CEMAL KAŞIKÇI CİNAYETİNİN SORUMLULARININ CEZALANDIRILMASI HAKKINDA ORTAK STK AÇIKLAMASI

CEMAL KAŞIKÇI CİNAYETİNİN SORUMLULARININ CEZALANDIRILMASI HAKKINDA ORTAK STK AÇIKLAMASI

Biz, aşağıda imzası olan sivil toplum örgütleri, Suudi Arabistan vatandaşı Cemal Kaşıkçı cinayetiyle ilgili olarak şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerinin işlememesinden ve Suudi Arabistan’ın diğer gazetecilere ve muhaliflere uyguladığı zulümden derin bir endişe duyuyoruz. Tavsiyelerimiz bu açıklamanın sonunda paylaşılmaktadır.

Suudi hükümetini ve Suudi veliaht prensi Mohammed bin Salman’ı sözünü sakınmadan eleştiren, ABD’de yaşayan Washington Post yazarı Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim 2018 tarihinde İstanbul’daki Suudi Arabistan Konsolosluğuna girdikten sonra ortadan kayboldu.^[1] Suudi makamları Kaşıkçı’nın konsolosluktan sağsalim ayrılmış olduğunu tekrar edip dururken, aralarında Senato Dış İlişkiler Komitesinin başkanı ve kıdemli üyesinin de bulunduğu, her iki partiden 22 senatörün oluşturduğu bir grup, 10 Ekim 2018 tarihinde Küresel Magnitsky İnsan Hakları Alanında Hesap Verebilirlik yasasını işleterek, Başkan Donald Trump’tan Kaşıkçı’nın uluslararası hukukun güvencesi altındaki haklarının ağır bir şekilde kimler tarafından ihlal edildiğine ilişkin Amerikan hükümetinin bulgularını belirlemesini ve bu kişilere yaptırım uygulamayı düşünüp düşünmediğine ilişkin bir rapor sunmasını talep etti.^[2]

Kaşıkçı’nın kayboluşuyla ilgili açıklamalarını defalarca değiştiren Suudi Arabistan hükümeti gazetecinin İstanbul’daki Suudi Arabistan Konsolosluğunda öldürüldüğünü nihayet 19 Ekim 2018 tarihinde kabul etti.^[3] 16 Kasım 2018’de Washington Post’ta yayınlanan bir haberde CIA’in yaptığı inceleme sonucunda gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın İstanbul’da öldürülmesi emrini Suudi Arabistan veliaht prensi Mohammed bin Salman’ın verdiği ve incelemeyi yapan görevlilerin bu değerlendirmeden “çok emin” oldukları belirtildi.^[4] Senato, 13 2018 Aralığında, Kaşıkçı cinayetinden veliaht prensi sorumlu tutan bir önergeyi oybirliğiyle kabul etti.^[5] Küresel Magnitsky Yasası uyarınca, Başkanlık makamının, tespitlerini ve raporunu 8 Şubat 2019’a tarihine dek açıklanması gerekiyor.

Kamuoyunun ve kongrenin gösterdiği büyük tepkiye ve CIA’nin bulgularına ilişkin haberlere rağmen, Trump yönetiminin Suudi Arabistan hükümeti adına bir örtbas etme çabası içinde olduğu anlaşılıyor. Başkan Trump, 15 Ekim 2018 tarihinde gazetecilere yaptığı açıklamada, herhangi bir kanıt sunmadan, cinayetten “emir komuta zinciri dışında hareket eden katillerin” sorumlu olabileceğini söyledi.^[6] Trump, 20 Kasım 2018 tarihli, “Suudi Arabistan’la Duruşumuza İlişkin” başlığını taşıyan açıklamasında ise, cinayete karışmış olduklarını topyekun inkar eden Suudi liderlerin bu tavırlarını kabul ettiği izlenimini verdi.^[7] Dışişleri Bakanı Mike Pompeo 28 Kasım 2018’de gazetecilere “bütün istihbarat notlarını okudum diyebilirim... Veliaht prensi Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi emriyle ilişkilendiren doğrudan bir bildirim yok,” dedi.^[8] CIA’in değerlendirmesi ve cinayetten kimin sorumlu olduğu hakkındaki diğer kayıtlar kamuoyundan gizli tutulmaya devam ediliyor. Kaşıkçı’nın öldürülmesi ya da daha önce aldığı ölüm tehditleri hakkında ABD hükümetinin ne gibi bir bilgiye sahip olduğu ve buna bağlı olarak ABD hükümetinin, kanunen mecbur olduğu üzere, Kaşıkçı’yı uyarmak için bir şey yapıp yapmadığı konusunda da kamuoyu halen karanlıkta bırakılmış durumda.^[9] Trump yönetiminin, Senato Dış İlişkiler Komitesinin Ekim 2018  tarihli talebine yanıt  vermeyi düşünüp düşünmediği konusunda da, bugüne dek kamuoyuna  yansıyan bir bilgi olmadı.

Bu arada Suudi Arabistan’ın Kaşıkçı’yı öldürmekle suçladığı 11 kişinin ceza davası ise tam bir göz boyama operasyonu şeklinde ilerliyor.^[10] Suudi Makamları, ilginç bir biçimde, Kaşıkçı’nın hedef alınması planına karışmakla suçlanan ve aralarında kraliyet sarayının eski danışmanı Suud El Kahtani ile istihbarat örgütünün şef yardımcısı Ahmed El Asiri’nin de bulunduğu en üst düzey yetkilileri tutuklamak yerine, bu kişilerin görevlerinden istifa ettiklerini açıklamakla yetindi.^[11] Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği davanın “yetersiz” olduğunu belirterek uluslararası katılımla bağımsız bir soruşturma yapılması çağrısında bulundu. Yargısız infazlarla ilgili özel raportör Agnes Callamard, bu soruşturmanın organizasyonunu gönüllü olarak üstlendi.^[12] Daha önce de İnsan hakları ve medya örgütlerinden oluşan bir koalisyon bir çağrı yayınlamış ve Türkiye’nin bir BM soruşturması açması için, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’ten acilen talepte bulunmasını istemişti. Ancak Guterres bu konuda isteksiz davranıyor.^[13] Dahası, sayıları yüzü geçen tanınmış yazar da, Guterres’e yazdıkları ortak imzalı bir mektupta, bağımsız bir BM soruşturması açılmasını talep ettiler.^[14]

Suudi Arabistan’ın Kaşıkçı olayında, muhaliflere, aktivistlere, gazetecilere ve bağımsız din adamlarına zulmetme yönündeki genel eğilimiyle tutarlı bir yaklaşım sergiliyor. Suudi Arabistan makamlarının kadınların araba kullanması yasağını kaldırmasından birkaç hafta önce, 2018’ Mayısında, önde gelen kadın hakları aktivistlerinden bazıları, yetkililer tarafından göz altına alınmış ve tümüyle aktivizmleriyle ilişkili olduğu anlaşılan gerekçelerle, vatana ihanet gibi ağır suçlarla itham edilmişti. Bu yazı kaleme alındığı sırada, söz konusu aktivistlerden en az onun tutukluluğu sürüyordu ve haklarında henüz bir iddianame hazırlanmamıştı. Buna rağmen söz konusu kadınlara isnat edilmesi beklenen bazı suçlar için öngörülen hapis cezası 20 yılı bulabilir. İnsan hakları örgütleri Kasım ayında yayınladıkları raporlarda^[15] sorgulamayı yapan Suudi görevlilerin en az dört kadına işkence yaptığını^[16] ve kullanılan işkence yöntemleri arasında elektrik verme, kalçalardan kırbaçlama, zorla sarılma ve öpme bulunduğunu belirttiler. Suudi savcılar da, barışçıl aktivizm ve muhalefet yapmak dışında hiçbir suçu olmayan tutuklular için ölüm cezası isteyerek, muhaliflere karşı uzun süredir yürüttükleri kampanyaya hız verdiler.^[17] Dahası Suudi Arabistan, siyasi görüşlerin ifade edilmesini bastırmak ve muhalefeti sindirmek için terörle mücadele yasalarını kullanmayı sürdürüyor; hali hazırda, barışçıl faaliyetlerinden kaynaklanan gerekçelerle hüküm giymiş ondan fazla saygın ve tanınmış aktivist uzun hapis cezalarıyla demir parmaklıklar ardında bulunuyor. Bu önlemler, ülkedeki gazeteciler için daha da baskıcı bir ortam oluşturdu.^[18]

Yukarıda dile getirilenlerin ışığında, aşağıda imzası bulunan örgütler, Kongre’den ve Trump yönetiminden şu konularda destek talep ediyorlar:

1. Başkanlık makamının Kaşıkçı cinayetinden kimin sorumlu olduğuna ilişkin kanunen yapılması zorunlu tespitlerinin ve suçlu olduğu bulgusuna ulaşılan kişilere ilişkin olarak hangi yaptırımların uygulanacağının, 8 Şubat 2019 günü kamuoyuna açıklanması.
2. CIA’in cinayetin sorumlularıyla ilgili değerlendirmesi ve ABD hükümetinin Kaşıkçı’yı ölüm tehditleri hakkında uyarma yükümlülüğüyle ilgili kayıtlar da dahil olmak üzere, Kaşıkçı cinayetiyle ilgili CIA kayıtlarının kamuoyuna açıklanması.
3. Kaşıkçı cinayetinin neden işlendiğinin ve sorumlularının kim olduğunun bulunması için etkin, bağımsız ve uluslararası bir soruşturmanın başlatılması.
4. Suudi Arabistan’da görüşlerini barışçıl yollardan ifade ettikleri için tutuklu bulunan gazetecilerin, muhaliflerin, aktivistlerin ve din adamlarının derhal serbest bırakılması.

İmza,

Committee to Protect Journalists (Gazetecileri Koruma Komitesi)

Human Rights First (Önce İnsan Hakları Örgütü)

Human Rights Watch (İnsan Hakları İzleme Örgütü)

Open Society Justice Initiative (Açık Toplum Adalet Girişimi)

PEN America (PEN Amerika)

Reporters Without Borders (Sınır Tanımayan Gazeteciler)