(Berlin) – İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch) bugün yaptığı açıklamada, Türkiye'deki bir geri gönderme merkezinden serbest bırakıldıkları bildirilen 24 Temmuz 2025'ten bu yana iki Türkmen muhalif bloggerın kayıp olduğunu söyledi. Türkiyeli yetkililer, bloggerlar Alişer Sahatov ve Abdulla Orusov'un, ciddi işkence ve keyfi tutuklama riskleri ile karşı karşıya olacakları Türkmenistan'a geri gönderilmemelerini sağlamalıdır.
Sahatov ve Orusov, 28 Nisan'da polis tarafından gözaltına alınmalarından bu yana geri gönderme merkezlerinde tutuluyorlardı. 13 Haziran'da idare mahkemesi, Türkiye’de Göç İdaresi’nin onları sınır dışı etme kararına itiraz amacıyla açılan davaları reddetti, ancak 14 Temmuz'da Anayasa Mahkemesi, sınır dışı etme kararını geçici olarak durduran bir kararları yayınladı ve derhal Göç İdaresi’ne bu kararlara uyması için bildirimde bulundu. 24 Temmuz'da Edirne'deki geri gönderme merkezi, serbest bırakılmaları için belgeleri düzenledi.
"Alişer Sahatov ve Abdulla Orusov, Türkiye'de ciddi fiziksel zarar görme veya gizlice Türkmenistan'a sınır dışı edilme tehlikesiyle karşı karşıya olabilir" dedi, İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch) Avrupa ve Orta Asya direktör yardımcısı Rachel Denber. "Türkiyeli yetkililer, bu kişilerin kaybolmasıyla ilgili hızlı ve etkili bir soruşturma yürütmeli ve zulüm görme riskiyle karşı karşıya kalacakları Türkmenistan'a gönderilmemelerini sağlamalıdır."
Bulgaristan merkezli bir grup olan Türkmen Helsinki İnsan Hakları Fonu, İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne, Sahatov'un bilinen son iletişiminin 24 Temmuz akşamı hâlâ geri gönderme merkezindeyken eşi Gullala Husseinova ile yaptığı bir telefon görüşmesi olduğunu söyledi. 28 Temmuz'da Husseinova, çiftin yaşadığı Sinop'ta polise kayıp ihbarında bulundu ve polis, bu kişilerin kaybolmasıyla ilgili soruşturma başlattı. Kuruluş, polisin Hasanova'ya 28 Temmuz itibarıyla ne Sahatov'un ne de Orusov'un Türkiye'nin uluslararası sınırlarını geçtiğinin bilinmediğini ve Türkiye’de herhangi bir gözaltı merkezinde bulunmadıklarını söylediğini belirtti. 29 Temmuz'da Sinop Cumhuriyet Başsavcılığı, bu kişilerin kaybolmasıyla ilgili bir soruşturma başlattı.
Soruşturma, bu kişilerin Türkmenistanlı istihbarat görevlileri veya onların vekilleri tarafından Türkiye'de yasa dışı bir şekilde tutuluyor olma ihtimalini dışlamamalıdır.
Son yıllarda Sahatov ve Orusov, Türkmenistan’da hükümet politikalarını açıkça eleştirdikleri çevrimiçi sosyal medya platformlarında çalışmalarını sürdürdüler.
Türkmenistan'da hükümeti eleştirenler sürekli taciz ve sindirmeyle karşı karşıya kalmaktadır. Yargı sistemi tamamen bağımsızlık ve şeffaflıktan yoksundur. İşkence yaygındır ve Türkmen hapishanelerinde onlarca kişi, bazıları 20 yıldan uzun süredir olmak üzere, zorla kaybedilmiştir. Türkmen hükümeti, aktivistler ve sürgündeki muhaliflerin akrabaları da dahil olmak üzere çeşitli gruplara rutin olarak gayri resmi ve keyfi seyahat yasakları uygulamaktadır.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, Sahatov ve Orusov'un Türkmen hükümetini alenen eleştirmelerinin, Türkmenistan'a geri gönderilmeleri durumunda kendilerini ani bir zulüm, işkence ve diğer kötü muamele riskine maruz bıraktığını belirtti.
İnsan Hakları İzleme Örgütü ayrıca, bu kişilerin Türkiye'de Türkmen yetkililerin vekilleri olduğu varsayılan kişiler tarafından şiddet ve diğer zararlara maruz kalma riski altında olduğunu söyledi. Türkmen yetkililerin yurtdışındaki aktivistleri ve Türkmenistan'daki ailelerini taciz etme ve sindirme konusunda uzun bir geçmişi bulunmaktadır.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, kimliği belirsiz saldırganların İstanbul'da Türkmen aktivistlere şiddet uyguladığı birkaç olayı belgelemiştir. 2022'de altı kişi, Türkmen konsolosluğunun avlusunda beş Türkmen aktiviste şiddet uyguladı. Konsolosluk personelinin içeri kabul ettiği aktivistler, yurtdışındaki birçok Türkmen göçmenin karşılaştığı vahim duruma ilişkin olarak Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhammedov'a bir mektup teslim etmeye çalışıyorlardı.
2021'de, içlerinden birinin pasaportunu yenilemek amacıyla Türkmen konsolosluğunu ziyaret etmesinden kısa bir süre sonra, Türkmence konuşan kimliği belirsiz üç erkek saldırgan üç Türkmen aktiviste saldırdı ve pasaportunu yeniletmek isteyen kişiyi yaraladı. Diğer insan hakları savunucuları da 2021'de meydana gelen başka şiddet saldırılarını belgelemiştir.
Husseinova ve Sahatov'un avukatı, Edirne'deki geri gönderme merkezinin güvenlik kamerası görüntülerine erişim talebinde bulundu.
Hollanda merkezli bağımsız bir yayın kuruluşu olan Turkmen.News, Sahatov ve Orusov'un 28 Temmuz'da Türkmenistan'a iade edildiğine dair bir haber yayınladı, ancak haberin teyit edilemediğini de belirtti. İnsan Hakları İzleme Örgütü, Türkmen yetkililerin bu iki kişi hakkında herhangi bir suçlamada bulunup bulunmadığına veya herhangi bir iade talebi olup olmadığına dair bilgiye sahip değildir.
Türkiyeli yetkililer bir iade talebi almış olsalar bile, Anayasa Mahkemesisi " Orusov ve Sahatov'un sınır dışı edilmeleri durumunda yaşamlarına veya maddi ve manevi bütünlüklerine yönelik karşılaşabilecekleri riskleri değerlendirmek için bilgi ve belgelere erişim sağlayıncaya kadar" bu kişilerin Türkmenistan'a iade edilmesini durduran bir tedbir kararı almıştır. İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün incelediği kararda, mahkemenin, değerlendirmesini yaparken sınır dışı edilmekten kaynaklanacak geri döndürülemez herhangi bir zararı önlemek için sınır dışı işlemini durdurduğu belirtilmektedir.
Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme ve 1951 Mülteci Sözleşmesi kapsamındaki antlaşma yükümlülükleri de, herhangi bir kimsenin zulüm, işkence veya diğer kötü muamele ya da yaşama yönelik bir tehdit ile karşı karşıya kalacağı bir yere geri gönderilmesini yasaklayan geri göndermeme ilkesine uymasını gerektirir.
"Sahatov ve Orusov'un kayıp olduğu her dakika, hayatları ve esenlikleri için duyulan endişeyi derinleştiriyor," dedi, Denber. "Türkiyeli yetkililer onları bulmak ve güvenliklerini sağlamak için hiçbir çabadan kaçınmamalıdır."
