Het voorgenomen akkoord met Turkije dat de Europese Unie aankondigde op 8 maart, “gaat op stuitende wijze voorbij aan de internationale rechten van vluchtelingen, asielzoekers en migranten”. Dat schrijft Kenneth Roth, algemeen directeur van Human Rights Watch, in een brief aan regeringsleiders van EU-landen.
Roth roept de Europese leiders op om de nieuwe elementen in het Gezamenlijke Actieplan van de EU met Turkije af te wijzen tijdens de Europese Raad op 17 en 18 maart.
Het gezamenlijke actieplan beoogt een eind te maken aan de toestroom van migranten en vluchtelingen vanuit Turkije naar Griekenland door het instellen van grootschalige en snelle terugkeer van alle “irreguliere migranten” die de overtocht van Turkije naar de Griekse eilanden maken.
Daarnaast zouden Syriërs die naar Griekenland komen, kunnen worden teruggestuurd naar Turkije, met de belofte dat de EU één Syrische vluchteling uit Turkije opneemt voor elke Syriër die wordt teruggestuurd naar Turkije. Het voorlopige akkoord bevat verder een toezegging van de EU om samen te werken met Turkije bij pogingen om zogenoemde ‘safe areas’ te vestigen in Syrië.
Human Rights Watch heeft een probleem met alle drie de punten van het actieplan.
Allereerst wijst Roth op een “tegenstrijdigheid in de kern van dit plan” tussen het snel en op grote schaal terugsturen – in feite collectieve uitzetting, verboden volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens – en de noodzaak om vast te stellen dat een persoon geen internationale bescherming nodig heeft, vóórdat deze wordt teruggestuurd. “Internationaal vluchtelingenrecht en EU-wetten vereisen dat een verzoek om een vluchtelingenstatus of aanvullende bescherming zorgvuldig moet worden beoordeeld, en dat niemand die recht heeft op bescherming, onder dwang kan worden uitgezet,” schrijft Roth in de brief die werd verstuurd op 14 maart.
Ten tweede wekt het uitwisselen van een vluchteling die toegang krijgt tot de EU voor elke Syrische vluchteling die wordt uitgezet vanuit Griekenland bezorgdheid. “We steunen een drastische toename van de opname van vluchtelingen vanuit Turkije en andere landen die aan Syrie grenzen. Ook delen we de hoop dat deze mogelijkheid Syrische vluchtelingen ervan overtuigt dat ze waardig en veilig kunnen wonen in Turkije en andere landen van eerste aankomst, in afwachting van een duurzame oplossing voor hun benarde situatie,” schrijft Roth. “Maar we zijn bezorgd over een koppeling tussen hervestiging van vluchtelingen en gedwongen uitzetting van asielzoekers. Hervestiging kan een zeer bruikbare aanvulling zijn op asiel, maar het kan nooit een vervanging zijn voor het recht om asiel aan te vragen.”
En ten derde, het EU-voorstel voor een “gezamenlijke poging om de humanitaire omstandigheden in Syrië te verbeteren, zodat de lokale bevolking en vluchtelingen kunnen leven in gebieden die veiliger zijn” is volgens Human Rights Watch gevaarlijk. “De bredere context van deze overeenkomst – het stoppen van de migratiestroom naar Europa – maakt duidelijk dat deze gezamenlijke actie in feite geen waarachtige poging is om Syrische burgers te beschermen, maar om de toestroom van ontheemde mensen te beteugelen,” aldus Roth. “In plaats van ‘safe areas’, kunnen deze zones verworden tot dodelijke valkuilen.”
Human Rights Watch vraagt verder aandacht voor de verslechtering van de mensenrechtensituatie in Turkije. Roth benadrukt dat Human Rights Watch ,,verontrust is over het feit dat de EU in het belang van het Gezamenlijk Actieplan om de toestroom van vluchtelingen en migranten te verminderen; bereid is de andere kant op te kijken terwijl de president van Turkije mensenrechten schendt en Turkije’s democratie lijkt te ontmantelen.
