Skip to main content

ΕΕ: Παραγκωνισμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εν μέσω κρίσης

Χρειάζεται βούληση της πολιτικής ηγεσίας για την αντιμετώπιση σοβαρών παραβιάσεων

(Βρυξέλλες) – Οι αρχηγοί κρατών μελών και κυβερνήσεων της ΕΕ απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τις σοβαρές ανησυχίες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση εν μέσω της οικονομικής και πολιτικής κρίσης το 2012, δήλωσε η Human Rights Watch στην Παγκόσμια Έκθεση 2013 που δημοσιεύθηκε σήμερα. Η Human Rights Watch κατέγραψε ανησυχίες για καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επισημαίνοντας περιστατικά σε 10 κράτη μέλη και τις εξελίξεις σε επίπεδο ΕΕ στους τομείς της μετανάστευσης και του ασύλου, των διακρίσεων και της μισαλλοδοξίας, καθώς και της αντιτρομοκρατικής πολιτικής.

Όπως διαπίστωσε η Human Rights Watch, παρά την επιδείνωση της κατάστασης όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ουγγαρία και αλλού, τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους βάσει του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ιδίως σε ό,τι αφορά περιθωριοποιημένες ή μη δημοφιλείς ομάδες, όπως οι Ρομά, οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο. Εντονότερη ήταν η απόκριση των ευρωπαϊκών και εθνικών δικαστηρίων, καθώς και του Συμβουλίου της Ευρώπης, του παρατηρητηρίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Τον Δεκέμβριο, σε έκθεση σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέστησε λήψη πιο δραστικών μέτρων από την ΕΕ για τις παραβιάσεις εντός των συνόρων της, συμπεριλαμβανομένης της ευρύτερης χρήσης των διαδικασιών επί παραβάσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

«Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τόσες πολλές από τις θετικές εξελίξεις που σημειώθηκαν εντός του έτους οφείλονται σε δικαστικές αποφάσεις και όχι στην πολιτική ηγεσία», δήλωσε ο BenjaminWard, αναπληρωτής διευθυντής του Τμήματος Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας στη Human Rights Watch. «Αν η Ευρώπη σκοπεύει σοβαρά να αναλάβει ηγετικό ρόλο όσον αφορά τα δικαιώματα εκτός των συνόρων της, οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της πρέπει να αρχίσουν να αναλαμβάνουν θετική δράση για την προστασία των δικαιωμάτων εντός των συνόρων τους».

Στην Παγκόσμια Έκθεση 2013, η Human Rights Watch προέβη σε αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους σε περισσότερες από 90 χώρες, καθώς και σε αξιολόγηση των επιπτώσεων της Αραβικής Άνοιξης. Η βούληση των νέων κυβερνήσεων να σεβαστούν τα δικαιώματα είναι ο παράγοντας που θα καθορίσει εάν η Αραβική Άνοιξη θα οδηγήσει στη γένεση γνήσιας δημοκρατίας ή αν απλώς εκκολάπτει τον αυταρχισμό ενδύοντάς τον με νέο μανδύα, δήλωσε η Human Rights Watch στην Παγκόσμια Έκθεση.

Σύριοι που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τη βία στην πατρίδα τους ήρθαν αντιμέτωποι με ένα είδος λοταρίας που κληρώνει διαφορετικούς βαθμούς προστασίας ανά χώρα στην Ευρώπη, διαπίστωσε η Human Rights Watch· έτσι, η Γερμανία παρείχε προσωρινή προστασία στους Συρίους, ενώ η Ελλάδα τους έθετε υπό κράτηση και ενίοτε προχωρούσε σε απελάσεις. Παρά τα μικρά βήματα προόδου που σημειώθηκαν όσον αφορά τη διασφάλιση και βελτίωση των κοινών ευρωπαϊκών κανόνων περί ασύλου, οι αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, αντιμετώπισαν εμπόδια στην υποβολή αιτήματος ασύλου, κακές συνθήκες υποδοχής, καθώς και συστηματική κράτηση και επαναπροωθήσεις με συνοπτικές διαδικασίες σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, ιδίως στην Ελλάδα, δήλωσε η Human Rights Watch.

Χώρες, μεταξύ των οποίων και το Ηνωμένο Βασίλειο, παραγκώνισαν σε ορισμένες περιπτώσεις τα δικαιώματα στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Χώρες που έχουν συνεργήσει στη χρήση βασανιστηρίων σε τρίτες χώρες ή έχουν εμπλακεί σε καταχρηστικές πρακτικές της CIA, μεταξύ των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρουμανία, η Πολωνία και η Λιθουανία, παρέμειναν απρόθυμες να διασφαλίσουν τη λογοδοσία των λειτουργών τους.

Η μισαλλοδοξία αποτελεί σοβαρό θέμα ανησυχίας, και οι εμπειρογνώμονες του Συμβουλίου της Ευρώπης προειδοποιούσαν τον Μάιο ότι η οικονομική ύφεση και η λιτότητα τροφοδοτούν τη βία κατά των μεταναστών. Ένα νεοναζιστικό κόμμα διασφάλισε την είσοδό του στην ελληνική Βουλή τον Ιούνιο, παρότι εξτρεμιστικά κόμματα σε άλλες χώρες δεν κατέγραψαν εξίσου καλές επιδόσεις. Οι αστυνομικές και δικαστικές αρχές στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Ουγγαρία και αλλού απέτυχαν σε πολλές περιπτώσεις να απαντήσουν με αποφασιστικότητα στη βία κατά των μεταναστών και των μειονοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης σε πληθυσμό μειονότητας στην Ευρώπη, των Ρομά, που αντιμετώπισαν διαρκείς διακρίσεις σε ολόκληρη την περιοχή.

«Η σχέση μεταξύ της οικονομικής κρίσης, της μισαλλοδοξίας και της υποστήριξης εξτρεμιστικών κομμάτων είναι πολυσύνθετη», δήλωσε ο κ. Ward. «Όμως η καταπολέμηση της βίας και των διακρίσεων είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να μην διαρραγεί περαιτέρω ο κοινωνικός ιστός».

Κύριες εξελίξεις το 2012

Η επιδεινούμενη κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ουγγαρία αποτυπώνει την αναιμική αντίδραση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ στις παραβιάσεις που σημειώνονται εντός των συνόρων της. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, η ουγγρική κυβέρνηση αψήφησε επανειλημμένως τις συστάσεις της ΕΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης σε τομείς όπως, μεταξύ άλλων, η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Αγνόησε, επίσης, απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ σχετικά με την υποχρεωτική συνταξιοδότηση των δικαστών. Πέρα όμως από τη δικαστική απόφαση, η ΕΕ δεν χρησιμοποίησε τα πολιτικά και νομικά μέσα που έχει στη διάθεσή της, ακόμη και όταν υπήρχαν σαφείς ενδείξεις ότι η Ουγγαρία δεν ήταν πρόθυμη να ακολουθήσει τις συστάσεις της.

Παρότι η μετανάστευση διά θαλάσσης μειώθηκε σε σύγκριση με το 2011 –έτος ρεκόρ όσον αφορά τα περιστατικά διελεύσεων και θανάτων στη θάλασσα – μέχρι το τέλος του έτους, περισσότεροι από 300 μετανάστες και αιτούντες άσυλο, μεταξύ των οποίων και Σύριοι, έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα προσπαθώντας να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές. Τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν εφάρμοσαν τις συστάσεις που διατύπωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης σε έκθεση η οποία δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο και η οποία κατήγγειλε «σειρά παραλείψεων» που οδήγησαν στον θάνατο 63 διά θαλάσσης μεταναστών τον Απρίλιο του 2011, εν μέσω της σύγκρουσης στη Λιβύη και της ισχυρής παρουσίας του NATOστη Μεσόγειο.

Κατόπιν αποφάσεων του Δικαστηρίου της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να μεταρρυθμίσουν τον κανονισμό Δουβλίνο II(μέρος των κανόνων της ΕΕ περί ασύλου), προκειμένου να σταματήσουν οι επαναπροωθήσεις προς χώρες της ΕΕ στις οποίες οι αιτούντες άσυλο διατρέχουν κίνδυνο απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις δεν μετέβαλαν τον γενικό κανόνα βάσει του οποίου αρμόδια για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου είναι η πρώτη χώρα εισόδου στην ΕΕ, γεγονός που επιβαρύνει άδικα τις χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, ιδίως την Ελλάδα, όπου, παρά τις προσπάθειες για μεταρρύθμιση, υπάρχουν χρόνιες ανεπάρκειες στο σύστημα ασύλου της χώρας και απάνθρωπες και ταπεινωτικές συνθήκες κράτησης των μεταναστών.

Έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ κατέδειξε συνεχιζόμενες καταστάσεις ένδειας και κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά στην ΕΕ, με τους μετανάστες Ρομά να αντιμετωπίζουν επανειλημμένες εξώσεις από αυτοσχέδιους καταυλισμούς στην Ιταλία και στη Γαλλία. Εμπειρογνώμονες των Ηνωμένων Εθνών για θέματα στέγασης, δικαιωμάτων των μεταναστών, δικαιωμάτων των μειονοτήτων, και ρατσισμού καταδίκασαν εκστρατεία που έλαβε χώρα το καλοκαίρι στη Γαλλία με σκοπό την έξωση και απέλαση μεταναστών Ρομά, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αρκέστηκε στη δήλωση ότι συνεχίζει να παρακολουθεί την κατάσταση. Η Ρουμανία προέβη σε αναγκαστικές εξώσεις Ρομά, χωρίς να μεριμνήσει για την παροχή επαρκούς εναλλακτικής στέγασης. Μόνο στην πόλη BaiaMare, πολλές εκατοντάδες Ρομά αντιμετωπίζουν κίνδυνο επικείμενης έξωσης από αυτοσχέδιους καταυλισμούς.

Οι πρακτικές διακριτικής αντιμετώπισης ατόμων βάσει της εθνοτικής τους καταγωγής εκ μέρους των αστυνομικών αρχών και της συνοριοφυλακής προκάλεσαν ανησυχία σε αρκετές χώρες της ΕΕ, μεταξύ άλλων στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και την Ισπανία. Τον Οκτώβριο, διοικητικό εφετείο στη Γερμανία ακύρωσε απόφαση δικαστηρίου κατώτερου βαθμού η οποία δικαιολογούσε τις πρακτικές διακριτικής αντιμετώπισης ατόμων βάσει της φυλετικής τους καταγωγής στο πλαίσιο της διενέργειας ελέγχων για τον εντοπισμό παράνομων μεταναστών. Η γαλλική κυβέρνηση υπαναχώρησε από τη δέσμευσή της να καταπολεμήσει τις παραβιάσεις κατά τη διάρκεια ελέγχων εξακρίβωσης στοιχείων ταυτότητας, συμπεριλαμβανομένων των πρακτικών διακριτικής αντιμετώπισης ατόμων βάσει της εθνοτικής τους καταγωγής, και πρότεινε ανεπαρκείς μεταρρυθμίσεις.

Βήματα προόδου προς τη λογοδοσία για παραβιάσεις στο πλαίσιο της καταπολέμησης της τρομοκρατίας έγιναν κυρίως από τα δικαστήρια παρά από τις κυβερνήσεις· παράδειγμα αποτελεί η απόφαση που εξέδωσε το ΕΔΔΑ τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με την οποία η ΠΓΔΜ ευθύνεται για την παράνομη κράτηση, τον βασανισμό και την παράνομη παράδοση στη CIAτο 2003 του γερμανού πολίτη KhaledElMasriπου παραδόθηκε εν συνεχεία στο Αφγανιστάν. Τον Σεπτέμβριο, το ανώτατο ποινικό δικαστήριο της Ιταλίας επικύρωσε καταδικαστική απόφαση που εκδόθηκε ερήμην σε βάρος 23 πολιτών των ΗΠΑ για την απαγωγή του Αιγυπτίου AbuOmarκαι την παράδοσή του στην Αίγυπτο το 2003, και διέταξε να παραπεμφθούν σε νέα δίκη πέντε πράκτορες των ιταλικών υπηρεσιών πληροφοριών, τους οποίους τα δικαστήρια κατώτερου βαθμού είχαν απαλλάξει με επίκληση του κρατικού απορρήτου.

Τον Ιανουάριο, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου διέκοψε έρευνα σχετικά με τη συνέργεια του Ηνωμένου Βασιλείου σε βασανιστήρια και παραδόσεις σε τρίτες χώρες, η οποία είχε κατακριθεί ευρέως ως στερούμενη της αναγκαίας ανεξαρτησίας και εξουσίας, και επικαλέστηκε τη διεξαγωγή νέων ποινικών ερευνών σχετικά με συνέργεια σε παραδόσεις και βασανιστήρια στη Λιβύη. Δεν είναι σαφές αν μια δεύτερη έρευνα, την οποία υποσχέθηκε η κυβέρνηση, θα διαθέτει τις απαιτούμενες εξουσίες για την εξακρίβωση της αλήθειας. Στην Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Λιθουανία, οι έρευνες περί σύμπραξης με το πρόγραμμα παραδόσεων της CIAκινήθηκαν με αργούς ρυθμούς και σημείωσαν ελάχιστη πρόοδο, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τον Σεπτέμβριο ψήφισμα στο οποίο καταδικάζει την έλλειψη διαφάνειας και την επίκληση του κρατικού απορρήτου με σκοπό την παρεμπόδιση της λογοδοσίας των δημοσίων λειτουργών.

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.