(Αθήνα) – Η απόφαση του ελληνικού κοινοβουλίου να διερευνήσει την πιθανή συγκάλυψη του μοιραίου σιδηροδρομικού δυστυχήματος που έλαβε χώρα πριν από δύο χρόνια συνιστά μια ευκαιρία ώστε να αντιμετωπιστούν ευρύτερες αδυναμίες του κράτους δικαίου, οι οποίες έχουν αναδειχθεί από την ολέθρια στάση της πολιτείας απέναντι στην τραγωδία, ανέφερε σήμερα η Human Rights Watch.
Στις 4 Μαρτίου 2025, μετά από σειρά ιστορικών πανελλαδικών συλλαλητηρίων, η Βουλή των Ελλήνων συγκρότησε προανακριτική επιτροπή προκειμένου να εξετάσει εάν ο τότε Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ Χρήστος Τριαντόπουλος παρεμπόδισε την έρευνα του δυστυχήματος με την καταγγελλόμενη άμεση απομάκρυνση των συντριμμιών και την αλλοίωση του χώρου του δυστυχήματος. Η εν εξελίξει συζήτηση στη Βουλή για την τραγωδία που έλαβε χώρα στις 28 Φεβρουαρίου 2023 έξω από τα Τέμπη, καθώς και η συζήτηση πρότασης δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης, θα μπορούσαν να είναι κρίσιμης σημασίας για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους δημοκρατικούς θεσμούς και στη διασφάλιση της απόδοσης ευθυνών για την τραγωδία.
«Το δυστύχημα στα Τέμπη προκάλεσε τεράστιο πόνο και δυστυχία», ανέφερε η Eva Cossé, ανώτερη ερευνήτρια του τμήματος Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας της Human Rights Watch. «Η Βουλή οφείλει να αφουγκραστεί τα αιτήματα των Ελλήνων πολιτών και να προβεί σε ουσιαστικές ενέργειες για να αντιμετωπίσει τις συστημικές αστοχίες που οδήγησαν σε αυτή την τραγωδία, διασφαλίζοντας παράλληλα και την απόδοση ευθυνών».
Η μετωπική σύγκρουση μεταξύ μίας επιβατικής και μίας εμπορικής αμαξοστοιχίας στοίχισε τη ζωή σε 57 ανθρώπους, κυρίως νεαρής ηλικίας, ενώ δεκάδες άλλοι τραυματίστηκαν. Η μαζική έκρηξη που ακολούθησε τη σύγκρουση, η οποία προκάλεσε πολλούς από τους θανάτους, έχει προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με το ενδεχόμενο η εμπορική αμαξοστοιχία να μετέφερε παράνομα και ιδιαιτέρως εύφλεκτα υλικά.
Η δημόσια κατακραυγή και απαίτηση για απόδοση ευθυνών είναι πρωτοφανής, με αποκορύφωμα τις μαζικές διαμαρτυρίες σε όλη την Ελλάδα, με τις διαδηλώσεις της 28ης Φεβρουαρίου 2025 να αποτελούν ίσως τις μεγαλύτερες στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Αυτές οι συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες αντανακλούν τη βαθιά οργή των πολιτών για τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση και η δικαιοσύνη διαχειρίστηκαν την τραγωδία και τις επακόλουθες έρευνες, δήλωσε η Human Rights Watch.
Ο χειρισμός του δυστυχήματος από τις ελληνικές αρχές έχει προκαλέσει δυσπιστία και οργή στην κοινή γνώμη. Η κυβέρνηση προσπάθησε να αποδώσει την τραγωδία αποκλειστικά σε ανθρώπινο λάθος και απέρριψε τους ισχυρισμούς περί διαφθοράς και συστημικών ελαττωμάτων σε ό,τι αφορά την κυβερνητική εποπτεία σε κρίσιμους τομείς όπως η διαχείριση των σιδηροδρόμων και τα πρωτόκολλα ασφαλείας, ενώ οι υπεύθυνοι δεν έχουν κληθεί έως τώρα σε λογοδοσία. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση πάνω από το 80% των Ελλήνων αμφιβάλλει ότι η κυβέρνηση έχει πράξει ό,τι είναι δυνατόν για να ρίξει φως στην τραγωδία, ενώ παρόμοιο ποσοστό εκφράζει έλλειψη εμπιστοσύνης στο σύστημα δικαιοσύνης.
Οι έρευνες των οικογενειών των θυμάτων και άλλων ερευνητικών φορέων διαπίστωσαν ότι οι αρχές απομάκρυναν τα συντρίμμια από τον τόπο του δυστυχήματος μέσα σε λίγες ώρες από τη σύγκρουση, συμπεριλαμβανομένων των λειψάνων θυμάτων που απορρίφθηκαν μαζί με τόνους χώματος σε απομακρυσμένη περιοχή. Η ανεξάρτητη έκθεση που παρουσίασε τον Φεβρουάριο του 2025 ο Εθνικός Οργανισμός Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) επιβεβαίωσε ότι η «πίεση από τους συντονιστές για την αποκατάσταση του σημείου του ατυχήματος οδήγησε σε απώλεια αποδεικτικών στοιχείων». Οι οικογένειες των θυμάτων και οι πολίτες εξέφρασαν στη συνέχεια την αυξημένη ανησυχία τους σχετικά με την αλλοίωση στοιχείων και την πιθανή παρακώλυση της δικαιοσύνης.
Επιπλέον, οι αρχές απομάκρυναν τα βαγόνια των αμαξοστοιχιών από τον τόπο του δυστυχήματος πριν καν διεξαχθεί ενδελεχής έρευνα, στερώντας από τους ερευνητές του ατυχήματος και τους εμπειρογνώμονες που διορίστηκαν από τις οικογένειες των θυμάτων τη δυνατότητα να εντοπίσουν εγκαίρως κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία. Το βίντεο ασφαλείας από τον σταθμό όπου φορτώθηκε η εμπορική αμαξοστοιχία έχει επίσης εξαφανιστεί, κάτι που, δύο χρόνια μετά τα γεγονότα, πυροδότησε την έναρξη έρευνας από την εισαγγελία για την εξαφάνιση του υλικού.
Οι επιζώντες και οι οικογένειες των θυμάτων κατηγορούν τις δικαστικές ανακριτικές αρχές ότι δεν διεξάγουν ενδελεχή και αμερόληπτη έρευνα, καθώς και ότι φέρονται να απέκρυψαν κρίσιμα στοιχεία. Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης στην Ελλάδα επιδέχεται επικρίσεις, καθώς οι υψηλόβαθμοι δικαστικοί λειτουργοί διορίζονται από την κυβέρνηση και όχι από τη Βουλή ή από κάποιο ανεξάρτητο όργανο διορισμού δικαστικών λειτουργών.
Τον Νοέμβριο του 2022, λίγους μήνες πριν από το δυστύχημα, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ξεκίνησε έρευνα για πιθανή κατάχρηση κονδυλίων της ΕΕ που σχετίζονταν με έργα σιδηροδρομικής ασφάλειας στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου ενός έργου γνωστού ως Σύμβαση 717 το οποίο χρονολογείται ήδη από το 2014. Το έργο επρόκειτο να εκσυγχρονίσει τα συστήματα τηλεχειρισμού και σηματοδότησης του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου, μεταξύ άλλων προς αποφυγή ατυχημάτων όπως αυτού στα Τέμπη. Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας διαπίστωσε ότι το έργο υλοποιήθηκε «πλημμελώς».
Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει οι οικογένειες των θυμάτων και οι εμπειρογνώμονές τους, η έκθεση του Εθνικού Οργανισμού Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και τα ρεπορτάζ ερευνητικών μέσων ενημέρωσης επιβεβαιώνουν την απουσία επιχειρησιακών συστημάτων ασφαλείας κατά τη στιγμή του δυστυχήματος, κάτι για το οποίο είχαν επίσης επανειλημμένα προειδοποιήσει οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους. Τον Δεκέμβριο του 2023, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία άσκησε δίωξη κατά 23 υπόπτων, μεταξύ των οποίων κατά 18 δημοσίων υπαλλήλων, για εγκλήματα που σχετίζονται με την εκτέλεση των συμβάσεων.
Τον Ιούνιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε επίσης διαβιβάσει αίτημα προς τη Βουλή προκειμένου να εξετάσει την πιθανή ποινική ευθύνη δύο πρώην υπουργών Μεταφορών, του Χρήστου Σπίρτζη και του Κωνσταντίνου Καραμανλή, σε ό,τι αφορά την εφαρμογή της Σύμβασης 717. Ο νόμος περί ευθύνης υπουργών απαιτεί την έγκριση του Κοινοβουλίου για την κίνηση ποινικής διαδικασίας κατά υπουργού.
Η κυβέρνηση, ωστόσο, χρησιμοποιώντας την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία, απέτρεψε ουσιαστικά τη σύσταση ερευνητικής επιτροπής τον Νοέμβριο του 2023 και έθεσε την υπόθεση στο αρχείο, ματαιώνοντας την έρευνα της Ευρωπαϊκής εισαγγελίας.
Η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με αυξημένο έλεγχο, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά το κράτος δικαίου γενικότερα, συμπεριλαμβανομένων του σκανδάλου των υποκλοπών, ανησυχιών περί της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και επιθέσεων κατά της κοινωνίας των πολιτών. Τον Φεβρουάριο του 2024, σε ψήφισμά του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε «έντονες ανησυχίες για σοβαρότατες απειλές κατά της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων» στην Ελλάδα, εγείροντας προβληματισμούς ιδίως για το δυστύχημα στα Τέμπη και τις μεταγενέστερες έρευνες.
Τα μέλη του κοινοβουλίου και του δικαστικού σώματος οφείλουν να διασφαλίσουν μια διαφανή και αμερόληπτη έρευνα σχετικά με το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη, απαλλαγμένη από οποιαδήποτε πολιτική επιρροή, δήλωσε η Human Rights Watch. Η τραγωδία θα πρέπει επίσης να οδηγήσει σε θεμελιώδη επανεξέταση της διάκρισης των εξουσιών και της δικαστικής ανεξαρτησίας και να διασφαλίσει ότι το κοινοβούλιο και τα δικαστήρια θα είναι σε θέση να θέτουν τους υπουργούς προ των ευθυνών τους για σοβαρές παραλείψεις στα καθήκοντά τους.
«Τα θύματα του δυστυχήματος στα Τέμπη και οι οικογένειές τους αξίζουν δικαιοσύνη», δήλωσε η Cossé. «Είναι καθήκον του κοινοβουλίου να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο κράτος δικαίου αποκαλύπτοντας την αλήθεια, διασφαλίζοντας τη λογοδοσία και αποτρέποντας μελλοντικές τραγωδίες».
