در ۳۰ ژوئن مه دادگاه تجدیدنظری در تهران حکم پنج سال زندان برای فریبا عادلخواه، انسانشناس ایرانی-فرانسوی دانشگاه سیانس پو پاریس را تأیید کرد. عادلخواه بیش از یک سال است که در بازداشت به سر میبرد.
پرونده عادلخواه یکی از چندین مورد شناختهشده ایرانیان دوتابعیتی است که بنا به اتهامات مبهم امنیت ملی بازداشت شدهاند. مقامات هیچ مدرک قانعکنندهای برای اتهاماتی مثل «تبلیغ علیه نظام»، «تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی» و «همکاری با دولتهای متخاصم» ارائه نکردهاند.
در سالهای اخیر دستگاه امنیتی ایران بیش از پیش دوتابعیتیها و شهروندان خارجیای را هدف قرار داده است که به نظرشان روابطی به نهادهای دانشگاهی، اقتصادی، و فرهنگی غربی دارند. مشخصه بیشتر این پروندهها، که دیدهبان حقوق بشر پیش از این گزارش کرده است، نقضهای نظاممند حقوق دادرسی عادلانه و محاکمه منصفانه، و حل شدن در جریان مذاکرات بینالمللی و دیپلماتیک به جای فرایندهای عادلانه و شفاف قضایی است.
در چنین مورد مقامات ایرانی به این اشاره کردهاند که حاضر هستند با کشورهای غربی دست به مذاکره برای تبادل زندانیان بزنند. در مارس ۲۰۲۰ ایران شریک زندگی عادلخواه و دانشگاهی فرانسوی، رولان مارشال، را ظاهراً در ازای آزادی جلال روحاللهنژاد آزاد کرد. روحاللهنژاد مهندسی ایرانی است که در فرانسه در بازداشت به سر میبرد و آمریکا به اتهام نقض قوانین تحریمهای آمریکا علیه ایران خواهان استرداد او بود.
پرونده مارشال با چارچوب گستردهتر مبادله زندانیان در ازای ایرانیهای در بازداشت یا تحت تعقیب آمریکا به اتهام نقض تحریمها همخوانی دارد. ایران در ژوئن مایکل وایت، سرباز سابق نیروی دریایی آمریکا، را در تبادل زندانی دیگری با پزشکی ایرانی متهم به نقض قوانین تحریمهای آمریکا آزاد کرد.
دستگیری دوتابعیتیها و دانشگاهیان خارجی، کارکنان خیریه، و افراد مشغول در کسب و کارها، محکوم کردن آنها در محاکماتی به شدت نامنصفانه، و استفاده از آنها به عنوان ابزار معامله در اختلافات بینالمللی نشاندهنده کوچک شمردن خارقالعاده حقوق پایهای بشری است. ایران باید فوراً عادلخواه و دیگر افراد در بازداشت خودسرانه را آزاد کند.