(بیروت) - دیدهبان حقوق بشر امروز گفت مقامات ایران به سه روزنامهنگار اتهامات مبهم «تبلیغ» و «امنیت ملی» وارد کردهاند. مقامات باید این اتهامات ناشی از گزارشگری و نوشتههای این روزنامهنگاران در شبکههای اجتماعی را لغو کنند، و آزار، پیگرد، و مجازات افراد به خاطر اجرای حق آزادی بیانشان را پایان بخشند.
محاکمه روزنامهنگاران - سعیده شفیعی، مهرنوش زارعی، و نسیم سلطان بیگی - برای روز سوم ژوییه ۲۰۲۳ در برابر شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب برنامهریزی شده است. تحت مواد ۵۰۰ و ۶۱۰ قانون مجازات اسلامی، هر کدام این اتهامات میتوانند منجر به محکومیتی تا پنج سال زندان شوند.
تارا سپهریفر، پژوهشگر ارشد دیدهبان حقوق بشر در امور ایران، گفت «قوه قضاییه ایران باز هم آغاز به احضار و آزار روزنامهنگاران و مدافعان حقوق بشر کرده است و هر کسی که ساکت نماند را مجازات میکند». او اضافه کرد «مقامات به شکل بیامان در حال پیگرد و مجازات تمام کسانی بودهاند که درباره نارضایتیها و امور اجتماعی گزارشگری میکنند که در مرکزیت اعتراضات در چند ماه گذشته بودهاند».
اتهامات علیه شفیعی به مقالاتی برمیگردند که او درباره موضوعاتی نظیر گسترش فقر و مدیریت یارانههای انرژی و منابع دولتی از سوی حکومت نوشته است. اتهامات علیه زارعی به مقالههای او درباره قوانین زاد و ولد و وضعیت پارکهای ملی ایران مرتبط هستند.
اتهامات سلطانبیگی بر همکاری او با چندین رسانه داخلی و خارجی مبتنی هستند. دادستان ظاهراً شدیدترین مجازات را برای سلطانبیگی خواستار شده است، چون در جریان بازجویی همکاری نکرده است و برداشتن حجاب را تبلیغ کرده است.
مواد ۵۰۰ و ۶۱۰ «تبلیغ علیه نظام» و «اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت کشور» را جرمانگاری میکنند. ایران تاریخچهای بلند از استفاده از اتهامات امنیت ملی مبهم علیه معترضان، مخالفان، و روزنامهنگاران در دادگاههایی دارد که به شدت از معیارهای بینالمللی فاصله دارند.
خبرگزاری هرانا گزارش داد که مأموران سپاه پاسداران شفیعی، روزنامهنگار اقتصادی با سابقه همکاری با چندین روزنامه ایرانی، را در روز ۲۲ فوریه در منزلش در تهران دستگیر کردند. مقامات او را به بند ۲-الف زندان اوین در تهران منتقل کردند. او در روز ۸ مارس با گذاشتن وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی (تقریباً ۱۲۱۵۰ دلار) از زندان آزاد شد.
مأموران سپاه پاسداران هنزکی را در روز ۲۲ ژانویه در منزل مادرش در تهران دستگیر کردند. او نیز به بند ۲-الف زندان اوین منتقل، و در روز ۱۵ فوریه با وثیقه آزاد شد. هنزکی درباره مراقبتهای بهداشتی و مسائل اجتماعی برای چندین رسانه ایرانی گزارش تهیه میکند.
در بعد از ظهر روز ۱۱ ژانویه مأموران سپاه پاسداران سلطانبیگی را در حال ترک ایران در فرودگاه بینالمللی امام خمینی بازداشت کردند. آنها او را نیز به بند ۲-الف زندان اوین منتقل کرده و سپس در روز ۶ فوریه با وثیقه یک میلیارد تومانی(حدود ۲۴۳۵۰ دلار) آزاد کردند. سلطانبیگی پیش از این به عنوان روزنامهنگار با چندین رسانه ایرانی، از جمله شرق، آرمان، ایسکانیوز، و شهروند همکاری کرده بود.
مقامات پیش از این سلطانبیگی را در سال ۲۰۰۶، وقتی فعال دانشجویی بود، دستگیر کرده و دو ماه در بازداشت نگاه داشته بودند. او در سال ۲۰۰۷ نیز دستگیر شده بود. او دوباره در سالهای ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ بازداشت شد تا حکم زندانی که به خاطر فعالیتش دریافت کرده بود را بگذراند.
در سپتامبر ۲۰۲۲ ایرانیان به خیابانها آمدند تا به مرگ مهسا (ژینا) امینی، زن ۲۲ ساله ایرانی کرد، در حبس پلیس ناقض حقوق بشر گشت ارشاد، و همچنین کارنامه طولانی سرکوب و مصونیت حکومت استبدادی اعتراض کنند.
مقامات ایران اعتراضات سراسری را با قوه قهریه کشنده و بیش از حد پاسخ دادند و صدها معترض را به قتل رساندند. آنها همچنین دهها هزار نفر از معترضان و صدها تن از فعالان، روزنامهنگاران، و مدافعان حقوق بشر را با اتهامات واهی به زندان انداختند و در محاکماتی به شدت نامنصفانه حکم اعدام صادر کردند.
در ماه فوریه مقامات ایران عفوی گسترده را اعلام کردند که شامل آزادی بسیاری از افراد بازداشتشده، و همچنین عفو و کاهش محکومیت برای افراد دستگیرشده، متهم، یا بازداشتشده در جریان اعتراضات میشد. اما بر اساس گزارش رسانهها، مقامات ایران حالا در حال احضار چندین نفر از معترضان و فعالان، به ویژه روزنامهنگاران، هستند که به تازگی آزاد شدهاند. مشخص نیست آنها با اتهاماتی جدید یا قدیمی مواجه شدهاند.
به گزارش هرانا زهرا و هدی توحیدی، خواهران روزنامهنگار و فعال، در سپتامبر ۲۰۲۲ دستگیر شده، و در ۱۷ دسامبر با سپردن وثیقه آزاد شدند. در ۳۱ ماه مه، آنها دوباره دستگیر شده و به زندان اوین منتقل شدند تا حکم زندانی یک ساله را بگذرانند. در روز ۲۱ ژوییه، علیرضا خوشبخت، همسر زهرا توحیدی، در توییتی نوشت که مقامات اتهامی جدید - «تبلیغ علیه نظام» - به او وارد کردهاند که مبتنی بر فعالیت حساب اینستاگرام او پیش از بازداشت است.
کمیته پیگیری وضعیت بازداشتشدگان خبر داد که در ماه مه، شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران روحالله نخعی، روزنامهنگار آزادشده در ژانویه، را به دو سال و هفت ماه زندان محکوم کرده است. سعید خلیلی، وکیل نخعی در توییتر نوشت که نخعی با وجود این محکوم شده است که از شرایط عفو اعلامشده برخوردار بوده است. نیلوفر حامدی و الهه محمدی، خبرنگاران روزنامههای ایرانی شرق و هممیهن که از اولین کسانی بودند که درباره مرگ امینی در حبس و تشییع جنازهاش گزارش تهیه کردند، برای ۹ ماه در زندان اوین به سر بردهاند. آنها متهم به «همکاری با دولت متخاصم آمریکا»، «تبلیغ علیه نظام»، و «اجتماع و تبانی برای اقدام علیه امنیت کشور» هستند. آنها این اتهامات را رد کرده و اصرار میکنند در حال انجام وظیفهشان به عنوان روزنامهنگار بودهاند.
سپهریفر گفت «جامعه بینالمللی باید پروندههای روزنامهنگاران و مدافعان حقوق بشر را در مرکز تعاملاتش با ایران قرار دهد». او اضافه کرد «دولتها باید از ایران بخواهند که این موارد و دیگر اتهامات مضحکی که مقامات به روزنامهنگاران وارد کردهاند را کنار بگذارد».
