(Nairobi, 15 oktober 2015) – Klimaatverandering en regionale ontwikkelingsprojecten bedreigen de gezondheid en bestaansmiddelen van inheemse volkeren in het Turkana district in het noordwesten van Kenia. Dat meldt Human Rights Watch in een rapport dat vandaag is gepubliceerd. Het rapport en de bijbehorende video zijn in gepresenteerd aan milieu- en mensenrechtengroeperingen in Nairobi, kort voor de onderhandelingen over klimaatverandering in Bonn (19-23 oktober).
Het 96 pagina’s tellende rapport ‘There Is No Time Left: Climate Change, Environmental Threats, and Human Rights in Turkana County, Kenya,’ legt nadruk op de zwaarder wordende last op de schouders van de Keniaanse regering om te zorgen voor toegang tot water, voedsel, gezondheid en veiligheid in Turkana. Het district is een voorbeeld van de manier waarop klimaatverandering, met stijgende temperaturen en verschuivende neerslagpatronen, toch al kwetsbare mensen onevenredig hard kan treffen, vooral in landen met beperkte grondstoffen en kwetsbare ecosystemen.
“De combinatie van klimaatverandering, economische ontwikkeling op grote schaal en bevolkingsgroei vormt een directe bedreiging voor de mensen in Turkana,” aldus Joseph Amon, directeur gezondheid en mensenrechten bij Human Rights Watch. “Het Turkanameer dreigt te verdwijnen, samen met de gezondheid en middelen van bestaan van de inheemse volkeren in het district.”
Volgens het meteorologisch instituut in Turkana is de temperatuur in de regio die grenst aan Ethiopië tussen 1967 en 2012 met 2 tot 3 graden Celsius gestegen. Regenvalpatronen lijken te zijn veranderd; het lange regenseizoen wordt korter en droger, het korte langer en natter. De verwachting is dat de onveiligheid en gewapende conflicten in het gebied zullen toenemen nu de weidegebieden afnemen in omvang.
Tegelijkertijd dreigen waterkrachtcentrales en geïrrigeerde suikerplantages in de Omo-vallei in het uiterste zuiden van Ethiopië het waterniveau van het Turkanameer sterk te verlagen. Het grootste woestijnmeer ter wereld en de bron van inkomsten voor 300.000 inwoners van Turkana zijn in gevaar. Sommige deskundigen voorspellen dat het meer kan slinken tot twee plasjes, waardoor de visstand zal worden verwoest.
Turkana behoort met zijn ongeveer 1,2 miljoen inwoners tot de armste districten van Kenia. De meeste inwoners zijn nomaden die met het houden van vee en geiten in hun levensonderhoud voorzien en vissers op het Turkanameer. Al generaties lang heeft het semivruchtbare gebied te kampen met regelmatig terugkerende periodes van droogte.
Mensen uit Turkana hebben Human Rights Watch verteld dat het steeds moeilijk wordt om aan water te komen en dat veel waterbronnen zijn uitgedroogd. Elke dag is daardoor een strijd om te overleven geworden. Vrouwen en meisjes zeiden dat ze vaak verder moesten lopen om naar water te graven in droge rivierenbeddingen. Ouders zeiden dat hun kinderen ziek worden omdat ze hen onvoldoende voedsel en veilig drinkwater konden geven.
“Hoe moet ik overleven als mijn dieren sterven en het meer verdwijnt?” vroeg een oude veehouder aan een onderzoeker van Human Rights Watch. “Hoe moet ik overleven als de droogte me verjaagt en me het graf in stuurt?”
Klimaatverandering aanpakken en gemeenschappen helpen zich aan te passen aan de gevolgen ervan zouden lokaal, nationaal en internationaal prioriteit moeten krijgen, aldus Human Rights Watch.
Tijdens de aanstaande klimaatonderhandelingen in Bonn zal ook worden gesproken over hoe mensenrechten onderdeel zullen worden van een internationale klimaatveranderingsovereenkomst. En overheden zullen toezeggingen bespreken om de uitstoot van hun broeikasgassen te verlagen om zo wereldwijd toekomstige temperatuurstijgingen tegen te gaan.
De rol van rijkere landen – die de grootste hoeveelheid broeikasgas hebben uitgestoten – bij het helpen van armere landen om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering zal ook onderwerp zijn van de besprekingen. De bijeenkomst in Bonn is de laatste onderhandelingssessie vóór de top eind dit jaar in Parijs, waar waarschijnlijk een nieuwe internationale klimaatveranderingsovereenkomst zal worden gesloten.
De autoriteiten in het Turkana district en de landelijke overheid in Kenia hebben de gevolgen van klimaatverandering erkend en verscheidene constructieve stappen gezet om een nationaal beleid te ontwikkelen waardoor de gevolgen van klimaatverandering en economische ontwikkeling worden aangepakt. Maar dat proces, waarvan ook het aannemen van een klimaatveranderingswet onderdeel uitmaakt, is al meerdere keren vertraagd. Er moet meer inspanning worden geleverd voor aanpassing aan klimaatverandering, en deze moet gericht zijn op de rechten van kwetsbare groepen mensen, aldus Human Rights Watch.
“De Keniaanse overheid zou een klimaatveranderingsbeleid moeten ontwikkelen dat de rechten van alle bevolkingsgroepen beschermt, inclusief de meeste kwetsbaren,” aldus Amon. “De problemen van de mensen in Turkana zijn een belangrijk geheugensteuntje voor overheden overal ter wereld dat mensenrechten een centraal onderdeel moeten vormen van de toekomstige klimaatveranderingsovereenkomst in Parijs.”
Enkele quotes uit interviews met inwoners van Turkana:
‘De hongersnood heeft mensen ontheemd. De jongens die de kuddes hoedden hebben alles verloren en hebben nu niets te doen. We kunnen niet anders dan om hulp vragen. Waar kunnen we nu heen? Ons wacht de dood.’
-- O.L., 46-jarige veehoeder.
‘Tijdens dit droge seizoen ga ik vaak [naar de rivier], niet slechts één keer per dag maar ’s ochtends en dan later ’s avonds, en morgen weer hetzelfde. Het hele dorp is van die ene rivier afhankelijk, zowel mens als dier. Een tijd terug, toen er genoeg regen was, was er zelfs genoeg water [van de regen] voor vier maanden [in de nabijgelegen rivier]. Maar doordat de bronnen nu snel opdrogen, is dat anders geworden.’
-- P.O., hoogzwangere vrouw die 18 kilometer per dag loopt voor water.
‘De droogte heeft de afgelopen jaren invloed gehad op zowel mens als dier. Nog een van mijn kinderen is tijdens de vorige droogteperiode ziek geworden en van honger en ziekte gestorven. Tijdens de droogte sterven we van de honger, en wanneer de overheid komt, helpt ze slechts een paar mensen.’
-- B.C., 28-jarige vrouw die dichtbij Todonyang in Turkana woont.
