(ទីក្រុងញូវយ៉ក) - អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) បានអះអាងនៅថ្ងៃនេះថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានការពារ និងដំឡើងតំណែងដល់ជនទាំងឡាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីបោកគ្រាប់បែកដ៏ផ្តាច់ផ្តិលជីវិតចូលទៅក្នុងហ្វូងបាតុករគណបក្សប្រឆាំងកាលពី ២០ឆ្នាំមុន ដែលបានបណ្ដាលឲ្យមនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ១៦ នាក់ស្លាប់ និងជាង ១៥០ នាក់ផ្សេងទៀតរងរបួស។ ការិយាល័យស៊ើបអង្កេតសហព័ន្ធរបស់អាមេរិក អេហ្វប៊ីអាយ (FBI) ដែលបានលូកដៃចូលក្នុងករណីនេះដោយសារជនជាតិអាមេរិកាំង លោក រ៉ន អាប់នី (Ron Abney) បានរងរបួសធ្ងន់ គួរតែស៊ើបអង្កេតសំណុំរឿងគប់គ្រាប់បែកដែលជាការវាយប្រហារទៅលើប្រធានគណបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ឲ្យចប់សព្វគ្រប់ បន្ទាប់ពីបានផ្អាកការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួនអស់រយៈពេលជាយូរមកហើយ។
នាយកប្រចាំតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) បានថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះថា “ភស្តុតាងច្បាស់ៗដែលបង្ហាញពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់កងអង្គរក្សលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅក្នុងអំពើដ៏សាហាវឃោរឃៅនេះ គឺមានន័យថា ការស៊ើបអង្កេតផ្ទៃក្នុងដ៏ម៉ត់ចត់មួយ គឺមិនបានកើតឡើង និងគ្មានថ្ងៃកើតឡើងនោះទេ។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងម្ចាស់ជំនួយប្រទេសកម្ពុជាដែលបានផ្ដល់ជំនួយថវិកាដែលមានភាគរយច្រើនក្នុងថវិកាជាតិ គួរទាមទារយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះនៃអំពើឧក្រិដ្ឋ ដែលរុញច្រានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ឲ្យដើរចេញពីគន្លង”
កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៧ ហ្វូងមនុស្សមួយក្រុមដែលមានគ្នាប្រមាណ ២០០ នាក់ជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង គឺគណបក្សជាតិខ្មែរ (KNP) ដឹកនាំដោយលោក សម រង្ស៊ី ដែលជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ បានប្រមូលផ្ដុំគ្នានៅសួនច្បារទល់មុខមន្ទីររដ្ឋសភាក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងកង្វះឯករាជភាព និងអំពើពុករលួយក្នុងវិស័យយុត្តិធម៌។
នៅក្នុងការវាយប្រហារដែលមានការសម្របសម្រួលដ៏ល្អនោះ ជនអនាមិកបានគប់គ្រាប់បែកចំនួន ៤ គ្រាប់ចូលទៅក្នុងហ្វូងមនុស្ស ក្នុងបំណងសម្លាប់លោក សម រង្ស៊ី នោះ បានសម្លាប់បាតុករ និងអ្នកដែលឈរក្បែរនោះ ដោយរួមទាំងកុមារ និងបានខ្ទាតអំបែងគ្រាប់ទៅលើអ្នកលក់ដូរនៅតាមផ្លូវ។ នៅក្រោយគ្រាប់បែកទី១ បានផ្ទុះឡើង កងការពាររបស់លោក សម រង្ស៊ី ឈ្មោះ ហាន មុនី បានយកខ្លួនទៅពាំងការពារលោក សម រង្ស៊ី។ គាត់រងនូវគ្រាប់បែកបន្ទាប់ដែលផ្ទុះពេញទំហឹង ហើយបានស្លាប់ភ្លាមៗនៅកន្លែងកើតហេតុ។ លោក សម រង្ស៊ី បានគេចខ្លួនរួចដោយរបួសស្រាលនៅជើង។
នគរបាលដែលពីមុនមកធ្លាប់តែបង្ហាញវត្តមានយ៉ាងច្រើននៅក្នុងអំឡុងពេលតវ៉ារបស់គណបក្សប្រឆាំងក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីរំខានពួកគេ បែរជាមានវត្តមានតិចតួចខុសពីធម្មតានៅថ្ងៃកើតហេតុនោះទៅវិញ។ កងអង្គរក្សបែរជាឈរជើងនៅជ្រុងម្ខាង ជាជាងនៅក្នុងសួនផ្ទាល់។ កងអង្គភាពនគរបាលផ្សេងទៀតមានវត្តមាននៅប៉ុស្តិ៍នគរបាលក្បែរនោះក្នុងស្ថានភាពបំពាក់ដោយសម្ភារឧបករណ៍បង្ក្រាបកុប្បកម្មនិងប្រុងជើងការខ្ពស់ ដែលជាសញ្ញាប្រុងប្រយ័ត្នខុសពីធម្មតាបង្ហាញថាពួកគេពិតជាបានដឹងមុនថានឹងមានអំពើហិង្សានៅក្នុងអំឡុងពេលបាតុកម្មនោះ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី កងពលតូចលេខ ៧០ ដែលជាកងអង្គរក្សផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោក ហ៊ុន សែន មានវត្តមាននៅក្នុងសួនច្បារ បំពាក់ដោយសម្ភារឧបករណ៍បង្ក្រាបកុប្បកម្មពេញលេញ។ វាជាលើកទីមួយហើយដែលកងអង្គរក្សបានលេចមុខនៅក្នុងបាតុកម្មរបស់គណបក្សប្រឆាំង។
សាក្សីជាច្រើនបានរាយការណ៍ថា ជនដែលបានចោលគ្រាប់បែកចូលក្នុងហ្វូងអ្នកតវ៉ានោះ បានរត់សំដៅទៅក្រុមកងអង្គរក្សលោក ហ៊ុន សែន ដែលត្រូវគេដាក់ពង្រាយនៅខ្សែការពារផ្នែកខាងលិចសួន ពោលគឺនៅពីមុខបរិវេណបណ្តុំនិវេសនដ្ឋានដែលមានការយាមកាមតឹងរឹងបិទជិត ក្នុងនោះក៏មានផ្ទះមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ជាច្រើនរូបរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) ផងដែរ។ សាក្សីក៏បានប្រាប់អ្នកស៊ើបអង្កេតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងអេហ្វប៊ីអាយថា កងអង្គរក្សបានបើកខ្សែការពារឲ្យឃាតករត់ចូលទៅក្នុងបរិវេណនេវសនដ្ឋាននោះ។ ក្រុមអង្គរក្សនោះទៀតសោតបានភ្ជង់កាំភ្លើងតម្រង់សមាជិកនៃក្រុមបាតុករដែលកំពុងដេញតាមជនគប់គ្រាប់បែក និងបានគំរាមបាញ់អ្នកដែលមិនព្រមដកថយ។
ជំនួសឲ្យការស៊ើបអង្កេតម៉ត់ចត់ លោក ហ៊ុន សែន បានអំពាវនាវភ្លាមៗឲ្យចាប់ខ្លួនអ្នកដឹកនាំការតវ៉ា និងដាក់បទបញ្ជាដល់នគរបាលរារាំងមិនឲ្យពួកគេចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។ លោក រង្ស៊ី បាននិយាយនៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានបារាំងថា “យើងទទួលបានការអនុញ្ញាត តើគេអាចបន្ទោសយើងចំពោះការស្លាប់ទាំងនេះយ៉ាងដូចម្តេចទៅ? ពិតជាគួរឲ្យឆ្ងល់ខ្លាំងណាស់។
នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយកាសែត ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៧ លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង អតីតមេបញ្ជាការរងកងអង្គរក្សរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅពេលនោះ និងជាបុគ្គលដែលគេរាយការណ៍ថាជាអ្នកគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការកងអង្គរក្ស បានគំរាមសម្លាប់អ្នកសារព័ត៌មានណាដែលចោទប្រកាន់ថា អង្គរក្សលោក ហ៊ុន សែន ជាប់ពាក់ព័ន្ធករណីនេះ។ លោកត្រូវបានស្រង់សម្តីថា ៖ “ចុះផ្សាយរឿងនេះទៅ ៖ ប្រាប់ពួកគេថាខ្ញុំចង់សម្លាប់ពួកគេ...ចុះផ្សាយទៅថា ខ្ញុំប្រធានកងអង្គរក្ស បាននិយាយដូច្នេះ។ ខ្ញុំចង់សម្លាប់... ខ្ញុំខឹងខ្លាំងណាស់។
បាតុកម្មកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា គឺជាបាតុកម្មលើកទីមួយហើយដែលគណបក្សប្រឆាំងទទួលបានការអនុញ្ញាតជាផ្លូវការពីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងសាលារាជធានីភ្នំពេញដើម្បីរៀបចំបាតុកម្ម បន្ទាប់ពីមានការបដិសេធម្តងហើយម្តងទៀត។
លោក អាដាម បាននិយាយថា “ការអនុម័តរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក បានជំរុញឲ្យមានការសង្ស័យថា បាតុកម្មនោះត្រូវបានអនុញ្ញាត ក្នុងគោលបំណងដើម្បីធ្វើការវាយប្រហារ។ អាជ្ញាធរមិនដែលបានផ្តល់ការពន្យល់ដែលអាចទុកចិត្តបានចំពោះការដាក់ពង្រាយអង្គរក្ស ឬចំណាត់ការរបស់ពួកគេ នៅក្នុងការអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកគប់គ្រាប់បែកគេចខ្លួននោះទេ។
អ្នកស៊ើបអង្កេតនាំមុខរបស់ អេហ្វប៊ីអាយ បានសម្ភាសទាហាន និងមន្ត្រីតាមឋានានុក្រមនៃអំណាចពីក្រោមឡើងលើ។ មេបញ្ជាការកងពលតូចលេខ ៧០ នៅពេលនោះឈ្មោះ ហ៊ុយ ពិសិដ្ឋ បានសារភាពប្រាប់ អេហ្វប៊ីអាយ ថា លោកបានបញ្ជាឲ្យដាក់ពង្រាយកម្លាំងកងពលតូចលេខ ៧០ ទៅកាន់កន្លែងកើតហេតុនៅថ្ងៃនោះ។ អ្នកស៊ើបអង្កេត អេហ្វប៊ីអាយ បានសន្និដ្ឋានថា មានតែលោក ហ៊ុន សែន ប៉ុណ្ណោះដែលអាចបញ្ជាឲ្យកងអង្គរក្សចូលទៅក្នុងសួន និងបាននិយាយថា ប្រសិនបើលោកមានពេលវេលាច្រើន លោកជឿថា លោកអាចប្រមូលភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបង្ហាញរឿងក្ដីដល់ព្រះរាជអាជ្ញាដើម្បីដាក់ពាក្យបណ្តឹងព្រហ្មទណ្ឌ។ ជាអកុសល នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៧ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកនៅពេលនោះ គឺលោក ខេនណិត ឃីន (Kenneth Quinn) បានបញ្ជាឲ្យលោកចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។
លោក អា. ជេហ្វហ្វ្រី ស្មីត (R. Jeffrey Smith) បានសរសេរនៅក្នុងកាសែត វ៉ាស៊ីនតោនប៉ុស្តិ៍ នាខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៩៧ ថា ៖ “នៅក្នុងរបាយការណ៍សម្ងាត់មួយដែលអាចបង្កបញ្ហាឈឺក្បាលខ្លះសម្រាប់អ្នករៀបចំគោលនយោបាយអាមេរិក អេហ្វប៊ីអាយបានដាក់ការទទួលខុសត្រូវចំពោះការគប់គ្រាប់បែក និងការជ្រៀតជ្រែកជាបន្តបន្ទាប់ ទៅលើកងអង្គរក្សផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរនៃប្រទេសកម្ពុជា ដោយផ្អែកទៅលើប្រភពចំនួន ៤ របស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលដឹងអំពីព័ត៌មាននោះ។ ការិយាល័យនេះបានឲ្យដឹងថា ការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួនកំពុងបន្តនៅឡើយ ប៉ុន្តែបណ្តាភ្នាក់ងារដែលពាក់ព័ន្ធ ត្រូវបានរាយការណ៍ថាបានធ្វើការត្អូញត្អែរថា អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានបន្ថែមនៅទីនេះមានការភ័យខ្លាចពេកក្នុងការចេញមុខ”
នៅថ្ងៃទី៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០០០ លោក ចច ថេណិត (George Tenet) ដែលជានាយកទីភ្នាក់ងារចារកម្មកណ្តាល បាននិយាយថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងមិនភ្លេចអំពើភេរវកម្មប្រឆាំងពលរដ្ឋខ្លួនឯងនោះទេ ហើយនឹងនាំអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវទៅផ្តន្ទាទោសតាមផ្លូវច្បាប់ “មិនថាត្រូវការរយៈពេលយូរប៉ុណ្ណានោះទេ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សអន្តរជាតិបាននិយាយថា ការស៊ើបអង្កេតរបស់អេហ្វប៊ីអាយទៅលើការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែក ត្រូវបានលុបចោលជាស្ថាពរហើយ។ ភស្តុតាងរបស់ អេហ្វប៊ីអាយ អំពីតួនាទីរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅក្នុងការវាយប្រហារនោះនៅតែមាននៅក្នុងឯកសាររបស់ការិយាល័យនេះដដែល ប៉ុន្តែ អេហ្វប៊ីអាយ បានបដិសេធមិនផ្តល់ការសហការពេញលេញជាមួយនឹងការសាកសួរនៅសភា ឬបន្តការស៊ើបអង្កេតបឋមរបស់ខ្លួននោះទេ។
លោក អាដាម បានថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះថា “អេហ្វប៊ីអាយ ហៀបនឹងបញ្ចប់ដំណើរការដោះស្រាយសំណុំរឿងនេះទៅហើយនៅពេលដែលអ្នកស៊ើបអង្កេតនាំមុខរបស់ខ្លួនត្រូវបានបញ្ជាឲ្យចាកចេញពីប្រទេស [កម្ពុជា] ភ្លាម។ សហរដ្ឋអាមេរិកមិនគួរផ្តល់អាទិភាពដល់ទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយជនផ្តាច់ខ្លួនដូចលោក ហ៊ុន សែន ជាជាងយុត្តិធម៌ និងនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជានោះទេ ហើយគួរបញ្ជាឲ្យ អេហ្វប៊ីអាយ បញ្ចប់ការងារដែលការិយាល័យនេះបានចាប់ផ្តើមកន្លងមក។
កងអង្គរក្សលោក ហ៊ុន សែន មានភាពល្បីល្បាញនៅប្រទេសកម្ពុជាខាងប្រើអំពើហិង្សា អំពើពុករលួយ និងនិទណ្ឌភាពដែលខ្លួនបានទទួលក្នុងនាមជាកងទ័ពឯកជនតាមព្រឹត្តិន័យរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ របាយការណ៍ ឆ្នាំ២០០៧ របស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល Global Witness បាននិយាយថា ៖ “កងពលតូចលេខ ៧០ នៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ [ឈ្មោះផ្លូវការរបស់កងអង្គរក្ស] ដ៏ល្បីល្បាញអាចរកចំណូលបានចន្លោះពី ២ លានដុល្លារទៅ ២,៥ លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំតាមរយៈការដឹកជញ្ជូនឈើប្រណីត និងទំនិញរត់ពន្ធខុសច្បាប់។ ប្រាក់ចំណេញមួយផ្នែកធំដែលបានមកពីសកម្មភាពទាំងនេះ បានទៅលើលោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង មេបញ្ជាការកងអង្គរក្សលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី “។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក លោក ហ៊ុន សែន បានដំឡើងតំណែងលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ឲ្យធ្វើជាអគ្គមេបញ្ជាការរងនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ។ លោក ហ៊ុយ ពិសិដ្ឋ អតីតមេបញ្ជាការកងពលតូចលេខ ៧០ បានក្លាយជាអនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការពារជាតិ។ នៅឆ្នាំ២០១៥ អ្នកទាំងពីរត្រូវបានតែងតាំងចូលជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការកណ្តាលរបស់គណបក្សកាន់អំណាច។ លោក អាដាម បាននិយាយថា “ការដំឡើងតំណែងដល់ជនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់រង្គាលក្រុមអ្នកតវ៉ាដែលបានធ្វើបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី បង្ហាញពីការមើលងាយដ៏ឃោរឃៅចំពោះជនរងគ្រោះ។ សារនេះចង់បង្ហាញថា អ្នករំលោភសិទិ្ធមនុស្ស មិនថាពួកគេប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់យ៉ាងណានោះទេ នឹងមិនត្រឹមតែមានសេរីភាពប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងទទួលបានរង្វាន់ទៀតផង”
ការវាយប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ បានកើតឡើងនៅពេលដែលមានភាពតានតឹងផ្នែកនយោបាយខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ រដ្ឋាភិបាលចម្រុះរវាងគណបក្សរាជានិយម ហ្វ៊ុន ស៊ិនប៉ិច និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន រងការរង្គោះរង្គើ បន្ទាប់ពីការប៉ះទង្គិចប្រដាប់អាវុធនៅខេត្តបាត់ដំបងកាលពីមួយខែមុន។ គណបក្សរបស់លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការគំរាមកំហែងមួយនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិដែលគ្រោងធ្វើនៅឆ្នាំបន្ទាប់។ លោកនិងសមាជិកគណបក្សរបស់លោកបានរងការវាយប្រហារ និងការគំរាមកំហែងពីសំណាក់មន្ត្រី និងភ្នាក់ងាររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ។
រដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមដោយកងកម្លាំងរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើឡើងនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ដោយបានសម្លាប់មនុស្សជាង ១០០ នាក់ និងបានបង្ខំឲ្យអ្នកនយោបាយ និងសកម្មជននយោបាយនិរទេសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេសដោយសារភ័យខ្លាចគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិតរបស់ពួកគេ។ បើទោះបីជាអង្គការសហប្រជាជាតិបានផ្តល់ឯកសារយ៉ាងលម្អិតអំពីយុទ្ធនាការឃាតកម្មក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការក្តី ក៏គ្មាននរណាម្នាក់ត្រូវបានគេចាប់ឲ្យទទួលខុសត្រូវលើការរំលោភបំពានដែលទាក់ទងនឹងរដ្ឋប្រហារនេះឡើយ។
លោក អាដាម បាននិយាយថា “ការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកបានចាក់ស្រមោលដិតដាមយ៉ាងយូរទៅលើនយោបាយកម្ពុជាដែលនៅតែបន្តមាននៅថ្ងៃនេះ។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែនេះ លោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើរដ្ឋប្រហារមួយដែលបានពង្រឹងការកាន់អំណាចដ៏យូររបស់លោកដែលមានរយៈពេលជាង ៣២ ឆ្នាំហើយ និងបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការវាយប្រហារខាងរាងកាយ និងការបង្កើនការចោទប្រកាន់ទៅលើគណបក្សប្រឆាំង។ អ្នកដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកនេះបានរួចពីបទមនុស្សឃាត ហេតុដូច្នេះហើយបានជាថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ត្រូវបានមនុស្សជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហៅថា ‘ទិវានិទណ្ឌភាព’ ។ ”
