Warszawa, 19 października, 2016
Szanowny Pan
Andrzej Duda
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Wiejska 10
00-489 Warszawa
Szanowna Pani
Beata Szydło
Prezes Rady Ministrów
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Al. Ujazdowskie 1/3
00-583 Warszawa
Z niepokojem obserwujemy kryzys konstytucyjny, który trwa w Polsce od 2015 r. Kryzys ten, który w swojej początkowej fazie mógł zostać rozwiązany przy pomocy przewidzianych prawem procedur, rozrósł się do rozmiarów stwarzających poważne zagrożenie dla ochrony rządów prawa i praw człowieka.
Z końcem lipca bieżącego roku Komisja Europejska sformułowała wobec Polski zalecenia dotyczące ochrony praworządności, przechodząc tym samym do drugiego etapu procedury kontroli praworządności. Komisja Europejska zwróciła się do polskiego rządu o poinformowanie jej w terminie trzech miesięcy o działaniach podjętych w celu realizacji tych zaleceń.
W imieniu niżej podpisanych organizacji pozarządowych działających na rzecz społeczeństwa obywatelskiego i ochrony praw człowieka pragniemy zaapelować do Państwa o wdrożenie tych zaleceń.
Komisja Europejska zaleciła polskim władzom wykonanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego z 3 i 9 grudnia 2015 r., zgodnie z którymi stanowiska sędziów Trybunału Konstytucyjnego powinno objąć trzech sędziów wybranych zgodnie z prawem przez Sejm poprzedniej kadencji w październiku 2015 r., a nie trzech sędziów wybranych przez Sejm nowej kadencji bez ważnej podstawy prawnej. Nadal jednak sędziowie wybrani w październiku 2015 r. nie zostali zaprzysiężeni.
Komisja Europejska zaleciła również polskiemu rządowi opublikowanie i respektowanie wszystkich wyroków Trybunału Konstytucyjnego, zagwarantowanie zgodności nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z lipca 2016 r. z wyrokami Trybunału i zapewnienie możliwości oceny tej nowelizacji przez Trybunał Konstytucyjny. Wskazano ponadto na konieczność zaprzestania działań i wypowiedzi publicznych, które mogłyby podważyć legitymację i skuteczne działanie Trybunału Konstytucyjnego.
Nasze obawy budzi fakt, że żadne z tych zaleceń nie zostało zrealizowane. Do tej pory nie opublikowano zarówno wyroku z 9 marca 2016 r., w którym Trybunał Konstytucyjny ocenił nowelizację ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przyjętą w grudniu 2015 r., jak i wyroku z 11 sierpnia 2016 r., w którym Trybunał Konstytucyjny odniósł się do nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z lipca 2016 r.
Ponadto przyjęta w lipcu 2016 r. nowa ustawa o Trybunale Konstytucyjnym nie tylko nie wypełniała zaleceń Komisji Weneckiej, ale również część jej przepisów okazała się niezgodna z Konstytucją, co potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z sierpnia bieżącego roku. Nadal trwają zmiany legislacyjne dotyczące Trybunału Konstytucyjnego. Naszym zdaniem, najnowszy projekt ustawy regulującej status sędziego Trybunału Konstytucyjnego może stanowić kolejny krok osłabiający niezależność Trybunału.
Od kilku miesięcy z narastającym niepokojem obserwujemy również liczne wypowiedzi przedstawicieli rządzącej większości kierowane pod adresem Trybunału Konstytucyjnego i jego sędziów. Podważanie konstytucyjnej roli Trybunału Konstytucyjnego oraz stwarzanie zagrożeń dla jego niezależności godzi w podstawowe zasady demokratycznego państwa prawnego.
Szanowny Panie Prezydencie, Szanowna Pani Premier,
W ostatnich miesiącach przy wielu okazjach słusznie zauważali Państwo, że Unia Europejska stoi w obliczu bardzo trudnych i wymagających rozwiązania problemów związanych m.in. z kryzysem migracyjnym i opuszczeniem wspólnoty przez Wielką Brytanię. Wierzymy, że Unia Europejska tworzona przez kraje o stabilnych demokracjach i szanujące prawa człowieka potrafi te problemy przezwyciężyć.
Dlatego przyłączamy się do głosu Komisji Europejskiej i apelujemy do Państwa o zaprzysiężenie trzech sędziów wybranych zgodnie z prawem w październiku 2015 r., opublikowanie pozostałych dwóch wyroków Trybunału Konstytucyjnego, uznawanie wszystkich jego kolejnych wyroków i powstrzymanie się od dalszych działań, które mogą zagrażać niezależności Trybunału Konstytucyjnego. Będą to pierwsze kroki w kierunku przywrócenia w Polsce pełnej ochrony zasady praworządności.
W imieniu sygnatariuszy,
Danuta Przywara
Prezes zarządu
Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
1. Akcja Demokracja Polska
2. Albanian Helsinki Committee Albania
3. Amnesty International Polska
4. Antigone Italy
5. Association UMDPL Ukraine
6. B.a.B.e Croatia
7. Belarusian Helsinki Committe Belarus
8. Belarusian Human Rights House on behalf of: Belarusian Helsinki Committee, Belarusian Pen Centre, Human Rights Center Viasna Law Initiative Belarus
9. BlueLink Foundation Bulgaria
10. Bulgarian Helsinki Committee Bulgaria
11. Caucasian Centre for Human Rights & Conflict Studies (CCHRCS) Georgia
12. Center for Civil Liberties Ukraine
13. Centre for Civil and Political Rights Switzerland
14. Centre for Peace Studies Croatia
15. CROSOL - Croatian Platform for International Citizen Solidarity Croatia
16. DRA Berlin (German-Russian Exchange) Germany
17. Educational Human Rights House Chernihiv on behalf of: AHALAR, ALMENDA, MART, Transcarpathian Public Center Ukraine
18. Election Monitoring and Democracy Studies Center Azerbaijan
19. Estonian Human Rights Centre Estonia
20. Europe without Barriers Ukraine
21. European Grassroots Antiracist Movement
22. Fair Trials United Kingdom
23. Forum for Human Rights (FORUM) Slovakia
24. Free Citizen Civic Initiatives' Support Center Armenia
25. Fundacja im. Stefana Batorego Polska
26. Fundacja Panoptykon Polska
27. Fundacja Unia Europejska-Polska Polska
28. Georgian Centre for Psychosocial and Medical Rehabilitation of Torture Victims (GCRT) Georgia
29. Georgian Young Lawyers' Association Georgia
30. Greek Helsinki Monitor Greece
31. Health and Human Rights Info Norway
32. Helsinki Association for Human Rights Defender Armenia
33. Helsinki Citizens' Assembly -Vanadzor Armenia
34. Helsinki Committee for Human Rights in Serbia Serbia
35. Helsinki Committee in Serbia Serbia
36. Helsinki Committee of Armenia Armenia
37. Helsińska Fundacja Praw Człowieka Polska
38. Homo Faber Polska
39. Human Right Council of St.Petersburg Russia
40. Human Right Monitoring Institute Lithuania
41. Human Rights Center of Azerbaijan Azerbaijan
42. Human Rights First The United States of America
43. Human Rights House Foundation Norway
44. Human Rights House Voronezh Russia
45. Human Rights Information Center Ukraine
46. Human Rights League Slovakia
47. Human Rights Movement "Bir Duino-Kyrgyzstan" Kyrgyzstan
48. Human Rights Watch
49. Humanitarian Research Public Union Azerbaijan
50. Hungarian Civil Liberties Union Hungary
51. Hungarian Helsinki Committee Hungary
52. INPRIS (Instytut Prawa i Społeczeństwa) Polska
53. Institute Respublica Ukraine
54. Instytut Spraw Publicznych Polska
55. International Commission of Jurists (NJCM) Netherlands
56. International Consortium EUROBELARUS
57. International Partnership for Human Rights
58. Italian Coalition for Civil Liberties Italy
59. Kazakhstan International Bureau for Human Rights and Rule of Law Kazakchstan
60. Kharkiv Human Rights Protection Group Ukraine
61. Kosova Rehabilitation Center for Torture Victims
62. Lawyers’ Committee for Human Rights – YUCOM Serbia
63. League of Human Rights Czech Republic
64. Legal Education Society Azerbaijan
65. Legal Resources Centre Moldova
66. Liberal Academy Tbilisi Georgia
67. Media Rights Institute Azerbaijan Azerbaijan
68. Netherlands Helsinki Committee (NHC) Netherlands
69. Norwegian Helsinki Committee Norway
70. Notabene Tajikistan
71. Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego Polska
72. Promo LEX Moldova Moldova
73. Protection of rights without borders Armenia
74. Public Foundation Golos Svobody Kyrgyzstan
75. Public Information and Need of Knowledge Armenia
76. Public Union of Democracy and Human Rights Resource Centre Azerbaijan
77. Public Verdict Foundation Russia
78. Regional Center for Strategic Studies Georgia/Azerbaijan
79. Rights International Spain Spain
80. Sieć Obywatelska Watchdog Polska
81. Sova Center for Information and Analysis Russia
82. Statewatch United Kingdom
83. Stowarzyszenie im. Prof. Zbigniewa Hołdy Polska
84. Stowarzyszenie Interwencji Prawnej Polska
85. Stowarzyszenie Projekt: Polska Polska
86. Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita Polska
87. Swiss Helsinki Association Sweden
88. UHHRU and ACICC
89. Women Crisis Center Azerbaijan
90. World Organisation Against Torture (OMCT)
