Eerder deze maand, December 2022, gaf de Nederlandse overheid aan van plan te zijn een officieel excuus uit te gaan vaardigen voor 250 jaar van slavernij in de voormalige Zuid-Amerikaanse kolonie Suriname en de Caribische eilanden.
Na kritiek over de timing van de excuses en het gebrek aan consultatie bij voormalig tot slaaf gemaakte gemeenschappen, is het nu echter onduidelijk of de overheid haar excuses op 19 December zal doorzetten, zoals gepland.
Vorige week ontmoette de Nederlandse Minister-President Mark Rutte Surinaamse en Caribische organisaties, zoals de Nationale Reparatie Commissie in Suriname, die betoogden dat 1 juli, de dag waarop slavernij 150 jaar geleden werd afgeschaft, een gepastere datum zou zijn voor excuses.
Volgens de Nederlandse overheid zullen de excuses niet gepaard gaan met onmiddellijke herstelbetalingen voor afstammelingen van tot slaaf gemaakte personen. In plaats daarvan, wil de overheid €200 miljoen uittrekken voor projecten die bewustzijn vergroten en €27 miljoen euro voor een museum over Nederlandse slavernij en slavenhandel.
In Juli 2021 publiceerde een commissie in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een rapport van 217 pagina’s, waarin de overheid dringend werd verzocht rekenschap af te leggen over haar slavernijverleden. Zo zou Nederland niet alleen excuses moeten maken, maar zou het ook onderzoek moeten laten doen naar Nederlandse slavernij en daaruit voortvloeiende slavenhandel als misdaden tegen de menselijkheid, met aanhoudende impact op afstammelingen van tot slaaf gemaakte mensen. De overheid zou ook energie moeten steken in het bestrijden van institutioneel racisme in Nederland, aangezien dit volgens de opstellers van het rapport wortelt in slavernij en kolonialisme. In Oktober 2022 heeft een meerderheid van de Tweede Kamer steun betuigd voor de noodzaak van excuses.
Nederland zou lering moeten trekken uit de mislukte poging van Duitsland wat betreft compensatie voor koloniale misdaden in Namibië, waar falen bij het consulteren van getroffen gemeenschappen het proces verstoorde, wat resulteerde in een deal die zowel door volksvertegenwoordigers en de overheid van Namibië werd afgewezen.
Een waarachtige erkenning van koloniale misdaden, waaronder slavernij en andere vormen van uitbuiting, vergt herstelmaatregelen die dienen als een vorm van verantwoording en erkenning van de hedendaagse impact van kolonialisme. Reparaties kunnen veel vormen aannemen, waaronder restitutie, compensatie, rehabilitatie, tevredenstelling, en garanties tegen herhaling van gebeurtenissen. Luisteren naar getroffen gemeenschappen is een belangrijke stap in het vaststellen van de juiste vorm voor reparatiemaatregelen.
Het Anti-racisme Actie Plan 2020-2025 van de Europese Commissie kan dienen als aanmoediging voor Nederland. Dat kan een robuust Nationaal Actie Plan aannemen, met erkenning van het koloniale verleden als kern van de strategie. Excuses moet worden opgevolgd met acties – zowel in Nederland als in voormalige koloniën.
