អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) និងសម្ព័ន្ធខ្មែរជំរឿននិងការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ (LICADHO) សូមស្នើសុំដោយទទូចឱ្យ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចាត់វិធានការឱ្យបានឆាប់ ដើម្បីការពារសិទ្ធិទទួលបានសេវាសុខភាពរបស់អ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារ មន្រ្តីពន្ធនាគារ និងសហគមន៍នៅខាងក្រៅ ដោយការធ្វើតេស្តរកមេរោគកូវីដ១៩ដោយប្រុងប្រយ័ត្នសម្រាប់អ្នកដែលនៅក្នុងពន្ធនាគារ អនុវត្តវិធានការអនាម័យនិងរក្សាគម្លាតសង្គមនៅក្នុងពន្ធនាគារប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងចាត់វិធានការភ្លាមៗដើម្បីកាត់បន្ថយភាពចង្អៀតណែននៅក្នុងពន្ធនាគារ ។
នៅរយៈពេលប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ថ្មីៗនេះ មន្ត្រីពន្ធនាគារជាច្រើនក្នុងនោះមានឯកឧត្ដម ឆែម សាវុធ អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារ ដែលបានធ្វើតេស្ដរកឃើញមាន វិជ្ជមានវីរុសកូវីដ១៩ ។ ដោយហេតុថាមន្រ្តីទាំងនេះបានចុះទៅធ្វើការនៅពន្ធនាគារ ក្នុងពេលមួយដែលពួកគាត់អាចនឹងមានឆ្លងវីរុសនេះរួចហើយនោះ ស្ថានភាពនេះអាចបង្កជាហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការចម្លងជំងឺនេះទៅអ្នកជាប់ឃុំ ។ ដោយសារពន្ធនាគារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានភាពចង្អៀតណែនខ្លាំង[1] កង្វះនូវការទទួលបានសេវាថែទាំនិងព្យាបាលជំងឺ ក៏ដូចជាតម្រូវការមូលដ្ឋានដូចជា សាប៊ូ និងទឹកស្អាត ដើម្បីអនុវត្តវិធានការអនាម័យ អ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារនៅកម្ពុជាជិត ៤ម៉ឺននាក់ គឺកំពុងតែប្រឈមយ៉ាងខ្លាំងពីការឆ្លងវីរុសកូវីដ១៩ ដែលអាចបណ្ដាលឱ្យមានការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតដោយសារការឆ្លងវីរុសនេះ ។
ខណៈដែលមន្ត្រីពន្ធនាគារជាង ២៥០នាក់ មកពីមណ្ឌលអប់រំកែប្រែទី១ ត្រូវបានរាយការណ៍ថា បានធ្វើតេស្តរកមេរោគកូវីដ១៩[2] ប៉ុន្តែគ្មានអ្នកជាប់ឃុំណាម្នាក់នៅក្នុងពន្ធនាគារនេះត្រូវបានធ្វើតេស្ដនោះទេ ទោះបីជាអ្នកទាំងនោះអាចនឹងមានការប៉ះពាល់ជាមួយនឹងឯកឧត្ដមអគ្គនាយកពន្ធនាគារដែលបានរកឃើញមានវិជ្ជមានវីរុសកូវីដ១៩ក៏ដោយ ។ ដោយសារវីរុសកូរ៉ូណាជាប្រភេទជំងឺដែលងាយឆ្លងតាមរយៈការប៉ះពាល់គ្នា ជាពិសេសនៅក្នុងបន្ទប់បិទជិត អាជ្ញាធរអាចបង្កើត និងអនុវត្តផែនការសកម្ម ដើម្បីតាមដានការឆ្លងវីរុសនេះដែលអាចកើតមានចំពោះអ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារ ។
វិធានការការពារស្ដីពី ការត្រៀមខ្លួន ការទប់ស្កាត់ និងការគ្រប់គ្រងរីរុសកូវីដ១៩ក្នុងពន្ធនាគារ និងទីកន្លែងឃុំខ្លួនផ្សេងទៀត ដែលចេញផ្សាយដោយអង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ បានណែនាំដល់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសនីមួយៗឱ្យពិចារណាជាបន្ទាន់លើការដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំដែលប្រឈមនឹងហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការឆ្លងវីរុសកូវីដ១៩ដូចជា មនុស្សចាស់ អ្នកដែលមានបញ្ហាសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរ និងស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ បន្ថែមលើវិធានការកាត់បន្ថយចំនួនអ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារដោយពិចារណាពីការដោះលែងបណ្ដោះអាសន្ន ឬមានលក្ខខណ្ឌ ចំពោះអ្នកជាប់ឃុំដែលរង់ចាំសវនាការ អ្នកដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសស្រាល ឬអ្នកដែលបានអនុវត្តទោសជិតចប់ ក៏ដូចជាស្រ្តីជាប់ពន្ធនាគារដែលមានកូនតូចនៅជាមួយ និងអ្នកជាប់ឃុំអាយុក្រោម១៨ឆ្នាំ ជាដើម ។
យើងខ្ញុំ សូមរំលឹកថា សិទ្ធិទទួលបានសេវាសុខភាព គឺមានសម្រាប់មនុស្សគ្រប់រូបស្មើៗគ្នា ដោយអ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារក៏មានសិទ្ធិទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាពគ្រប់គ្រាន់ ដូចសហគមន៍ដែលមានសេរីភាពនៅខាងក្រៅដែរ ហើយរដ្ឋគឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវដើម្បីផ្ដល់សេវាថែទាំសុខភាព ដល់អ្នកដែលត្រូវបានដកហូតសេរីភាពទាំងនេះ ។
ប្រសិនបើមានការចម្លងវីរុសកូវីដ១៩នៅក្នុងពន្ធនាគារដែលមានភាពចង្អៀតណែនខ្លាំង និងខ្វះសម្ភារៈបរិក្ខារនេះ គឺអាចនឹងធ្វើឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរ ។ នៅតាមពន្ធនាគារមួយចំនួន អ្នកជាប់ឃុំម្នាក់អាចមានទីកន្លែងផ្ទាល់ខ្លួនតិចជាង ១ម៉ែត្រការ៉េប៉ុណ្ណោះក្នុងបន្ទប់ឃុំឃាំងមួយ ហើយការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាតគឺមានកម្រិតណាស់ ។ ស្ថានភាពនេះធ្វើឱ្យការអនុវត្តវិធានការសុវត្ថិភាពជំងឺកូវីដ១៩ដូចជា ការរក្សាគម្លាតសង្គម និងការលាងសម្អាតដៃឱ្យបានញឹកញាប់ ស្ទើរតែមិនអាចធ្វើទៅបានឡើយ ។
ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងវីដេអូខ្លីមួយដែលលាតត្រដាងពីស្ថានភាពចង្អៀតណែនខ្លាំងនៅក្នុងពន្ធនាគារកម្ពុជា ដែលបានផ្សព្វផ្សាយកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ អ្នកនាំពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារ លោក នុត សវនា បានទទួលស្គាល់ថា វិបត្តិភាពចង្អៀតណែនខ្លាំងនៅក្នុងពន្ធនាគារគឺជា “បញ្ហាប្រឈមធំ” ក្នុងពេលមានការរីករាលដាលនៃវីរុសកូវីដ១៩ ។[3]
ចាប់តាំងពីពេលនោះមកគឺមានរយៈពេលជិត៧ខែហើយ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរនៅតែមិនទាន់អាចដោះស្រាយបញ្ហាចង្អៀតណែនក្នុងពន្ធនាគារ ធ្វើតេស្តអ្នកជាប់ឃុំដែលអាចមានការប៉ះពាល់នឹងជំងឺកូវីដ១៩ ឬផ្ដល់ជំនួយគ្រប់គ្រាន់ផ្សេងៗដល់អ្នកជាប់ឃុំដើម្បីអនុវត្តវិធានការសុវត្ថិភាពនៅឡើយទេ ។ នេះអាចបណ្ដាលឱ្យមានវិបត្តិសុខភាពសាធារណៈ និងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សធំ ដែលមិនគួរកើតមាន និងគួរតែអាចទប់ស្កាត់បាន ។
ពន្ធនាគារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺមានស្ថានភាពចង្អៀតណែនដ៏គ្រោះថ្នាក់ជាយូរមកហើយ ។ កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ ឯកឧត្តម កើត រិទ្ធ រដ្ឋមន្រ្តីថ្មីនៃក្រសួងយុត្តិធម៌ បានប្រកាសពីការកែទម្រង់ជាច្រើននៅក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ក្នុងគោលបំណងដោះស្រាយបញ្ហាកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតុលាការ និងបញ្ហាចង្អៀតណែនខ្លាំងនៅក្នុងពន្ធនាគារ ។ វិធានការទាំងនេះរួមមាន ការអនុវត្តជម្រើសផ្សេងក្រៅពីការឃុំខ្លួនដូចជា ការដោះលែងឱ្យនៅក្រៅឃុំ និងការព្យួរទោស ក៏ដូចជាការដោះលែងមុនពេលកំណត់ និងដោយមានលក្ខខណ្ឌនូវអ្នកជាប់ឃុំបច្ចុប្បន្ន ។[4] ប៉ុន្តែគួរឱ្យសោកស្ដាយដែលវិធានការទាំងនេះកន្លងមក នៅតែមិនទាន់ត្រូវបានយកមកអនុវត្ត ដើម្បីកាត់បន្ថយឱ្យបានច្រើននៃបញ្ហាចង្អៀតណែនក្នុងពន្ធនាគារ ដោយសារការបន្តកើនឡើងនៃអ្នកជាប់ឃុំថ្មី ហើយវិធានការចាំបាច់ផ្សេងៗទៀតគឺចាំបាច់ខ្លាំង ដើម្បីកាត់បន្ថយចំនួនអ្នកជាប់ឃុំដែលកំពុងមានស្ថានភាពអាក្រក់នេះ ។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០២០ ដាក់ទៅក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកស្រី Rhona Smith អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បានកត់សម្គាល់ថា អត្រាអ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារនៅកម្ពុជាគឺច្រើនជាងសមត្ថភាពដែលពន្ធនាគារអាចផ្ទុកបានរហូតដល់ ៣០០% ឯណោះ ។ អ្នកស្រី ក៏បានលើកឡើងដែរថា ក្នុងចំណោមអ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារជិត៤ម៉ឺននាក់ អ្នកជាប់ឃុំជាងមួយភាគបីគឺកំពុងស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នរង់ចាំសវនាការនៅឡើយ ។[5] ការប្រើប្រាស់ច្រើនលើសលុបនៃវិធានការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នគឺជាហេតុផលចម្បងមួយក្នុងការរួមចំណែកនាំឱ្យមានភាពចង្អៀតណែនខ្លាំងនៅក្នុងពន្ធនាគារ និងជារឿយៗបានរំលោភសិទ្ធិរបស់ជនជាប់ចោទក្នុងការទទួលបានការជំនុំជម្រះក្ដីដោយយុត្តិធម៌ ។
យើងខ្ញុំ សូមស្នើសុំដោយទទូចឱ្យអាជ្ញាធរ ចាត់វិធានការឱ្យបានឆាប់ ដើម្បីការពារសិទ្ធិក្នុងការរស់រានមានជីវិត និងសិទ្ធិក្នុងការទទួលបានសេវាសុខភាពរបស់មនុស្សគ្រប់រូបដែលត្រូវបានដកហូតសេរីភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ យើងខ្ញុំ ក៏សូមសំណូមពរឱ្យអាជ្ញាធរគោរព និងការពារសិទ្ធិក្នុងការទទួលបានការជំនុំជម្រះក្ដីដោយយុត្តិធម៌រួមមាន សិទ្ធិទទួលបានការសន្មតថាគ្មានទោស របស់មនុស្សគ្រប់គ្នាដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ និងដើម្បីធានាថា វិធានការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នរង់ចាំសវនាការគឺអាចធ្វើទៅបាន សម្រាប់តែជាជម្រើសចុងក្រោយតែប៉ុណ្ណោះ ។ មនុស្សដែលត្រូវបានកាត់ទោសពីបទល្មើសស្រាល អ្នកជាប់ឃុំដែលបានអនុវត្តទោសជិតចប់ មនុស្សចាស់ អ្នកជាប់ឃុំដែលមានបញ្ហាសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរ ស្ត្រីជាប់ឃុំដែលមានកូនតូចនៅជាមួយ អ្នកជាប់ឃុំជាស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និងអនីតិជន គួរត្រូវបានផ្ដល់អាទិភាពសម្រាប់ធ្វើការដោះលែង ។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស និងអង្គការលីកាដូ សូមស្នើសុំដោយទទូចឱ្យអាជ្ញាធរ សម្រេចដោះស្រាយវិបត្តិសិទ្ធិមនុស្សដែលផ្ដល់ផលលំបាកក្នុងពន្ធនាគារនេះ ។ យើងខ្ញុំ សូមសំណូមពរឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាល ចាត់វិធានការមួយចំនួនដូចជា៖
- អាចធ្វើតេស្តរកវីរុសកូវីដ១៩ឱ្យបានទូលំទូលាយ និងកំណត់អត្តសញ្ញាណអ្នកជាប់ឃុំនៅតាមបណ្ដាពន្ធនាគារនានា ដែលអាចមានការប៉ះពាល់ជាមួយអ្នកមានវិជ្ជមានវីរុសកូវីដ១៩ ។
- អាចអនុវត្តវិធានការអនាម័យ និងការរក្សាគម្លាតសង្គមប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពរួមមាន ការផ្ដល់សាប៊ូ សម្ភារៈសម្រាប់ការពារខ្លួន គ្រឿងសម្រាប់លាងសម្អាត និងម៉ាស សម្រាប់អ្នកជាប់ឃុំទាំងអស់ ។
- សម្រាប់ការចូលទៅក្នុងពន្ធនាគារ និងកន្លែងឃុំខ្លួនផ្សេងទៀត បុគ្គលទាំងអស់គួរមានការពិនិត្យសុខភាពដោយយកចិត្តទុកដាក់ ជាពិសេសទៅលើរោគសញ្ញាផ្សេងៗនៃជំងឺកូវីដ១៩ ឬប្រសិនបើអ្នកទាំងនោះបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺកូវីដ១៩រួចហើយ ប៉ុន្តែនៅតែមានរោគសញ្ញា អ្នកទាំងនោះគួរត្រូវដាក់ឱ្យនៅដាក់ដោយឡែករហូតដល់មានការវាយតម្លៃពីគ្រូពេទ្យ ឬការធ្វើតេស្ដលើកក្រោយទៀត ។ វិធានការនេះគួរត្រូវបានធ្វើឡើង ដោយធានាថាការធ្វើចត្តាឡីស័ក្កគឺត្រូវមានពេលវេលាកំណត់ច្បាស់លាស់ ដែលមិនមែនជាការដាក់ទោសនរណាម្នាក់ឱ្យនៅដាច់ដោយឡែក ហើយអ្នកជាប់ឃុំទទួលបានអាហារ ទឹកប្រើប្រាស់និងបរិភោគ សម្រាប់អនុវត្តវិធានការអនាម័យនិងសុវត្ថិភាព ទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាព និងការហាត់ប្រាណ ។
- អាចអនុវត្តវិធានការដើម្បីជំរុញឱ្យមានការដោះលែងមុនពេលកំណត់ ការដោះលែងបណ្ដោះអាសន្ន ឬដោយមានលក្ខខណ្ឌនៃអ្នកជាប់ឃុំជាច្រើនដែលត្រូវបានកាត់ទោសពីបទមជ្ឈិមឬបទល្មើសដែលគ្មានហិង្សា អ្នកជាប់ឃុំដែលបានអនុវត្តទោសជិតចប់ និងអ្នកជាប់ឃុំដែលងាយរងគ្រោះដូចជា មនុស្សចាស់ អ្នកដែលមានបញ្ហាសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរ ស្រ្ដីមានផ្ទៃពោះ ស្ដ្រីដែលមានកូនតូចនៅជាមួយ និងអនីតិជន ជាដើម ។
- អាចដោះលែងឱ្យបានឆាប់នូវអ្នកជាប់ឃុំដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយគ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់គ្រប់គ្រាន់រួមមាន អ្នកដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយមិនត្រឹមត្រូវ នៅក្នុងមជ្ឈមណ្ឌលបន្សាបគ្រឿងញៀន និងអ្នកដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនក្រោមហេតុផលនយោបាយ ។
- អាចធានាពីវិធានអប្បបរមាតាមស្ដង់ដារបស់អង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់អ្នកជាប់ឃុំ (វិធានរបស់លោក Nelson Mandela) និងវិធានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់អ្នកជាប់ឃុំជាស្រ្តី និងវិធានការមិនឃុំខ្លួនសម្រាប់ជនល្មើសជាស្រ្តី (វិធានបាងកក) គឺត្រូវបានគោរព ហើយសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ សុវត្ថិភាព និងសុខុមាលភាពរបស់មនុស្សទាំងអស់ដែលត្រូវបានដកហូតសេរីភាពគឺត្រូវបានការពារ ។
- អាចធានាការគោរពនូវការណែនាំរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោកស្ដីពី ការត្រៀមខ្លួន ការទប់ស្កាត់ និងការគ្រប់គ្រងរីរុសកូវីដ១៩ក្នុងពន្ធនាគារ និងទីកន្លែងឃុំខ្លួនផ្សេងទៀត
- អាចធានាថា មិនមានការរឹតត្បិតការចូលក្នុងពន្ធនាគាររបស់អ្នកឃ្លាំមើលឯករាជ្យរួមមាន មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងតំណាងបេសកកម្មការទូត និងអ្នកដែលផ្ដល់តម្រូវការចាំបាច់ដល់អ្នកជាប់ឃុំ ៕
[1] របាយការណ៍អង្គការលីកាដូស្ដីពី “ពេលដែលត្រូវដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំ៖ បញ្ឈប់ការឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្នមិនចាំបាច់” ចេញផ្សាយខែតុលា ឆ្នាំ២០១៨ (https://www.licadho-cambodia.org/reports.php?perm=227&khmer)
[2] វិទ្យុសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ៖ “គ្មានអ្នកជាប់ឃុំណាម្នាក់ត្រូវបានធ្វើតេស្ត ទោះបីជាអាចមានការប៉ះពាល់ជាមួយអគ្គនាយកពន្ធនាគារ” ចេញផ្សាយខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ (https://vodenglish.news/no-prisoners-tested-despite-contact-with-covid-19-infected-director/ )
[3] សារព័ត៌មាន Al Jazeera៖ វីដេអូរបស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបង្ហាញពី “ភាពចង្អៀតណែនខ្លាំងក្នុងពន្ធនាគារនៅកម្ពុជា” ចេញផ្សាយខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ (https://www.aljazeera.com/news/2020/4/11/amnesty-video-shows-extreme-overcrowding-in-cambodia-prison)
[4] វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក៖ “កំណែទម្រង់របស់ក្រសួងយុត្តិធម៌នឹងពន្លឿននីតិវិធីនៅតុលាការដើម្បីកាត់បន្ថយភាពចង្អៀតណែននៅក្នុងពន្ធនាគារ” ចេញផ្សាយខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ (https://www.voacambodia.com/a/justice-ministry-reforms-will-hasten-court-procedures-to-reduce-prison-overcrowding-/5425872.html)
[5] របាយការណ៍របស់ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការនៃអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស៖ “ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា”ចេញផ្សាយខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ (https://cambodia.ohchr.org/sites/default/files/Annual-reports/A_HRC_45_51_AEV%20(1).pdf)
