Het voorbije jaar heeft de machtige Fédération Internationale de Football Association, kortweg FIFA, ons bestookt met documenten over het belang van mensenrechten. Logisch, want de internationale voetbalorganisatie heeft Rusland en Qatar aangewezen als gastlanden voor de Wereldkampioenschappen van 2018 en 2022, landen met grote problemen wat betreft mensenrechten.
Deze maand heeft FIFA’s nieuwe Human Rights Advisory Board een rapport gepubliceerd waarin ernstige risico’s voor de bescherming van de mensenrechten worden aangekaart. Ook Rusland staat in dat rapport vermeld. In juni heeft FIFA een nieuwe Human Rights Policy gepubliceerd. De organisatie belooft in haar nieuwe beleid de mensenrechten wereldwijd te beschermen. Daarnaast heeft de FIFA voor het WK van 2026 nieuwe en belangrijke vereisten wat betreft mensenrechten opgesteld, waaraan kandidaat-organisatoren moeten voldoen. En in artikel 3 van de statuten zijn voortaan ook verantwoordelijkheden op het vlak van de mensenrechten opgenomen. Human Rights Watch oefent al lang druk uit op de FIFA en haar sponsors om van mensenrechten een speerpunt te maken. De stappen die de organisatie nu onderneemt zijn belangrijk, maar komen rijkelijk laat.
Zondag scheiden ons nog exact 200 dagen van de aftrap van de Wereldbeker in 11 Russische steden. Het aftellen naar juni 2018 is begonnen, maar de mensenrechten worden nog steeds met voeten getreden. Intussen blijft de FIFA mensenrechtenrapporten publiceren, maar op dit terrein wordt geen vooruitgang geboekt.
In juni publiceerde Human Rights Watch het rapport “Red Card”, over arbeidsomstandigheden op de bouwplaatsen van zes stadions voor het WK in Rusland: de bouwvakkers krijgen hun loon niet uitbetaald, ze worden zonder contract tewerkgesteld, en ze werken in onveilige omstandigheden. In Wolgograd arresteerde en bedreigde de politie een onderzoeker van Human Rights Watch. En onlangs werd in Kaliningrad een journalist, die erom bekend staat corruptie aan het licht te brengen, ook met betrekking tot de bouw van de nieuwe stadions, hardhandig aangepakt en gearresteerd door de politie. De man dreigt nu ook aangeklaagd te worden.
De wereldwijde vakbond Building and Woodworkers International (BWI) documenteerde 20 incidenten waarbij arbeiders stierven tijdens de bouw van nieuwe WK-stadions in Rusland. Drie van die slachtoffers vielen na juni.
De FIFA heeft de UN Guiding Principles on Business and Human Rights onderschreven, maar laat het in de praktijk afweten.
Volgens mediaberichten werd bijvoorbeeld Noord-Koreaanse arbeiders onder dwang ingezet bij de bouw van het stadion in St. Petersburg. Eén van deze dwangarbeiders kwam om het leven. Op de vragen waar de arbeiders zich bevinden, en of ze ook uitbetaald worden, geeft FIFA geen antwoord.
Nu de bouwwerkzaamheden in Rusland hun laatste, beslissende fase ingaan, bestaat het risico dat bouwondernemingen het niet zo nauw nemen met de voorschriften, of arbeiders zullen dwingen de klok rond te werken om de naderende deadline van de openingsceremonie te halen. Daarmee zullen de arbeiders alleen maar meer risico lopen.
Voetbalfans horen niet ontvangen te worden in stadions waar sprake was van dwangarbeid en waar bouwvakkers zijn omgekomen. De klok tikt genadeloos voort. De FIFA moet nu voorbij haar eigen rapporten kijken, en concrete stappen ondernemen om de situatie te verbeteren.
