(ទីក្រុងញូវយ៉ក) - អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សបាននិយាយនៅថ្ងៃនេះថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែដោះលែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ៥នាក់ជាបន្ទាន់ ដែលបានចំណាយពេលមួយឆ្នាំនៅក្នុងគុកដោយសារការចោទប្រកាន់ពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ។ សមាជិកបច្ចុប្បន្ន ៤រូប និងអតីតសមាជិកមួយរូបនៃសមាគមការពារសិទិ្ធមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (អាដហុក) ត្រូវបានឃុំឃាំងនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ និងក្រោយមកទៀតត្រូវបានចោទប្រកាន់យ៉ាងខុសឆ្គងពីបទ “សូកប៉ាន់សាក្សី” ។
អ្នកជាប់ឃុំដែលត្រូវបានកត់ត្រាជា "ដោះលែងអ្នកទាំងប្រាំ" (“FreeThe5KH”) ត្រូវបានជាប់ជាអ្នកឈ្នះចុងក្រោយសម្រាប់ពានរង្វាន់ Martin Ennals Award សម្រាប់អ្នកការពារសិទិ្ធមនុស្ស នៅថ្ងៃទី២៦ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧។ ពានរង្វាន់នេះនឹងត្រូវបង្ហាញនៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ។ អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្ស បានអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលម្ចាស់ជំនួយនៃប្រទេសកម្ពុជា និងសាធារណជនទូទៅ ឲ្យចូលរួមក្នុងយុទ្ធនាការ #ដោះលែងអ្នកទាំងប្រាំ (#FreeThe5KH) នៅ https://freethe5kh.net/ ។
លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) នាយកតំបន់អាស៊ី បាននិយាយថា "ម្ចាស់ជំនួយនៃប្រទេសកម្ពុជាគួរអំពាវនាវជាសាធារណៈឱ្យមានការដោះលែងនិងទម្លាក់ការចោទប្រកាន់ក្លែងក្លាយប្រឆាំងនឹងសមាជិកអាដហុកប្រាំនាក់ (‘ADHOC Five’) ដែលត្រូវបានជំរុញដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីបំភិតបំភ័យ និងកៀបសង្កត់ការងារសិទិ្ធមនុស្ស។ អ្នកការពារសិទិ្ធមនុស្សទាំងនេះកំពុងស្ថិតក្នុងពន្ធនាគារ ដែលនេះជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធនាការដើម្បីបំផ្លាញគណបក្សប្រឆាំង និងបំភ័យបុគ្គលិកសិទិ្ធមនុស្សកម្ពុជាឲ្យបិទមាត់"។
បុគ្គលិកអាដហុកប្រាំនាក់ មានឈ្មោះ ណាយ វ៉ាន់ដា, នី សុខា, យី សុខសាន, លឹម មុនី, និងអតីតបុគ្គលិកសមាគមអាដហុកម្នាក់ឈ្មោះ នី ចរិយា ដែលជាអគ្គលេខាធិការរងនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត។
នៅថ្ងៃទី១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៦ លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងនៅក្នុងសុន្ទរកថាមួយថា អ្នកដែលត្រូវចាប់ខ្លួនក្នុងរឿងក្តីនេះ គួរត្រូវជាប់គុក។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់ ចៅក្រមស៊ើបអង្កេតសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានចោទប្រកាន់ពីបទ “សូកប៉ាន់សាក្សី” ទៅលើជនជាប់ឃុំ ៤នាក់។ លោក នី ចរិយា ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទសមគំនិត។ បទ "សូកប៉ាន់សាក្សី" ត្រូវបានចែងនៅក្នុងមាត្រា៥៤៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃប្រទេសកម្ពុជាថា ជា "ការផ្តល់ជូនដោយផ្ទាល់ឬដោយប្រយោលនៃអំណោយ ការផ្តល់ជូន ការសន្យា ឬផលប្រយោជន៍ ទៅដល់សាក្សីដើម្បី (១) មិនឱ្យធ្វើជាសាក្សី, (២) ផ្តល់សក្ខីកម្មក្លែងក្លាយ” ។ បទល្មើសនេះអាចត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ៥ ទៅ ១០ ឆ្នាំ។ ជនសមគំនិតដែលមានទោស ត្រូវប្រឈមនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មដូចគ្នា។
ដូចដែលយុទ្ធនាការ #ដោះលែងអ្នកទាំងប្រាំ បានបញ្ជាក់, មនុស្ស ៥នាក់នេះ “ត្រូវបានឃុំឃាំងទាក់ទងនឹងការផ្តល់ដំបូន្មាន និងការផ្តល់សំណងស្របច្បាប់ទៅលើថ្លៃម្ហូបអាហារនិងការដឹកជញ្ជូនដែលផ្តល់ជូនស្ត្រីដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាមានទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទក្រៅអាពាហ៍ពិពាហ៍ ជាមួយអនុប្រធានគណបក្សប្រឆាំង។
តុលាការរាជធានីភ្នំពេញ សាលាឧទ្ធរណ៍ និងតុលាការកំពូល បានបដិសេធការធានាឲ្យនៅក្រៅឃុំដល់ជនទាំងប្រាំនាក់។ ការឃុំឃាំងបណ្តោះអាសន្នយ៉ាងយូរអង្វែង លើសមាជិកអាដហុកទាំងប្រាំនាក់ គឺរំលោភលើកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ (ICCPR) ដែលប្រទេសកម្ពុជាគឺជាភាគីមួយដែរនោះ។ មាត្រា ៩ (៣) ចែងថា “វាមិនមែនជាច្បាប់ទូទៅទេដែលថាអ្នកដែលរង់ចាំការជំនុំជម្រះនឹងត្រូវឃុំនៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំង” ។ គណៈកម្មាធិការសិទិ្ធមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិដែលជាអង្គភាពជំនាញអន្តរជាតិដែលឃ្លាំមើលការអនុលោមតាមរដ្ឋជាមួយនឹង ICCPR បានថ្លែងថា “ការឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្នគួរតែជាករណីលើកលែង និងមានរយៈពេលខ្លីបំផុតតាមដែលអាចធ្វើបាន” ។ ការឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្នមិនគួរត្រូវបានប្រើជាទំរង់នៃការដាក់ទណ្ឌកម្មឡើយ។ គណៈកម្មាធិការសិទិ្ធមនុស្សបានបញ្ជាក់ថា ការឃុំឃាំងបណ្តោះអាសន្នហួសកំរិត អាចជាការរំលោភសិទ្ធិសេរីភាពនិងការសន្មតថាគ្មានទោស។
នៅក្នុងសេចក្តីសម្រេចនៅក្រៅឃុំ តុលាការកំពូលបានលើកឡើងនូវមាត្រា២០៥ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ដោយនិយាយថា វាគឺជាការចាំបាច់ក្នុងការបដិសេធការសុំនៅក្រៅឃុំដើម្បីរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈនិងទប់ស្កាត់ការជ្រៀតជ្រែកដោយមានសាក្សីនិងជនរងគ្រោះ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី គេមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានជាក់លាក់អំពីភាពចាំបាច់នៃការឃុំឃាំងបណ្តោះអាសន្នយូរអង្វែងនេះទេ, ហើយក៏គ្មានការពន្យល់ឱ្យដឹងថាតើហេតុអ្វីបានជាវិធានការដែលមិនចាំបាច់មានការឃុំឃាំង គឺមិនគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធានាថាពួកគេមានវត្តមាននៅក្នុងតុលាការ ឬដើម្បីទប់ស្កាត់ការជ្រៀតជ្រែកណាមួយចំពោះរដ្ឋបាលយុត្តិធម៌។
លោក អាដាម និយាយថា “ជាថ្មីម្តងទៀត តុលាការកម្ពុជាបានស្តាប់តាមបញ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការគៀបសង្កត់លើសង្គមស៊ីវិល។ "ការហ្វឹកហ្វឺន និងការបណ្តុះបណ្តាលអន្ដរជាតិ រាប់លានដុល្លារ ត្រូវបានខ្ជះខ្ជាយ នៅពេលដែលតុលាការនៅតែជាឧបករណ៍នៃភាពអយុត្តិធម៌" ។
មាត្រា១២ នៃសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីអ្នកការពារសិទិ្ធមនុស្ស បានចែងថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវចាត់វិធានការចាំបាច់ទាំងអស់ដើម្បីធានាឲ្យបាននូវការការពារសម្រាប់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សពី “អំពើហិង្សា, ការគំរាមកំហែង, ការសងសឹក, ការរើសអើងបែបអវិជ្ជមានជាជាក់ស្តែងឬតាមផ្លូវច្បាប់, ការគៀបសង្កត់ ឬសកម្មភាពបំពានណាមួយផ្សេងទៀត" ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ពួកគេក្នុងការការពារនិងលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន។ ការិយាល័យឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទិ្ធមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បានថ្លែងថា ការសាកល្បងដ៏សំខាន់សម្រាប់កិច្ចការសិទិ្ធមនុស្សនៅទូទាំងពិភពលោកគឺថា តើវាមានគោលដៅ “ធ្វើការគាំទ្រដល់ជនរងគ្រោះពីការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស” ដែរឬទេ ដោយរាប់ទាំងការផ្តល់ប្រឹិក្សានិងជំនួយដទៃទៀត ដល់អ្នកដែលអាចជាជនរងគ្រោះពីការបំពានសិទ្ធិមនុស្ស។
រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងទៅនេះ លោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលកំពុងកាន់អំណាចរបស់គាត់ បានបង្កើនការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដោយហេតុផលនយោបាយ ទៅលើគណបក្សប្រឆាំង បុគ្គលិកសិទិ្ធមនុស្ស សកម្មជនសង្គម និងបញ្ញវន្តសាធារណៈនៅកម្ពុជា ដោយឈរលើមូលដ្ឋាននៃការប្រឆាំង(ផ្នែកនយោបាយ)នឹងរដ្ឋាភិបាលនិងថ្នាក់ដឹកនាំ ដែលអ្នកប្រឆាំងទាំងនោះអាចជាក្រុមប្រឆាំងពិតប្រាកដ ឬអ្នកដែលយល់ឃើញដោយខ្លួនឯង។ ការរំលោភបំពានទាំងនេះមើលទៅដូចជាមានគោលដៅដើម្បីបង្ការជ័យជម្នះ ឬដើម្បីបង្កើតលក្ខខណ្ឌសម្រាប់ត្រឡប់ជ័យជម្នះដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្នាក់មូលដ្ឋាននិងថ្នាក់ជាតិនៅឆ្នាំ២០១៧ និង២០១៨ ។
លោក អាដាម បាននិយាយថា “ឥឡូវនេះប្រទេសកម្ពុជាមានអ្នកទោសនយោបាយរាប់សិបនាក់ ដែលនេះគួរតែជាក្តីអាម៉ាស់មួយចំពោះប្រទេសទាំងឡាយដែលជំនួយបរទេសរបស់ពួកគេ ជួយដល់រដ្ឋាភិបាលដែលមានអំណាចផ្តាច់ការនិងអំពើពុករលួយខ្លាំងឡើងដូចនេះ។ គ្មាននរណាម្នាក់គួរយល់ច្រឡំចំពោះការផ្តន្ទាទោសទាំងនេះ ថាជាអ្វីផ្សេងទៀតក្រៅពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការលុបបំបាត់ការងារជាច្រើនទសវត្សរបស់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាដ៏ក្លាហានដើម្បីលើកកម្ពស់សិទ្ធិនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសរបស់ពួកគេ” ។
ព្រឹតិ្តការណ៍ពាក់ព័ន្ធ
ករណីនៃសមាគមអាដហុទាំងប្រាំនេះ កើតឡើងបន្ទាប់ពីសមាគមអាដហុកបានផ្តល់ដំបូន្មាននិងជំនួយផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សដល់កញ្ញា ខុម ចាន់ដារាទី ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថាជាស្រីមុំ ។ នាងនិងក្រុមគ្រួសាររបស់នាង បានមករកជំនួយពីសមាគមអាដហុកនៅថ្ងៃទី៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៦ បន្ទាប់ពីគាត់ត្រូវបាន “អញ្ជើញ” ឱ្យទៅឆ្លើយសំណួរ ពីសំណាក់នាយកដ្ឋានប្រឆាំងភេរវកម្មនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសន្តិសុខជាតិរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ ឌី វិជ្ជា ដែលជាសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការកណ្តាលរបស់គណបក្សប្រជាជន និងជាកូនប្រសាររបស់លោក ហ៊ុន សែន ។ ដីកាកោះហៅមិនមានពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពភេរវកម្មណាមួយនោះទេ ប៉ុន្តែបានស្នើឲ្យស្រីមុំផ្តល់ការបញ្ជាក់អំពីខ្សែអាត់នៃការសន្ទនាគ្នារវាងនាងនិងលោក កឹម សុខា ដែលពេលនោះជាប្រធានស្តីទីនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ (ឥឡូវនេះគាត់គឺជាប្រធានផ្លូវការ បន្ទាប់ពីប្រធានគណបក្សលោក សម រង្ស៊ី បានលាលែងពីតំណែង ក្រោយពេលដែលគណបក្សប្រជាជនបានគំរាមកំហែងរឹបអូសគណបក្សនេះមុនពេលការបោះឆ្នោតមកដល់)។ ខ្សែអាត់សំឡេងនេះត្រូវបានសន្មតថានាងនិងលោក កឹម សុខា មានការពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទក្រៅអាពាហ៍ពិពាហ៍។ បានចូលរួមក្នុងកិច្ចការក្រៅផ្លូវការ។ នៅថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៦ នៅពេលសាកសួរដោយមន្ត្រីប្រឆាំងភេរវកម្ម នាងបានបដិសេធការចោទប្រកាន់ទាំងអស់។ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា នាងបានទទួលការកោះហៅជាលើកទីពីរ, លើកនេះពីព្រះរាជអាជ្ញាសាលាក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការចោទប្រកាន់ថា នាងបានកុហកអង្គភាពប្រឆាំងភេរវកម្ម និងថាទំនាក់ទំនងរបស់នាងជាមួយលោក កឹម សុខា គឺជាអំពើពេស្យាចារ។
ស្រីមុំបានបន្តស្វែងរកជំនួយពីសមាគមអាដហុក។ យោងតាមកំណត់ហេតុដែលបានចេញផ្សាយដោយសមាគមនេះ នាងបាននិយាយថាខ្សែអាត់សំឡេងទាំងនេះគឺក្លែងក្លាយទេ, ហើយមិនមានទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទជាមួយលោក កឹម សុខា ទេ, នាងត្រូវបានបំភិតបំភ័យដោយអាជ្ញាធរ, ហើយរងភាពលំបាកក្នុងការរស់នៅ។ ដូចដែលបានធ្វើជាប្រចាំចំពោះជនរងគ្រោះនៃពីការរំលោភបំពាន អាដហុកបានផ្តល់ឱ្យស្រីមុំ នូវប្រាក់ឧបត្ថម្ភបន្តិចបន្តួចសម្រាប់ការចំណាយ រួមទាំងជួយឱ្យគាត់ចូលរួមក្នុងដំណើរការតុលាការ និងផ្តល់មេធាវីឱ្យគាត់។ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ ពេលដែលនាងបង្ហាញខ្លួនជាមួយមេធាវីរបស់នាងនៅចំពោះមុខព្រះរាជអាជ្ញា នាងបានប្តូរការបដិសេដរបស់នាងក្នុងការមានទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទជាមួយលោក កឹម សុខា។ នៅថ្ងៃទី២២ ខែមេសា នាងបានចេញលិខិតបើកចំហមួយដោយចោទប្រកាន់ថាបុគ្គលិកសមាគមអាដហុកចំនួន ៤ នាក់ និងបុគ្គលិកអង្គការសហប្រជាជាតិលោក សុន សាលី បានលួងលោមនាងឱ្យកុហកអាជ្ញាធរ ដោយប្រកាន់យកសាច់រឿងដើមរបស់នាង ហើយបានស្នើថានាងគួរតែចាកចេញពីកម្ពុជា។
នៅថ្ងៃទី២៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ ក្រសួងយុត្តិធម៌ដែលមានឥទ្ធិពលគ្រប់គ្រងលើប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា បានលើកឡើងពីលិខិតរបស់ស្រីមុំ និង “បានថ្កោលទោសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនូវទង្វើរំលោភលើច្បាប់” នៃសមាគមអាដហុក និងអង្គការសហប្រជាជាតិ, ហើយបានអំពាវនាវឱ្យ “អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច” “ចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ខ្លាំងក្លាបំផុត” ប្រឆាំងនឹងពួកគេ។ សមាគមអាដហុកបានបដិសេធជាសាធារណៈនូវកំហុសណាមួយ ហើយបានចែកចាយកំណត់ត្រាផ្ទៃក្នុងដែលគាំទ្រការអះអាងរបស់ខ្លួនដែលថាបានធ្វើឡើងដោយស្របតាមទាំងស្រុងទៅនឹងស្តង់ដារច្បាប់និងវិជ្ជាជីវៈសម្រាប់កិច្ចការសិទ្ធិមនុស្ស។
នៅថ្ងៃទី២៥ ខែមេសា បុគ្គលិកបច្ចុប្បន្ននិងអតីតរបស់សមាគមអាដហុកចំនួន ៥ នាក់ត្រូវបានកោះហៅដើម្បីបង្ហាញខ្លួននៅថ្ងៃទី២៧ និង ២៨ ខែមេសា ដោយអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលមានសមត្ថកិច្ចនគរបាលយុត្តិធម៌ក្នុងការស៊ើបអង្កេតការចោទប្រកាន់ពីបទសូកប៉ាន់សាក្សី។ អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ត្រូវបានដឹកនាំដោយលោក ឱម យិនទៀង ដែលជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជាមនុស្សជំនិតដ៏យូរអង្វែងរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានឃុំខ្លួនអ្នកទាំង៥ ហើយនៅថ្ងៃទី១ ខែឧសភា តុលាការបាននាំពួកគេទៅតុលាការក្រុងភ្នំពេញ។ ក្នុងអំឡុងពេលឃុំខ្លួននៅអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ពួកគេមិនបានទទួលការប្រឹក្សាផ្លូវច្បាប់ឡើយ។
