Skip to main content

EE/Ελλάδα: Πίεση για την μείωση του αριθμού των μεταναστών που χαρακτηρίζονται ως «Ευάλωτοι»

Η ευρωπαϊκή πίεση επηρεάζει τα άτομα με αναπηρία και θέτει άλλους σε κίνδυνο

(Βρυξέλλες, 1 Ιουνίου 2017) – Άτομα με αναπηρία και άλλες ομάδες σε κίνδυνο δεν αναγνωρίζονται στα ελληνικά νησιά, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί αθέμιτη πίεση στις ελληνικές αρχές και στους οργανισμούς παροχής ιατρικής βοήθειας προκειμένου να μειώσουν τον αριθμό των αιτούντων άσυλο που χαρακτηρίζονται ως «ευάλωτοι», ανέφερε σήμερα η Human Rights Watch. Η ΕΕ και η ελληνική κυβέρνηση προτιμούν τώρα να κρατούν όλους τους αιτούντες άσυλο στα ελληνικά νησιά.  Πριν από τη νέα πολιτική, επιτρεπόταν η μεταφορά των αιτούντων άσυλο που χαρακτηρίζονταν ως «ευάλωτοι» στην ηπειρωτική χώρα ώστε να γίνει ο χειρισμός των υποθέσεών τους εκεί.


Κατά τη διάρκεια μίας επίσκεψης στην Ελλάδα από τις 16 έως τις 20 Μαΐου 2017, η Human Rights Watch συναντήθηκε με εκπροσώπους της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου (ΥΑ), τοπικών και διεθνών οργανώσεων παροχής βοήθειας και ιατρικών οργανώσεων, με δικηγόρους, εθελοντές και αιτούντες άσυλο. Πολλά από τα άτομα που παραχώρησαν συνέντευξη στην Human Rights Watch περιέγραψαν την έμμεση πολιτική πίεση, με τη μορφή πολλαπλών ανακοινώσεων, για τη μείωση του αριθμού των «ευάλωτων» αιτούντων άσυλο και άλλων μεταναστών που παραμένουν εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά, συμπεριλαμβανομένων και ατόμων με αναπηρία, θυμάτων βασανιστηρίων και ατόμων που υπέστησαν σεξουαλική βία και βία λόγω φύλου.

« Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιδείξει τη χειρότερη μέχρι στιγμής στάση της στην προσπάθεια της  να αποθαρρύνει νέους πρόσφυγες και να ελαχιστοποιήσει τις υποχρεώσεις της απέναντι σε εκείνους που βρίσκονται ήδη εντός των συνόρων της» είπε η Emina Ćerimović, ερευνήτρια για τα δικαιώματα των ανθρώπων με αναπηρία της Human Rights Watch. «Η ΕΕ θα έπρεπε να προωθεί την προστασία των αιτούντων άσυλο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που μπορεί να διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο, και όχι να πιέζει αθέμιτα τις ελληνικές αρχές και τους ιατρικούς παράγοντες να τους παραβλέπουν.»

Σύμφωνα με τις οργανώσεις παροχής βοήθειας που παραχώρησαν συνέντευξη στην Human Rights Watch, και ανεπίσημες σημειώσεις από την συνάντηση της ομάδας εργασίας για την προστασία που οργανώθηκε στην Αθήνα στις 14 Μαρτίου 2017, που περιήλθαν στην Human Rights Watch, εκπρόσωπος της ΥΑ υποστήριξε ότι είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ως «ευάλωτοι» και ότι η διαδικασία προώθησής τους στην ηπειρωτική Ελλάδα και εξαίρεσής τους από τις επισπευσμένες διαδικασίες εξέτασης των αιτήσεών τους δεν είναι βιώσιμη.

Naima, 70, an older woman with a disability from Aleppo, Syria, with her daughter Hasne, in front of the shower area in Cherso camp, Thessaloniki. The showers are not accessible for people who use a wheelchair. Photograph by Emina Cerimovic. © October 2016 Human Rights Watch


Σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, άτομα που χαρακτηρίζονται ως «ευάλωτα» χρήζουν ειδικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε υπηρεσίες και της εξαίρεσης από τις επισπευσμένες διαδικασίες εξέτασης των αιτήσεών τους δυνάμει της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, που αποσκοπούσε στην επιστροφή των περισσοτέρων αιτούντων άσυλο στην Τουρκία. Τα άτομα αυτά δικαιούνται να τους δοθεί προτεραιότητα στο τακτικό ελληνικό σύστημα ασύλου και, μέχρι πρόσφατα, προωθούνταν στην ηπειρωτική χώρα προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβασή τους σε υπηρεσίες.

Ένας αξιωματούχος της ΕΕ στην Αθήνα είπε στην Human Rights Watch ότι, από τη θέση σε ισχύ της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας στις 20 Μαρτίου 2016, έως οι μισοί αιτούντες άσυλο στα νησιά για τους οποίους εκδόθηκε πρωτοβάθμια απόφαση – δηλαδή η απόφαση επί της αίτησης που υπέβαλαν κατά το πρώτο στάδιο της διαδικασίας ασύλου – επί των αιτήσεων τους για άσυλο έχουν χαρακτηριστεί ως ευάλωτοι. Είπε ότι ο αριθμός των αιτούντων άσυλο που χαρακτηρίστηκαν ως «ευάλωτοι» είναι υψηλότερος από ότι έπρεπε, αλλά δεν εξέφρασε γνώμη για το ποιος θα ήταν ο «αποδεκτός» αριθμός ευάλωτων προσφύγων ή γιατί.

Ο αξιωματούχος είπε ότι, κατά την άποψή του, η κατάσταση προκύπτει από έναν φερόμενο ως «ευρύ» ορισμό της έννοιας του «ευάλωτου» σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο και ισχυρίστηκε ότι ορισμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις που διεκπεραιώνουν τις αξιολογήσεις σκόπιμα χρησιμοποιούν μία υπέρμετρα ευρεία ερμηνεία. Ωστόσο, ο αξιωματούχος είπε ότι δεν μπορούσε να παράσχει παραδείγματα για τον τρόπο που είχαν εφαρμοστεί κατά υπέρμετρα ευρύ τρόπο τα κριτήρια ή να υποδείξει πρόσφυγες που κρίθηκαν ευάλωτοι ενώ δεν ήταν. Επίσης δεν είχε στοιχεία αναφορικά με τον αριθμό των προσφύγων που χαρακτηρίστηκαν ως «ευάλωτοι» οι οποίοι είχαν αναπηρίες.

Σύμφωνα με εκπρόσωπο διεθνούς οργάνωσης βοήθειας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε επιστολή στο Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής στην οποία ανέφερε την ανάγκη περαιτέρω περιορισμού των κριτηρίων περί «ευάλωτου χαρακτήρα». Κατά συνέπεια το Υπουργείο Υγείας έχει κληθεί να παράσχει έναν πιο ακριβή και στενό ορισμό των «ευάλωτων ομάδων από ιατρικής άποψης», σύμφωνα με την πηγή. Ο αξιωματούχος της ΕΕ και ένας εκπρόσωπος της ΥΑ επιβεβαίωσαν στην Human Rights Watch ότι οι ελληνικές αρχές αναπτύσσουν νέες οδηγίες για τον ορισμό και την εφαρμογή των κριτηρίων επί του ευάλωτου χαρακτήρα.

Στην έκθεση προόδου για την εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ- του Μαρτίου αναφέρεται ότι η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, μαζί με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), «συνεργάζονται για τον καθορισμό των κατηγοριών ευάλωτων ατόμων και την ανάπτυξη ενός Τυποποιημένου Υποδείγματος Ιατρικής Αξιολόγησης για την διεκπεραίωση των αιτήσεων ευάλωτων ατόμων.»

Ο αξιωματούχος της ΕΕ στην Αθήνα ενημέρωσε τη Human Rights Watch ότι, κατά την άποψή του, η αναγνώριση μεγάλου αριθμού ατόμων ως ευάλωτων και η προώθησή τους από τα νησιά στην ηπειρωτική χώρα μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για άλλα «ευάλωτα» άτομα να επιχειρήσουν τον διάπλου. «Δεν θέλουμε να οδηγηθούμε σε μία κατάσταση όπου ευάλωτα άτομα θα διακινδυνεύσουν τις ζωές τους για να έρθουν στην Ευρώπη» πρόσθεσε ο αξιωματούχος. Ολοκλήρωσε ότι στο μέλλον άτομα που χαρακτηρίζονται ως «ευάλωτα» μπορεί να επιστρέφονται στην Τουρκία, «το γεγονός ότι κάποιος είναι ευάλωτος δεν σημαίνει ότι δεν θα επιστραφεί στην Τουρκία ανάλογα με την προσωπική του περίπτωση.»

Η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι η εμπειρία των ιατρικών μη κυβερνητικών οργανώσεων που συνδράμουν τους αιτούντες άσυλο στην πρώτη γραμμή διέφερε από τα όσα περιέγραψε ο αξιωματούχος της ΕΕ. Ο Στάθης Πουλαράκης, Υπεύθυνος Προάσπισης και Διεκδίκησης Δικαιωμάτων των Γιατρών του Κόσμου (MDM), μίας διεθνούς ιατρικής μη κυβερνητικής οργάνωσης που παρέχει την αρχική ιατρική αξιολόγηση των αιτούντων άσυλο και άλλων μεταναστών που καταφθάνουν στη Λέσβο, είπε στην Human Rights Watch: «Δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια. Τα περισσότερα από αυτά τα άτομα έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες και απώλειες και είναι ευάλωτα.» Είπε ότι ο ευάλωτος χαρακτήρας ορισμένων ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των θυμάτων βασανιστηρίων και σεξουαλικής βίας ή βίας με βάση το φύλο, δεν είναι άμεσα εμφανής. Αυτό σημαίνει ότι είναι δύσκολο να αξιολογηθεί σωστά υπό δύσκολες συνθήκες, όπως αυτές που υπάρχουν στα ελληνικά hotspot, μετά από την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας.

Αντίθετα με τον ισχυρισμό του αξιωματούχου της ΕΕ ότι υπερβολικά μεγάλος αριθμός αιτούντων άσυλο κρίνονται ως «ευάλωτοι», εκπρόσωπος της οργάνωσης Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières, MSF), είπε στην Human Rights Watch ότι, στην πράξη, η MSF παρέχει περίθαλψη στη Λέσβο και τη Σάμο σε μεγάλο αριθμό ατόμων που δεν έχουν χαρακτηριστεί ως «ευάλωτα» παρόλο που πληρούν τα κριτήρια συμπεριλαμβανομένων των θυμάτων βασανιστηρίων και ατόμων με αναπηρία που δεν είναι άμεσα εμφανής. «Το σύστημα παραβλέπει αυτά τα άτομα, είτε λόγω έλλειψης κατάρτισης είτε λόγω εσπευσμένων διαδικασιών», ανέφερε.

Η MSF επίσης είπε ότι οι διαδικασίες που χρησιμοποιούνται από τις ελληνικές αρχές καθιστούν ολοένα και δυσκολότερη την καταχώρηση των ευάλωτων ατόμων. «Τα άτομα με αναπηρία και τα θύματα βασανιστηρίων και βίας με βάση το φύλο διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο να μην ταυτοποιηθούν λόγω της νέας πίεσης για τη μείωση των αριθμών», ανέφερε εκπρόσωπος της MSF στην Human Rights Watch.

Η Yasami και ο Ali Habibi από το Αφγανιστάν, τα 6χρονα δίδυμά τους και ο 2χρονος γιος τους, καθώς και ο 14χρονος αδελφός του Ali, έμεναν όλοι σε αυτό το αντίσκηνο στον καταυλισμό του Ελληνικού στην Αθήνα όταν τους επισκέφθηκε η Human Rights Watch τον Οκτώβριο του 2016. Ο 6χρονος γιος τους έχει μια μαθησιακή δυσκολία, ενώ επίσης δυσκολεύεται να περπατήσει. Φωτογραφία της Emina Cerimovic. © 2016 Human Rights Watch

Από το Μάιο, μία νέα διαδικασία απαιτεί την αξιολόγηση του ευάλωτου χαρακτήρα ενός ατόμου εντός δύο ή τριών ημερών από την άφιξή του στα νησιά. Αλλά οι εκπρόσωποι των MDM, MSF, και δύο δικηγόροι που παρείχαν νομικές συμβουλές στη Λέσβο είπαν στη Human Rights Watch ότι είναι σχεδόν αδύνατο, εντός τόσο σύντομης χρονικής περιόδου, να ταυτοποιούνται τα θύματα βασανιστηρίων, τα άτομα που έχουν υποστεί βία με βάση το φύλο ή τα άτομα με αναπηρίες όπως ψυχικές ασθένειες ή νοητικές αναπηρίες, εάν ο ευάλωτος χαρακτήρας τους δεν είναι ορατός ή άμεσα εμφανής. «Δεν μπορείς να έχεις σωστή εκτίμηση εντός δύο ή τριών ημερών,» είπε ο Πουλαράκης από τη MDM. Εκπρόσωπος της MSF εξήγησε, «Κατά την άφιξή τους τα περισσότερα άτομα έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες και δεν τους παρέχεται η ευκαιρία να αναπτύξουν αίσθημα εμπιστοσύνης και να αποκαλύψουν τις ιστορίες τους σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.»

«Η ΕΕ φαίνεται να θεωρεί τους αιτούντες άσυλο απλά ως αριθμούς, αγνοώντας την σκληρή πραγματικότητα της εμπειρίας τους», αναφέρει η Ćerimović. «Η ενοχλητική αλήθεια είναι ότι πολλοί αιτούντες άσυλο, ειδικά τα άτομα με αναπηρία, διατρέχουν κίνδυνο κατά την άφιξή τους, και η ΕΕ οφείλει να επικεντρώνεται στην προστασία τους και όχι να σπεύδει να τους επιστρέφει στην Τουρκία.»


 

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.