(New York) – Discriminerende huwelijks- en echtscheidingswetten in Bangladesh houden vele vrouwen en meisjes gevangen in gewelddadige huwelijken of laten hen in armoede achter in geval van scheidingen. Dat meldt Human Rights Watch in een nieuw rapport dat vandaag is gepubliceerd.
Gescheiden vrouwen en hun kinderen raken in veel gevallen dakloos en kampen met honger en gezondheidsproblemen.Volgens het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP) en het Wereldvoedselprogramma (WFP) kampen Bengaalse gezinnen die gerund worden door vrouwen aanzienlijk vaker met armoede en voedselgebrek dan gezinnen waar de ouders nog bij elkaar zijn.
“Bangladesh is wereldberoemd om zijn programma's voor armoedebestrijding onder vrouwen, maar het land heeft decennialang niet willen zien hoe het discriminerende personenrecht velen van hen de armoede in leidt”, aldus Aruna Kashyap, onderzoeker vrouwenrechten in Azië en auteur van het rapport. “Met zoveel vrouwen die geen fatsoenlijke woning hebben of worstelen om zichzelf te onderhouden wanneer hun huwelijk stuk gaat, dient Bangladesh zo snel mogelijkhetpersonenrechtte hervormen, familierechtbanken op orde te brengen en bijstandte bieden aan arme vrouwen.”
Human Rights Watch heeft aangegeven dat de regering van Bangladesh het personenrecht zo spoedig mogelijk moet hervormen, met als belangrijke focus de economische rechten van vrouwen. Dewetgevingscommissie van Bangladesh heeft onlangs belangrijke stappen gezet om familiewetten wat betreft huwelijk en echtscheiding te herzien. Ook werden veranderingen aanbevolen voor2012. Vrouwenrechtenactivisten en academici hebben aan dit herzieningsproces bijgedragen en sturen al veel langer aan op dergelijke hervormingen. De Bengaalse overheidmoet dit proces voortzetten en een eind maken aan de wettelijke discriminatievan vrouwen binnen het huwelijk. Ze moet gelijke rechten van vrouwen op huwelijksvermogen garanderen, familierechtprocedures stroomlijnen en de toegang tot sociale steunprogramma's verbeteren.
Het 109 pagina's tellende rapport“‘Will I Get My Dues…Before I Die?’ Harm to Women from Bangladesh’s Discriminatory Laws on Marriage, Separation, and Divorce”laat zien op welke wijze het discriminerende en achterhaalde personenrechtbij veel vrouwen bij een scheiding resulteert in armoede en sommige vrouwen in een gewelddadig huwelijkdwingt, omdat zij vrezenberooid achter te blijven. De huidige wetten geven vrouwen geen gelijk recht op het huwelijksvermogen. De beperkte rechten die deze wetten bieden aan vrouwen, worden nauwelijks toegepast door familierechters en arbitrageraden van lokale overheden. Huishoudens met een vrouw aan het hoofd en vrouwen die lijden onder huiselijk geweld hebben grote moeite om toegang te krijgen tot bijstand van de overheid en hulpverlening. Gezamenlijk zorgen deze problemen ervoor dat er nauwelijks economische bescherming of veiligheid is voor vrouwenvan wie het huwelijk stukloopt.
In Bangladeshis meer dan 55 procent van de meisjes en vrouwenouder dan 10 getrouwd. Het VN-landenteam in Bangladesh heeft 'huwelijksinstabiliteit' aangemerkt als een van de belangrijkste oorzaken van armoede onder huishoudens met een vrouw aan het hoofd en de Bangladesh Planning Commission heeft aangegeven dat vrouwen meer risico lopen om arm te worden na verlies van een mannelijke kostwinneromdat ze in de steek zijn gelaten of zijn gescheiden. Bangladesh streeft er weliswaar naar om de cijfersvoor armoedebestrijding van de millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling te halen, maar ondermijnt de eigen inspanningen door niets te doen aan wetten die discrimeren en armoede bevorderen.
Het rapport is gebaseerd op interviews met 255 mensen, onderwie 120 vrouwen die de discriminerende gevolgen van het Bengaalse personenrecht hebben ondervonden, evenals rechters, familierechtadvocaten, vrouwenrechtdeskundigen en overheidsmedewerkers.
HetBengaalse personenrecht voor moslims, hindoes en christenen isdecennialang niet hervormd. Pogingen tot hervormingen zijn vaak gepaard gegaan met veel problemen, waarbij sommige tegenstanders zich beriepen op discriminerende interpretaties van het geloof.
Het verschillende Bengaalse personenrechtvoor moslims, hindoes en christenen is elk op zijn eigen en deels op een overlappende manier discriminerend. Al deze wetten werpen barrières op voor scheidingen en voor economisch welzijn tijdens en na een huwelijken geen van de wetten geeft vrouwen gelijk recht op huwelijksvermogen.
Personenrecht voor moslims
Het moslimpersonenrecht is discriminerend omdat het polygamie voor mannen toestaat, het vrouwen moeilijker maakt om te scheiden dan mannen en slechts beperkte bepalingen over alimentatie bevat. Volgens hetBengaalse moslimpersonenrecht hebben vrouwen geen recht op alimentatie na 90 dagen na de scheidingsaankondiging (of de geboorte van een kind, indien de vrouw op het moment van de scheiding zwanger is).
Moslima Shefali S. woonde met haar man en schoonfamilie samen. Ze werkte op het land van de familie en verzorgde het hele huishouden. Toen ze zwanger was van haar eerste kind, hoorde ze van het plan van haar man om opnieuw te trouwen en confronteerde hem daarmee. Hij mishandelde haar en liet haar voor straf een koude winternacht lang naakt buiten staan. Eén keer sloeg hij haar zelfs bewusteloos. Uiteindelijk verliet hij haar en trouwde een ander. Shefali bleef bij haar schoonfamilie wonen, werd regelmatig geslagen en kon daar niets tegen doen, omdat haar ouders te arm waren om haar te helpen en omdat zij geen hoop had op alimentatie.
Human Rights Watch ontdekte dat zelfs de beperkte procedurele bescherming die vrouwen wordt geboden uit hoofde van de voorschriftenop het vlak van het moslimfamilierecht uit 1961, vaak niet wordt toegepast. De wet stelt dat een echtgenoot toestemming van zijn eerste vrouw moet vragen voordat hij opnieuw in het huwelijk treedt. De wet stelt ook dat lokale arbitrageraden polygame huwelijken moeten goedkeuren en legt de formele procedures voor scheidingen vast. Human Rights Watch heeft 40 moslimvrouwen in polygame huwelijken geïnterviewd en in geen enkel geval was er een arbitrageraad belegd om een volgende huwelijk goed te keuren. Activisten en advocaten hebben ook aangegeven dat echtgenoten scheidingsprocedures vaak straffeloos negeren.
“De ongelijkheid tussen mannen en vrouwen die in ons op het geloof gebaseerde personenrecht is ingebakken, zorgt ervoor dat veel vrouwen berooid achterblijven”, aldus Sara Hossain, eredirecteur van Bangladesh Legal Aid Services Trust, een Bengaalse mensenrechtenorganisatie. “De overheid moet voortgang maken met de hervormingsagenda, ervoor zorgen dat het gerechtelijk apparaat deze veranderingen uitvoert en tegelijkertijd de bewustwording onder vrouwen en meisjes van de bestaande wettelijke bescherming vergroten.”
Personenrecht voor hindoes
Ook het hindoe personenrecht is discriminerend voor vrouwen. Het erkent polygamie voor mannen en maakt het voor vrouwen erg moeilijk om alimentatie te krijgen. Hindoevrouwen kunnen scheiding van tafel en bed aanvragen, maar de wet erkent geen echtscheidingen.
Namrata N., een hindoe vrouw, werkte in een ziekenhuis en gaf al haar spaargeld aan haar man om een bedrijf te starten. Hij misbruikte het geld en werd gewelddadig toen zij eiste dat hij het terug moest geven. Uiteindelijk heeft hij haar via een truc zuur laten drinken en is zelf met de noorderzon vertrokken. Vanwege een verbrande maag en slokdarm is Namrata nu afhankelijk van een voedingsbuisje dat met haar ingewanden is verbonden. Ze heeft al meer dan twee jaar niet gegeten en de geur van voedsel maakt haar depressief. Namrata wil scheiden van haar man, maar volgens de hindoe wetten van Bangladesh mag dat niet.
In mei 2012 keurde het Bengaalse kabinet een wet goed die hindoes de mogelijkheid biedt huwelijken te registreren. Veel eisen van Bengaalse vrouwenrechtenactivisten die strijden voor een aparte wet voorhindoe huwelijken en scheidingen zijn echter nog niet geregeld. Hervormingen die nog niet in de wet zijn opgenomen, maar die wel noodzakelijk zijn, zijn bijvoorbeeld een verbod op polygamie, de mogelijkheid om te scheiden en verplichte huwelijksregistratie.
“Al meer dan een eeuw lang hebben hindoe wetten vrouwen opgesloten in huwelijken – waarvan sommige gewelddadig – zonder recht op scheiding en economische bescherming”, aldus Nina Goswami, senior vicedirecteur van Aio-o-Shalish Kendra, eenmensenrechtenorganisatie in Bangladesh. “Het is hoog tijd dat onze wetgevers deze koloniale wetten aanpassen en hindoe vrouwen beschermen.”
Christelijk personenrecht
In het christelijk personenrecht is scheiden voor mannen en vrouwen op beperkte basis toegestaan, maar de gronden zijn voor vrouwen veel beperkter. Mannen kunnen scheiden als zij hun vrouw beschuldigen van overspel. Vrouwen, daarentegen, moeten overspel en andere zaken bewijzen om te kunnen scheiden. Tot die andere zaken behoren: bekering tot een ander geloof, bigamie, verkrachting, homoseksueel gedrag, beestachtigheid, de vrouw twee jaar lang hebben verlaten of sadisme. Beschuldigingen van overspel zijn bijzonder vernederend voor vrouwen in de conservatieve Bengaalse maatschappij.
Joya J., een christen, verzorgde elke dag vanaf half zes ´s ochtends het huishouden in het huis dat zij en haar echtgenoot deelden met haar schoonouders. Zelfs als zij heel even pauzeerde om met haar dochtertje te spelen, werd haar schoonmoeder al boos, vertelde ze Human Rights Watch. Zij ontsnapte diverse keren uit de echtelijke woning omdat ze het misbruik van haar schoonmoeder en haar echtgenoot niet langer aankon. Ze zocht haar toevlucht in een kerk en bij haar ouders. Kerkmedewerkers en haar ouders spoorden haar echter aan terug te gaan naar haar echtgenoot. Omdat ze geen geld had om in haar onderhoud te voorzien, wendde Joya zich voor onderdak tot een vriendin, waar ze op een veranda en in een badkamer moest slapen, omdat de man van haar vriendin haar niet wilde helpen. De familie van Joya's echtgenoot verspreidde geruchten dat zij er vandoor was gegaan met een andere man.
“Koppels beschuldigen elkaar vaak onterecht over en weer van overspel, uit wanhoop om te kunnen scheiden. Maar dergelijke beschuldigingen zijn met name schadelijk voor vrouwen”, aldus Dr. Faustina Pereira, directeur van BRAC-Human Rights and Legal Aid Services. “Er bestaat brede overeenstemming onder alle partijen dat veranderingen nodig zijn. Niets zou de regering moeten belemmeren om de christelijke wetten te hervormen.”
Bijdragen van vrouwen worden niet erkend in de wet
Een enorme tekortkoming van alle bovengenoemde personenwetten is het ontbreken van een gelijk recht op huwelijksvermogen bij een scheiding, wat betekent dat de grote bijdragen die vrouwen leverenaan het huwelijk worden genegeerd. Deze kloof is gedeeltelijk gedicht door de historische wet op huiselijk geweld uit 2010, die vrouwen het recht geeft om in de echtelijke woning te blijven. De wet op huiselijk geweld is weliswaar een essentiële stap vooruit, maar biedt nog geen volledige oplossing voor het gelijke recht op huwelijksvermogen.
Gehuwden kunnen in Bangladesh stappen zetten om gezamenlijk vermogen te bezitten, door bijvoorbeeld het eigendom van een stuk land of een huis op naam van beide echtgenoten te zetten, zelfs zonder de juridische veronderstelling dat vermogen dat tijdens het huwelijk wordt vergaard op naam van beide echtgenoten staat. Maar dit is zelden het geval: uit een enquête van de World Bank uit 2006is gebleken dat van minder dan 10 procent van de bevraagde vrouwen de naam op de eigendomspapieren van huwelijksvermogen stond (gehuurd of in eigendom).
“Vrouwen die bijdragen aan het huishouden, een familiebedrijf, een stuk land of de carrière van hun echtgenoten worden in onze wetten niet erkend”, aldus Ayesha Khanam, voorzitter van Bangladesh Mahila Parishad, een Bengaalse mensenrechtenorganisatie. “De overheid zou veel meer moeten doen om vrouwen een gelijk recht op huwelijksvermogen te geven, maar zij moet ook vorderingen maken met de tenuitvoerlegging van de beperkte economische rechten in de wetgeving wat betreft huiselijk geweld.”
De “hindernisbaan” van familierechtbanken, tekortkomingen van de hulpverlening
Bangladesh heeft de belangrijke stap genomen om gespecialiseerde familierechtbanken op te richten die zich specifiek bezighouden met scheidingen en alimentatiezaken. Maar verschillende vrouwen en advocaten hebben Human Rights Watch verteld dat proberen om snel alimentatie te krijgen in deze rechtbanken gelijk staat aan een hindernisbaan. Ze vertelden over vertragingen bij elke stap, het niet uitvoeren van alimentatietoekenningen en twisten over bewijsvoering. Sommige vrouwen worden geconfronteerd met vervelendecontrarechtszaken.
Vrouwen wier echtgenoten te arm zijn om te betalen of die geen huwelijksvermogen hebben, moeten worden gewezen op sociale hulpverleningsprogramma's en opvanghuizen, aldus Human Rights Watch. Bangladesh beshikt over een aantal hulpverleningsprogramma's voor vrouwen die door een scheiding in de armoede belanden, waaronder één die 300 takas (US$4) per maand biedt voor vrouwen die door hun man in de steek zijn gelaten en die aan bepaalde criteria voldoen. Van de vele door Human Rights Watch geïnterviewde vrouwen die recht zouden hebben op deze steun, heeft geen enkele er toegang toe gehad. Human Rights Watch heeft ook ontdekt dat de hulpverleningsprogramma's niets doen aan deverschillende kwetsbaarheden van vrouwen, zoals arbeidsongeschiktheid, een slechte gezondheid, ouderdom en een gebroken huwelijk.
“Het toekennen van gelijke rechten op huwelijksvermogen voorkomt niet dat veel arme vrouwen buiten de boot vallen”, aldus Khushi Kabir, coördinator van Nijera Kori, een lokale non-gouvernementele organisatie. “De regering van Bangladesh moet zo snel mogelijk sociale bijstand voor arme vrouwen regelen en in verschillende delen van het land en bij familierechtbanken informatiepunten opzetten.”
Door vast te houden aan discriminerende personenwetten en geen toegang te waarborgen tot rechtsmiddelen en hulpverlening, schendt Bangladesh zijn verplichtingen op het vlak van de internationale mensenrechtenwetten. Groepen van deskundigen van de VNhebben Bangladesh opgeroepen zijn discriminerende scheidingswetten te hervormen en ervoor te zorgen dat vrouwen gelijke rechtenkrijgen op huwelijksvermogen.
Belangrijkste aanbevelingen
De Bengaalse regering dient de volgende belangrijke maatregelen te nemen:
· Alle familiewetten hervormen zodat discriminerende onderdelen worden verwijderd, in het bijzonder polygamie; mannen en vrouwen gelijke rechten bieden op scheiding; obstakels om alimentatie te krijgen opheffen en vrouwen tijdens het huwelijk en bij een scheidinggelijke rechtengeven op huwelijksvermogen.
· Via verschillende media informatie verspreiden over de vormen van bescherming tegen huiselijk geweld die in de wetzijn vastgelegd, inclusiefgehandicaptenvriendelijke methoden, en toezicht uitoefenen op de uitvoering van de wetgeving.
· Procedures bij familierechtbanken herzien en hervormen om een einde te maken aan vertragingen en ervoor zorgen dat rechters indaarvoor geschikte zaken voorlopige alimentatie kunnen toewijzen.
· Hulpverleningsprogramma's versterken, met inbegrip van toegang tot onderdak voor arme en gescheiden vrouwen en voor slachtoffers van huiselijk geweld.
“Bangladesh heeft decennialang niet willen zien hoezeer discriminerende personenwetten vrouwen in armoede doen belanden”, aldus Kashyap. “Door nuaandacht te besteden aan de oproepvan Bengaalse vrouwenrechtenactivisten om hervorming van het personenrechtkan het landlaten zien dat het zich inspant voor de gelijkheid van vrouwen en armoedebestrijding.”
