Që të jetë i sukseshem, misioni i ardhshëm nderkombëtar në Kosovë, i udhëhequr nga Bashkimi Evropian, duhet të dedikoj historikut së të drejtave humane nje kontroll shumë më përgjegjesor se sa paraardhsja e saj, Kombet e Bashkuara, deklaroj sot organizata Human Rights Watch me nje raport informativ. Ka mundesi që Ministrat e Jashtëm të Bashkimit Evropiane ta diskutojne missionin e ardhshem në takimin e Keshillit të Marredhënejeve të Përgjithshme në Luksemburg, në 18-19 Qeshor.diskutojne missionin e ardhshem në takimin e Keshillit të Marredhënejeve të Përgjithshme në Luksemburg, në 18-19 Qeshor.
Këshilli i Sigurimit së OKB-së, është duke debatuar statusin e ardhshëm të Kosovës – momentalisht në protektoriat e OKB-së, në bazë të nje marrëveshje të propozuar nga emisiari special i OKB-së Martti Ahtisaari. Nën propozimin Ahtisaari, një mision ndërkombetar i drejtuar nga BE-në, sëbashku me policine evropiane dhe competencat juridike me autoritete ekzekutive, do zëvëndësojë misionin civil të OKB-së që efektivisht qeveris Kosovën. Misioni i planifikuar është një nga më ambiciozët në historine e Bashkimit Evropian. NATO do vazhdojë rolin e saj paqembajtës. Pritet që Ministrat e Mbrojtjes së NATO-së do të diskutojnë të ardhshmen e prezencës së NATO-së në 14-15 Qeshor.
“Mospërgjegjsia e OKB-s në Kosovë e shperngjyrosi figuren dhe nënvleftsoi legjitimitetin e saj,” tha Holly Cartner, drejtoresha e Evropës dhe Azisë ne Human Rights Watch. “ Europa e Bashkuar duhet te mësoj nga këto gabime dhe të lejoi nje hetim të kujdesshëm të historikut të të drejtave të njeriut që nga dita e parë. NATO-ua gjithashtu ka shumë punë për të përmiresuar përgjegjesin e saj.”
Ky 44-faqe raport I titulluar “Më Mirë Vonë se Kurrë: Per Rritjen e Përgjegjësisë së Institucioneve Nderkombetare në Kosovë,” thekeson mungesen e korrigjimeve efektive ndaj violences se të drejtave njerzore nga administrata ndërkombetare e OBS-së (UNMIK) dhe nga forcat paqëruajtse në Kosovë (KFOR) të udhëhequra nga NATO-ua.
Raporti analizon regullimin e përgjegjsisë për statusin e propozuar të marrveshjeve, se bashku me rolin e Institucionit të Avokatit Public dhe Gjykatën Kushtetuese.
Në shikimi e pare, duket sikur ekziston një mekanizëm i përsosur përgjegjësie në Kosovë. Provinca ka një Institucion Ombudsperson, një Group Këshilltarësh për të Drejtat Njerëzore, që është e vëzhguar nga Organizata për Sigurim dhe Bashkpunim në Europë (OSCE) misioni në Kosovë, Zyra e Komisionerit të Lartë për të Drejtat e Njeriut së OKB-së, organizata jo-qeveritare dhe media. Gjithashtu ekziston nji shumëllojshmeri në sistemin e brëndshëmë të UNMIK-ut dhe të KFOR-it. Sidoqofte, në realitet këto mekanizma eksiztuese ose janë shumë të dobëta e te paafta të investigojnë institucionet nderkombetare, ose janë të kufizuara në kompetencat e tyre.
Institucioni Ombudsperson u cvesh nga mandati qe të investigoi ankime kundra UNMIK-ut dhe KFOR-it në 2006-en. Grupi Këshilltar për të Drejtant Njerezore që ishte krijuar për të mbushur ketë vacum përgjegjësie në anën civile, akoma s’ka filluar punën. Tani s’ekziston asnje mekanizëm për të investiguar KFOR-in.
“Në vënd që të mirëpresin mbikqyrien ndaj historikut të marredhënjeve njerezore, OKB-ja dhe NATO-ja kanë kërkuar që të ngurojne vetëveten,” tha Cartner. “Eshtë e pakuptueshme për komunitetin nderkombetar qe të prese sukses për ndertimin e institucioneve demokrate në Kosovë, kur vetë nuk është pregatitur të ekspozoje të dhënat e saj ndaj nje kontrolli të pavarur.”
Misioni OSCE-së, Këshilli Evropian dhe Komiteti i OKB-së për të Drejtat Njerezore kanë kritikuar kufizimin e korigjimeve ekzistuse për ata që akuzohen për abuzim në duart e policisë së OKB-së ose paqembajtësit e NATO-së.
Vakumi i papërgjegjësise në Kosovë u ilustrua hapur në fillim të vitit kur policia e UNMIK-ut u përgjigj me force lethale ndaj një proteste violente me 10 Shkurt, që rezultoi me vdekjen e dy protestuesve. Trajtimi i shumë-kritikuar i OKB-së theksoi mungesën e mekanizmave të pavarura për përgjegjesine dhe mbikëqyrjen të policise të OKB-se, që ishte e varur në zgjidhje burokratike qe vecese sjellin nje dëmtim të vazhdueshëm të imazhit te institucioneve nderkombetare në mungese të përgjegjësise.
Raporti udhëzues i Human Rights Watch përmban rekomandime për masa konkrete ndaj rritjes së përgjegjesisë dhe kontrollin e kujdeshëm të të drejtave njerezore në operacionet ndërkombetare në Kosovë, duke përfshire:
- Zyra Civile Ndërkombetare e ardhëshme duhet që si nje autoritet publik, ti nënshtrohet juridiksionit të Gjykates Kushtetuese dhe Institucionit te Avokatit Public.
- Bashkimi Evropian duhet të nenshtroje Policinë dhe Misionin Juridik si autoritete publike, nën juridiksionin e Gjykates Kushtetuese dhe Institucionit të Avokatit Public.
- Antaret e NATO-së dhe qeverite e tjera që do te kontributojne ne Presencen Ushtarake Nderkombetarre (IMP) duhet qe të futen në marrëveshje të dyanshme me qeverinë e Kosovës, duke pranuar juridiksionin e arshëm të Gjykatës Kushtetuese ndaj forcave të pozicionuara në Kosovë;
- Antarët e NATO-s dhe qeveritë e tjera në IMP duhet të futen në marrëveshje të dyanshme me qeverinë e Kosovës, duke pranuar juridiksionin e Institucionit te Avokatit Public ndaj forcave të pozicionuara në Kosovë; dhe,
- NATO-ja duhet të vendosi mekanizma standarte sëbashku me IMP-it për t’ju përgjigjur ankesave individuale, dhe një arkive centrale për ankesa të tilla.
Ky raport udhëzues gjithashtu këshillon qeverinë e ardhëshme të Kosovës qe të mbështesi rivendosjen e Institucionit te Avokatit Public per investigime ndaj ankesave kundra institucioneve ndërkombetare civiliane apo ushtarake, dhe gjithashtu të kerkoj juridiksionin e gjykates Kushtetuese që të përmbledhi ankesat ndaj akteve të tyre.“
“Kur flitet për të drejtat njerezore në Kosovë, BE-në dhe NATO-ja duhet të udhëheqin duke dhënë shëmbull,” tha Cartner. “Nje shikim i kujdeshëm, seriozë e i pavarur i operacioneve të tyre në Kosovë do ti shumëfishoj shanset për sukses dhe do të shërbeje si nje model botëror për operacionet e ardhshme paqëruajtese.”
