت سر شکوفه یداللهی در جریان اعتراض‌ها آسیب دید و او مراقبت‌های لازم را دریافت نکرده است، و پسرانش کسری و امین نوری به شدت مجروح شدند و آنها هم در بازداشت به سر می‌برند.
فرهاد نوری در ۹ مارس به دیده‌بان حقوق بشر گفت که مقامات هنوز ۱۳۰ مرد از جامعه‌ی گنابادی را در زندان فشافویه در بازداشت نگاه داشته‌اند، و ده‌ها تن دیگر تحت درمان پزشکی در بیمارستان‌های مختلف تهران هستند. گفته می‌شود همچنین ده‌ها مرد درویش در زندان اوین به سر می‌برند.
محمد راجی
در روز ۴ مارس پلیس با خانواده‌ی راجی تماس گرفت و از آنها خواست تا به یک پاسگاه پلیس مراجعه‌کنند. در آنجا به آنها اطلاع دادند که او در بازداشت فوت کرده است. در ۵ مارس، خبرگزاری فارس که روابطی نزدیک با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دارد، گزارش داد که «یک منبع آگاه با اعلام کذب بودن خبر فوت یکی از دراویش در زندان اوین یا پلیس آگاهی گفت: هیچ گونه فوت مربوط به اعضای فرقه دراویش در حین تحقیق نداشته ایم. وی ادامه داد: فرد مورد نظر در شب حادثه در همان خیابان پاسداران در درگیری مجروح شده و به بیمارستان بقیة الله منتقل شد، اما فوت کرد».
خانواده‌ی او در مصاحبه‌های رسانه‌ای تأکید کرده‌اند که آنها راجی را زنده در زمان بازداشت اما مجروح دیده‌اند. منبعی مطلع که به خاطر نگرانی از برخورد ترجیح داد ناشناس باقی بماند به دیده‌بان حقوق بشر گفت که گواهی مرگ صادرشده از سوی مقامات ۱۹ فوریه را به عنوان تاریخ مرگ مشخص کرده است اما علت مرگ را «تحت بررسی» ذکر کرده است. منبع گفت که مقامات خانواده‌ی راجی را وادار به خاکسپاری جنازه در ساعت ۲ بامداد ششم مارس در قبرستانی در شهر الیگودرز استان لرستان در حضور نیروهای پلیس کرده‌اند. مقامات تهدید کرده‌اند که در صورت ادامه‌ی گفتگوهای خانواده‌ی راجی با رسانه‌ها آنها را دستگیرخواهند کرد.
