Skip to main content

دادگاه سوئدی تبعه ایران را در اعدام‌های دسته‌جمعی گناهکار شناخت

کمی امید برای خانواده‌های قربانیان دهه ۱۹۸۰ در جستجوی عدالت

تصاویر قربانیان در مراسم یادبود کشته‌شدگان در جریان اعدام‌های دسته‌جمعی دهه ۱۹۸۰، گورستان خاوران تهران، ایران، ۲۰۲۰. © ۲۰۲۰ خصوصی

اینها سخنان محمد اعظمی، زندانی سابق در ایران، بود که در جریان اعدام‌های دسته‌جمعی زندانیان در تابستان ۱۹۸۸ در ایران ۱۴ عضو خانواده خود را از دست داد. امروز اعظمی شنید که دادگاه حمید نوری، تبعه ایران، را به خاطر جرایمی از جمله جنایت جنگی و قتل در سال ۱۹۸۸ گناهکار شناخته است. قضات دادگاه نوری، دستیار دادستان در جریان اعدام‌ها، را به حبس ابد محکوم کردند.

در ژوئیه ۱۹۸۸، آیت‌الله روح‌الله خمینی، رهبر وقت ایران، با صدور یک فتوا کمیته‌ای را برای بررسی پرونده‌های اعضای بازداشت‌شده سازمان ممنوع‌شده مجاهدین خلق، یک گروه مخالف مسلح، تعیین کرد. به علاوه این دستور خواهان اعدام زندانیانی شده بود که بر «سر موضع» خود در حمایت از این گروه باقی مانده بودند. در آن تابستان، مقامات هزاران زندانی سیاسی از طرفداران مجاهدین خلق و دیگر احزاب سیاسی چپ را به شکل شتاب‌زده اعدام کردند.

خانواده‌های قربانیان و بازماندگان این اعدام‌های دسته جمعی برای چندین دهه به دنبال عدالت بوده‌اند. در ماه ژوئن، دیده‌بان حقوق بشر تحلیلی را منتشر کرد که استدلال می‌کند این اعدام‌های دسته جمعی جنایت علیه بشریت محسوب می‌شوند. این سند شواهد جمع‌آوری‌شده توسط بازماندگان و گروه‌های حقوق بشری را بازبینی می‌کند که به مقامات ارشد نقش داشته در هدایت این جنایات اشاره می‌کنند، و راه‌های ممکن برای اجرای عدالت، از جمله از طریق صلاحیت قضایی جهانی، را بررسی می‌کند که طبق آن جنایات انجام‌شده در یک کشور را می‌توان در کشوری دیگر تحت محاکمه قرار داد.

در حالی که بسیاری از مسیرهای تعقیب این جنایات شنیع در ایران مسدود هستند، اصل صلاحیت قضایی جهانی راهی در پیش پای بازماندگان قرار می‌دهد. محاکمه در سوئد اولین باری است که یک مقام ایرانی متهم به شرکت در اعدام‌های دسته‌جمعی  ۱۹۸۸ در برابر نهادی قضایی حاضر می شود، و فرصتی بی‌نظیر برای بازماندگان ایجاد کرد تا در دادگاه قانون شهادت دهند. در طی بیش از نه ماه، ده‌ها تن از بازماندگانی که قبلاً به دلیل عضویت در سازمان‌های ممنوعه زندانی شده بودند، در مورد شرایط بازداشت، شکنجه‌هایی که متحمل شدند، و اعدام‌های شتاب‌زده زندانیانی که شاهد آن بودند شهادت دادند.

مقامات ایرانی بارها از این اعدام‌ها دفاع کرده‌اند. در روز دهم ژوئیه، محمد نیری، یکی از اعضای کمیته‌ای که گفته می‌شود بر اعدام‌ها نظارت می‌کرد، در مصاحبه‌ای گفت که «آن برهه[زمان اعدام‌ها] شرایط ویژه‌ای بود. وضع مملکت بحرانی بود. یعنی اگر قاطعیت امام نبود شاید ما اصلا این امنیت را نداشتیم».

امروز قربانیان این فصل سیاه در تاریخ معاصر ایران گامی کوچک به سوی عدالت برداشته‌اند.

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.