Tổ chức Theo dõi Nhân quyền đánh giá cao cơ hội được đóng góp vào công tác chuẩn bị đang được xúc tiến, hướng tới cuộc đối thoại nhân quyền lần thứ 15 giữa Australia và Việt Nam, dự kiến sẽ được tổ chức tại Hà Nội vào tháng Tám năm 2018.
Kể từ cuộc đối thoại nhân quyền song phương lần trước với Australia vào tháng Tám năm 2017, Việt Nam và Australia đã nâng cấp quan hệ lên tầm Đối tác Chiến lược. Thật đáng tiếc là bản tuyên bố chung về quan hệ đối tác chiến lược không hề đề cập đến nhân quyền ngoài việc đơn thuần nhắc đến cuộc đối thoại thường niên. Đây là một cơ hội bị bỏ lỡ để buộc chính quyền Việt Nam chịu trách nhiệm về các vi phạm nhân quyền. Nhân quyền không nên chỉ là đề tài của các cuộc đối thoại thường niên mà còn phải là vấn đề tiên quyết và trung tâm của mọi cuộc đối thoại giữa các quan chức cao cấp Australia với đối tác phía Việt Nam.
Chính quyền Việt Nam tỏ ra không mấy quan tâm tới việc cải thiện hồ sơ nhân quyền. Những tiến bộ nhỏ nhoi đạt được, một phần do sức ép từ phía Hoa Kỳ liên quan tới hiệp định Đối tác Thương mại Xuyên Thái Bình Dương, thì cũng đã bị mai một từ khi chính quyền Trump không đặt nhân quyền làm vấn đề ưu tiên. Trong khoảng trống đó, và trước tình hình Trung Quốc đang lấn lướt chưa từng thấy trong khu vực này, việc các quyền lực tầm trung như Australia lên tiếng về các vi phạm nhân quyền ở Việt Nam càng quan trọng hơn.
Việt Nam tiếp tục hạn chế các quyền tự do cơ bản về ngôn luận, lập hội, nhóm họp và tự do tôn giáo. Chính quyền sở hữu và kiểm soát tất cả báo chí và truyền thông trong nước, ngăn chặn hay phá sập các trang mạng phê phán chính quyền, và khởi tố những người sử dụng mạng truyền thông xã hội để phê phán chính phủ và Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) đang cầm quyền. ĐCSVN độc quyền lãnh đạo mọi thiết chế công và sử dụng các thiết chế này để duy trì quyền lực của mình. Kể từ khi nắm quyền vào năm 1954, ĐCSVN chưa từng cho phép một cuộc bầu cử tự do và công bằng nào. Hầu như toàn bộ đại biểu Quốc hội đều là đảng viên ĐCSVN do chính đảng chọn lựa. Hệ thống tòa án và các bộ trong chính phủ đều chịu sự kiểm soát của ĐCSVN. Công đoàn độc lập bị cấm và các tổ chức xã hội, tôn giáo và dân sự đều phải chịu các quy định ngặt nghèo.
Chính quyền dùng nhiều cách để cản trở các nhà hoạt động chính trị và nhân quyền, kể cả sách nhiễu tâm lý và cơ thể, theo dõi, quản chế trái pháp luật, ngăn cấm đi ra nước ngoài một cách tùy tiện, gây sức ép với nơi làm việc, chủ nhà hay người trong gia đình của các nhà hoạt động. Công an thường buộc các nhà vận động nhân quyền phải chịu những cuộc thẩm vấn kéo dài, đầy tính dọa dẫm. Nhà cầm quyền tùy tiện giam giữ biệt lập những người lên tiếng phê bình trong thời gian dài mà không cho tiếp xúc với luật sư hay gia đình thăm gặp. Nhiều người đã bị kết các bản án nhiều năm tù theo các tội danh an ninh quốc gia mơ hồ và các điều luật hà khắc khác. Công an thường xuyên tra tấn các nghi can để ép nhận tội và đôi lúc sử dụng vũ lực quá mức để đối phó với các cuộc biểu tình đông người.
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền khuyến nghị Australia tập trung vào những người bị giam giữ vì lý do chính trị; và xem xét bốn nội dung ưu tiên về tình trạng nhân quyền ở Việt Nam: đè nén quyền tự do ngôn luận và tự do lập hội; nhóm họp và đi lại; đè nén quyền tự do thông tin; đè nén quyền tự do thực hành tôn giáo; và nạn công an bạo hành.
1. Những người bị giam giữ vì lý do chính trị
Việt Nam thường sử dụng các điều luật có ngôn ngữ mơ hồ và có thể diễn giải tùy tiện trong bộ luật hình sự và các bộ luật khác để xử tù các nhà hoạt động chính trị và tôn giáo. Trong đó bao gồm “hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” (điều 109); “Phá hoại chính sách đoàn kết” (điều 116), “làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” (điều 117), và “phá rối an ninh” (điều 118). Việt Nam cũng sử dụng các điều khoản khác trong bộ luật hình sự để đối phó với những người vận động cho nhân quyền, như “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” (điều 331) và “gây rối trật tự công cộng” (điều 318).
Trong sáu tháng đầu năm 2018, chính quyền Việt Nam đã xét xử và bỏ tù ít nhất 26 nhà hoạt động và blogger nhân quyền theo các điều luật hà khắc, trong đó có blogger Hồ Văn Hải (bút danh Bác sĩ Hồ Hải), các nhà vận động nhân quyền Nguyễn Trung Tôn, Nguyễn Bắc Truyển, Phạm Văn Trội và Trần Hoàng Phúc, các nhà vận động dân chủ Nguyễn Viết Dũng và Nguyễn Văn Oai, các nhà hoạt động Phật giáo Hòa Hảo Bùi Văn Trung và Bùi Văn Thâm. Tính đến tháng Sáu năm 2018, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền ghi nhận có ít nhất 138 người bị giam giữ vì thể hiện quan điểm phê phán chính quyền, tham gia biểu tình ôn hòa, gia nhập các nhóm tôn giáo không được chính quyền phê chuẩn hay tham gia các tổ chức dân sự hoặc chính trị bị ĐCS coi là mối đe dọa với thế độc tôn quyền lực của mình.
Bộ luật Tố tụng Hình sự Việt Nam quy định rằng Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao có thể ra quyết định tạm giữ nghi can phạm tội về an ninh quốc gia cho đến khi hoàn tất điều tra (điều 173, khoản 5), và có thể cấm nghi can tiếp xúc với nguồn trợ giúp pháp lý cho đến khi kết thúc điều tra (điều 74). Trên thực tế, điều này có nghĩa là những người bị tình nghi phạm các tội về an ninh quốc gia có thể bị công an giam, giữ mà không được tiếp xúc với luật sư với thời gian dài tùy ý chính quyền. Công an bắt giữ nhà vận động nhân quyền Nguyễn Văn Đài và cộng sự Lê Thu Hà từ tháng Mười hai năm 2015, tạm giữ họ suốt gần hai năm, rồi kết án họ lần lượt là 15 năm và 9 năm tù. Chủ yếu do sức ép quốc tế, sau khi xét xử hai tháng, Nguyễn Văn Đài và Lê Thu Hà bị trục xuất sang Đức. Tính đến tháng Sáu năm 2018, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền ghi nhận có ít nhất 16 nhà hoạt động nhân quyền vẫn bị công an giam giữ chưa xét xử, có người trong số đó từ tháng Mười một năm 2016 như Nguyễn Văn Đức Độ và Lưu Văn Vịnh.
Khuyến nghị
Australia cần, cả khi họp riêng và công khai, kêu gọi chính quyền Việt Nam:
- Ngay lập tức phóng thích toàn bộ những người đang bị giam, giữ vì lý do chính trị, bao gồm những người bị cầm tù hoặc tạm giam vì đã thực thi các quyền tự do biểu đạt, tự do nhóm họp, tự do đi lại hay tham gia các tổ chức chính trị và tôn giáo, đồng thời chấm dứt việc bắt giữ, tạm giữ những người khác vì các hành vi nêu trên.
- Hủy bỏ các điều 109, 116, 117, 118 và 331 và sửa đổi Bộ luật Hình sự cho phù hợp với Công ước Quốc tế về Các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR);
- Hủy bỏ các điều 74 và 173 của Bộ luật Tố tụng Hình sự và cho phép tất cả những người bị tạm giam vì bất cứ hành vi vi phạm gì được lập tức tiếp xúc với nguồn trợ giúp pháp lý ngay khi bị bắt;
- Với mục đích tạo dựng lòng tin ngay lập tức, cho phép gia đình, những người trợ giúp pháp lý, và những quan sát viên của Australia và các tổ chức nhân quyền và nhân đạo quốc tế tiếp xúc với những người đang bị bỏ tù hoặc tạm giam.
Australia cũng nên kêu gọi Việt Nam phóng thích ngay lập tức những người bị cầm tù hoặc tạm giam vì lý do chính trị có vấn đề sức khỏe để họ được khám chữa bệnh đầy đủ. Những trường hợp khẩn cấp nhất cần phóng thích ngay lập tức là blogger Nguyễn Ngọc Như Quỳnh (bút danh Mẹ Nấm), các nhà hoạt động dân chủ Nguyễn Văn Túc, Trần Anh Kim và Hồ Đức Hòa, và nhà hoạt động tôn giáo Ngô Hào.
2. Đè nén quyền tự do ngôn luận, tự do lập hội, nhóm họp và tự do đi lại
Việt Nam tiếp tục ngăn cấm việc thành lập và hoạt động của các công đoàn và tổ chức nhân quyền độc lập và đảng phái chính trị. Các nhà tổ chức công đoàn độc lập phải đối mặt với nạn sách nhiễu, đe dọa và trả thù. Nhà cầm quyền kết tội và kết án các nhà hoạt động vì quyền lợi người lao động Trương Minh Đức mức án 12 năm tù vào tháng Tư và Hoàng Đức Bình mức án 14 năm tù vào tháng Hai năm 2018.
Chính quyền quy định các cuộc tụ tập đông người phải được cho phép trước và thường xuyên từ chối một cách có hệ thống việc cấp phép cho các cuộc họp, tuần hành hay tụ tập nơi công cộng bị coi là không hợp ý về chính trị. Tháng Sáu năm 2018, nhiều người cho biết đã bị sách nhiễu, bắt giữ và đánh đập vì tham gia các cuộc biểu tình trên khắp đất nước để phản đối dự thảo luật về các đặc khu kinh tế.
Việc hành hung thân thể nhằm vào các blogger và các nhà vận động nhân quyền vẫn tiếp tục xảy ra thường xuyên. Ngày 14 tháng Ba năm 2018, nhà hoạt động nhân quyền Trương Văn Dũng cho biết mình bị các nhân viên an ninh mặc thường phục đánh đập ở trụ sở Bộ Công an tại Hà Nội khi đòi phóng thích nhà hoạt động Nguyễn Thúy Hạnh. Trước đó công an tạm giữ Nguyễn Thúy Hạnh vì tham gia tưởng niệm các quân nhân Việt Nam.
Ngày 11 tháng Tư năm 2018, được biết một người mặc thường phục tấn công cựu tù nhân chính trị Trương Anh Kim ngay bên ngoài nhà riêng ở tỉnh Lâm Đồng và làm anh bị thương ở đầu. Tối ngày 26 tháng Sáu năm 2018, nhiều người lạ ném đá và chai xăng tự tạo vào tư gia của nhà hoạt động vì quyền lợi người lao động và cựu tù nhân chính trị Đỗ Thị Minh Hạnh ở tỉnh Lâm Đồng. Sáng hôm sau, các nhà hoạt động bạn bè chị là Đinh Văn Hải và Vũ Tiến Chi đến thăm Đỗ Thị Minh Hạnh để bày tỏ sự ủng hộ. Không lâu sau khi rời nhà chị, hai người mặc thường phục tấn công họ bằng gậy gỗ. Đinh Văn Hải phải nhập viện vì bị đa chấn thương. Những kẻ côn đồ đánh gẫy hai xương sườn, xương bàn tay và xương vai bên trái anh.
Nhà cầm quyền áp dụng những biện pháp cản trở việc đi lại trong nước nhằm ngăn cản các blogger và các nhà hoạt động, không cho họ tham dự các sự kiện công cộng như biểu tình bảo vệ môi trường, hội luận hay sự kiện nhân quyền, hoặc tham dự các phiên tòa xử các nhà hoạt động bè bạn. Ngày 15 tháng Sáu năm 2018, nhà hoạt động nhân quyền Phạm Lê Vương Các bay từ Thành phố Hồ Chí Minh đi Hà Nội để dự một kỳ thi. Công an câu lưu anh tại sân bay và thẩm vấn trong vài giờ rồi ép buộc anh bay trở lại Thành phố Hồ Chí Minh vì sợ anh kích động biểu tình chống Trung Quốc vào cuối tuần đó. Ngày hôm sau, công an Thành phố Hồ Chí Minh cản trở không cho anh rời nhà. Cũng vào ngày 16 tháng Sáu năm 2018, những người lạ mặt khóa trái cổng ngoài căn hộ của cựu tù nhân chính trị Lê Thị Công Nhân tại Hà Nội để ngăn cô và chồng mình, nhà hoạt động nhân quyền Ngô Duy Quyền, tham gia biểu tình chống Trung Quốc. Ngày 26 tháng Sáu năm 2018, công an Thành phố Hồ Chí Minh ngăn cấm các cựu tù nhân chính trị Lê Công Định và Phạm Bá Hải rời nhà để tham dự buổi gặp mặt kỷ niệm Ngày Quốc tế Ủng hộ Các Nạn nhân Bị Tra tấn.
Công an cũng cản trở các nhà vận động nhân quyền không cho xuất cảnh, đôi khi nêu các lý do về an ninh quốc gia rất mơ hồ. Tháng Ba năm 2018, công an tại sân bay Tân Sơn Nhất ngăn nhà thơ bất đồng chính kiến Bùi Minh Quốc không cho xuất cảnh đi Mỹ vì việc riêng. Tháng Năm năm 2018, công an cửa khẩu Bờ Y ngăn cản Linh mục Đinh Hữu Thoại, một nhà hoạt động nhân quyền, không cho xuất cảnh đi Mỹ vì việc riêng. Cũng trong tháng Năm năm 2018, công an sân bay Tân Sơn Nhất cản trở nhà hoạt động vì quyền lợi người lao động Đỗ Thị Minh Hạnh không cho xuất cảnh với mục đích việc riêng để đi Đức. Tháng Sáu năm 2018, công an tại sân bay Tân Sơn Nhất cấm nhà hoạt động nhân quyền Linh mục Nguyễn Duy Tân xuất cảnh trong một chuyến du lịch tới Malaysia.
Khuyến nghị
Australia, cả khi họp riêng và công khai, cần kêu gọi chính quyền Việt Nam:
- Ngay lập tức công nhận các công đoàn độc lập.
- Phê chuẩn các Công ước ILO số 87 (Tự do Lập hội và Bảo vệ Quyền được lập hội) và số 98 (Quyền Tổ chức và Thương lượng Tập thể).
- Chấm dứt ngay lập tức nạn côn đồ được chính quyền dung túng.
- Ngay lập tức chấm dứt việc cản trở đi lại của các blogger và các nhà hoạt động nhân quyền cả ở trong nước, và khi xuất, nhập cảnh.
- Đưa các quy định pháp luật điều chỉnh việc tụ tập nơi công cộng và biểu tình cho phù hợp với các quyền tự do nhóm họp và lập hội nêu trong điều 21 và 22 của công ước ICCPR.
- Giải quyết các khiếu kiện về đất đai và tham nhũng của quan chức địa phương mà không dùng đến bạo lực quá mức cần thiết hay các vi phạm nhân quyền khác, bằng cách tăng cường hệ thống pháp luật và tính độc lập của ngành tư pháp và cung cấp các dịch vụ pháp lý đến tận người dân nghèo ở các vùng nông thôn.
- Cho cá nhân người dân có quyền tự do và ôn hòa lập hội với những người khác có cùng quan điểm, dù những quan điểm của họ có đi ngược lại với các quan điểm chính trị và tư tưởng đã được Đảng Cộng sản và nhà nước Việt Nam chuẩn thuận.
- Trả tự do ngay lập tức và vô điều kiện những người bị bắt giữ vì các hoạt động ôn hòa nhằm bảo vệ quyền tự do lập hội của công nhân, trong đó có quyền thành lập và gia nhập công đoàn theo sự lựa chọn riêng; nhóm họp ôn hòa để bảo vệ và thúc đẩy các quyền của họ; và thực thi các quyền tự do biểu đạt đại diện cho công nhân và các mối quan tâm của họ.
3. Đè nén Quyền Tự do Thông tin
Chính quyền Việt Nam tiếp tục cấm mọi hoạt động của các kênh báo chí tư nhân và độc lập, kiểm soát chặt chẽ các kênh truyền thanh, truyền hình và ấn phẩm. Có sẵn các tội danh hình sự để áp dụng cho những ai phát tán các tài liệu bị coi là chống chính quyền, đe dọa tới an ninh quốc gia, tiết lộ bí mật quốc gia hay tuyên truyền các ý tưởng “phản động.” Nhà cầm quyền chặn đường truy cập các trang mạng nhạy cảm về chính trị và thường xuyên tìm cách đóng các trang blog, hay yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ internet gỡ bỏ các nội dung hoặc tài khoản mạng xã hội mà chính quyền tùy tiện cho là không chấp nhận được về chính trị.
Tháng Sáu năm 2018, Quốc hội Việt Nam đã thông qua một bộ luật an ninh mạng rất rộng và mơ hồ, có nội dung trao cho chính quyền khả năng tùy tiện quyết định khi nào thì các hành vi biểu đạt cần bị kiểm duyệt vì “trái pháp luật.” Theo bộ luật mới này, sẽ có hiệu lực từ tháng Giêng năm 2019, các nhà cung cấp dịch vụ phải gỡ bỏ các nội dung vi phạm trong vòng 24 tiếng từ khi nhận được yêu cầu của Bộ Thông tin và Truyền thông hay Bộ Công an. Các yêu cầu buộc công ty internet lưu trữ dữ liệu trong nước, “xác thực” thông tin người sử dụng, hay cung cấp thông tin về người sử dụng cho chính quyền mà không cần có lệnh của tòa án cũng đe dọa quyền riêng tư và có thể tạo điều kiện cho việc đàn áp mạnh hơn nữa các hành vi bất đồng chính kiến hoặc vận động trên mạng.
Trong thời gian gần đây, nhà cầm quyền Việt Nam đã gia tăng đàn áp các nhà bất đồng chính kiến và hoạt động nhân quyền trên mạng. Tháng Bảy năm 2017, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn, cho biết “Google và Facebook đã gỡ 3.367 clip có nội dung xấu độc theo yêu cầu của Bộ TT&TT, Facebook xóa hơn 600 tài khoản có nội dung vi phạm.”
Chính phủ Việt Nam đã huy động một đội quân đông đảo gồm những “cộng tác viên dư luận xã hội,” thường được gọi là “dư luận viên,” được trả lương để khuếch trương đường lối tuyên truyền chính thống và chống lại các quan điểm bị coi là thù địch với đảng cầm quyền và chính phủ. Trong một diễn biến khác, vào tháng Mười hai năm 2017, Thượng tướng Nguyễn Trọng Nghĩa công bố rằng Lực lượng 47, một lực lượng đặc nhiệm chuyên trách được thành lập từ đầu năm 2016 để đấu tranh với các ý kiến phê phán chính quyền trên mạng, đã có hơn 10.000 thành viên “hàng giờ, hàng phút, hàng giây phải sẵn sàng chủ động tác chiến, đấu tranh với các quan điểm sai trái.”
Khuyến nghị
Australia, cả khi họp riêng và công khai, cần kêu gọi chính quyền Việt Nam:
- Xây dựng luật truyền thông cho phù hợp với điều 19 của công ước ICCPR.
- Cho phép xuất bản các tờ báo và tạp chí tư nhân, độc lập và không bị kiểm duyệt.
- Gỡ bỏ mọi hạn chế về sử dụng Internet, như chặn lọc, theo dõi, và trả tự do cho những người bị tù giam vì đã phát tán quan điểm của mình trên mạng internet một cách ôn hòa.
- Sửa đổi Luật An ninh mạng cho phù hợp với các tiêu chuẩn về nhân quyền quốc tế, trong đó có ICCPR.
3. Đè nén Quyền Tự do Thực hành Tôn giáo
Chính quyền Việt Nam hạn chế các hoạt động thực hành tôn giáo bằng các quy phạm pháp luật, các quy định về đăng ký, sách nhiễu và theo dõi. Các tổ chức tôn giáo bị quy định phải được sự phê chuẩn và đăng ký với chính quyền, đồng thời phải hoạt động dưới các ban trị sự do nhà nước quản lý. Chính quyền cho phép nhiều nhà thờ, chùa chiền trong hệ thống kiểm soát của nhà nước được tổ chức thờ phượng, cúng lễ, nhưng vẫn cấm các hoạt động tôn giáo bị tùy tiện cho là đi ngược với “lợi ích quốc gia,” “trật tự công cộng” hay “khối đại đoàn kết dân tộc.”
Công an Việt Nam giám sát, sách nhiễu và đôi khi đàn áp mạnh tay đối với các nhóm tôn giáo hoạt động bên ngoài hệ thống tôn giáo chính thức do nhà nước kiểm soát. Các chi phái không được công nhận của đạo Cao Đài, Phật giáo Hòa Hảo, các nhà thờ tại gia của đạo Tin Lành và Công giáo độc lập, các chùa Phật giáo Khmer Krom và Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất thường xuyên bị theo dõi, sách nhiễu và đe dọa. Tín đồ của các nhóm tôn giáo độc lập phải đối mặt với nguy cơ bị đấu tố đông người, buộc từ bỏ đạo, giam giữ, thẩm vấn, tra tấn và bỏ tù. Trong tháng Giêng và tháng Hai năm 2018, có ít nhất 10 nhà hoạt động thuộc Phật giáo Hòa Hảo độc lập bị kết án nhiều năm tù.
Ngày 22 tháng Sáu năm 2018, nhiều người mặc thường phục xông vào nhà của nhà hoạt động tôn giáo Cao Đài Hứa Phi ở tỉnh Lâm Đồng, đánh đập và cắt râu ông. Hứa Phi nói với một phóng viên Đài Á châu Tự do rằng vụ tấn công có thể liên quan tới lời mời ông đến gặp các nhà ngoại giao Australia vào ngày 25 tháng Sáu ở Thành phố Hồ Chí Minh để chuẩn bị cho cuộc đối thoại nhân quyền sắp tới.
Những người Thượng ở Tây Nguyên bị theo dõi liên tục và chịu nhiều hình thức đe dọa, đấu tố đông người, bắt giữ tùy tiện và ngược đãi khi bị lực lượng an ninh giam giữ. Trong lúc bị bắt giữ, họ bị nhà cầm quyền chất vấn về các hoạt động tôn giáo và chính trị, và có kế hoạch trốn khỏi Việt Nam hay không.
Khuyến nghị
Australia, cả khi họp riêng và công khai, cần kêu gọi chính quyền Việt Nam:
- Cho phép tất cả các tổ chức tôn giáo độc lập được tự do tiến hành các hoạt động tôn giáo và tự quản lý. Các cơ sở thờ tự, dòng tu không muốn gia nhập một trong các tổ chức tôn giáo chính thức được công nhận, với ban trị sự do chính quyền phê chuẩn, phải được cho phép hoạt động độc lập.
- Chấm dứt sách nhiễu, ép buộc bỏ đạo, bắt bớ, truy tố, bỏ tù và ngược đãi người dân vì họ là tín đồ của các tôn giáo không vừa ý nhà nước, và phóng thích tất cả những người đang bị giam giữ vì đã thực thi quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng, biểu đạt, nhóm họp và lập hội.
- Chấm dứt mọi đối sách ngăn chặn người Thượng và những công dân Việt Nam khác rời khỏi đất nước và không trừng phạt những người hồi hương.
- Bảo đảm rằng mọi quy phạm pháp luật quốc gia liên quan tới tôn giáo được ban hành sao cho phù hợp với công pháp quốc tế về nhân quyền, trong đó có Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) mà cả Việt Nam và Australia là quốc gia thành viên. Sửa đổi các điều khoản luật trong nước có nội dung xâm phạm quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng, biểu đạt, lập hội và nhóm họp ôn hòa, trái với ICCPR.
- Cho phép những quan sát viên bên ngoài, bao gồm các cơ quan của Liên Hiệp quốc, các tổ chức phi chính phủ quan tâm tới nhân quyền, và các nhà ngoại giao nước ngoài, được đi lại không bị cản trở hay kèm cặp tới Tây Nguyên, bao gồm cụ thể cả việc tới các thôn xã có người Thượng mới đi tị nạn nước ngoài. Bảo đảm rằng những người nói chuyện hoặc giao tiếp với những quan sát viên bên ngoài đó không bị trả đũa hay trừng phạt dưới bất kỳ hình thức nào.
5. Công an bạo hành
Trên khắp các vùng miền, công an Việt Nam đã và đang bạo hành những người bị giam giữ, dẫn đến cái chết ở một số trường hợp. Trong nhiều trường hợp, nạn nhân tử vong chỉ bị câu lưu vì những lỗi nhỏ. Một số người sống sót cho biết họ bị đánh đập để buộc nhận tội, đôi khi về những hành vi họ đã tuyên bố không hề thực hiện. Dù chính quyền có cam kết sẽ cải thiện tình trạng này sau khi Tổ chức Theo dõi Nhân quyền công bố phúc trình về nạn công an bạo hành vào tháng Chín năm 2014, dường như những cán bộ công an đã gây ra những sai phạm nghiêm trọng, thậm chí chết người, rất ít khi phải chịu những hậu quả nghiêm trọng tương xứng theo luật định.
Tháng Tám năm 2017, Trần Anh Doanh cho biết công an thị xã Sơn Tây (Hà Nội) bắt vì nghi anh tội trộm cắp. Trong mấy tiếng bị tạm giữ, được biết anh bị công an đánh dã man và ép cung buộc nhận tội. Vào tháng Chín năm 2017, Võ Tấn Minh, (bị bắt từ tháng Tư năm 2017 vì sở hữu một lượng nhỏ heroin) chết trong khi bị tạm giam ở công an Phan Rang – Tháp Chàm (tỉnh Ninh Thuận). Theo gia đình nạn nhân, có nhiều vết bầm trên lưng, chân và tay. Ban đầu, công an nói rằng Võ Tấn Minh tham gia một vụ xô xát, nhưng sau đó đình chỉ năm công an và mở vụ điều tra về hành vi “dùng nhục hình.”
Tháng Mười một năm 2017, công an tỉnh Tiền Giang bắt Nguyễn Ngọc Nhân, 29 tuổi vì nghi tàng trữ ma túy trái phép. Anh bị chết ở trụ sở công an sau đó chỉ vài giờ. Công an công bố anh chết vì nhồi máu cơ tim, nhưng gia đình đã cung cấp cho báo chí nhà nước các tấm ảnh chụp nạn nhân với nhiều vết bầm khắp cơ thể.
Khuyến nghị
Australia, cả khi họp riêng và công khai, cần kêu gọi chính quyền Việt Nam:
- Thành lập một ủy ban độc lập về khiếu tố đối với ngành công an để tiếp nhận những khiếu nại của người dân, và giám sát các cơ quan “thanh tra nội bộ” hay “giám sát trách nhiệm nghề nghiệp” của công an. Ủy ban này cần phải là pháp nhân có chức năng pháp lý có thể truy tố hoặc áp đặt kỷ luật nếu cơ quan “thanh tra nội bộ” hay “giám sát trách nhiệm nghề nghiệp” không làm được việc đó trong các sự vụ đã có thông tin khiếu nại đáng tin cậy.
- Sửa đổi Bộ Luật Tố tụng Hình sự để tạo điều kiện cho luật sư hay người trợ giúp pháp lý có mặt ngay sau khi bắt giữ, tạm giam, sao cho:
- Luật sư hay người trợ giúp pháp lý chỉ cần xuất trình thẻ căn cước và một bản sao có công chứng của giấy phép hành nghề là có thể gặp thân chủ.
- Luật sư hay người trợ giúp pháp lý được phép gặp riêng thân chủ ở nơi kín đáo và không hạn chế thời gian.
- Luật sư hay người trợ giúp pháp lý phải có mặt tại tất cả các buổi lấy cung giữa công an và nghi can.
