(Βρυξέλλες, 18 Ιανουαρίου 2017) – Πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και άλλοι μετανάστες με αναπηρίες δεν τυγχάνουν κατάλληλης αναγνώρισης και δεν απολαύουν ίσης πρόσβασης σε υπηρεσίες στα κέντρα υποδοχής στην Ελλάδα, δήλωσε σήμερα η Human Rights Watch. Παραμένουν –όπως και χιλιάδες άλλοι μετανάστες και αιτούντες άσυλο– απροστάτευτοι από τις συνθήκες πολικού ψύχους.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χορηγήσει σημαντική χρηματοδότηση στην ελληνική κυβέρνηση, σε φορείς των Ηνωμένων Εθνών και σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, προκειμένου να διαχειριστούν τη λειτουργία των κέντρων στα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου, τα γνωστά «hotspot», καθώς και των καταυλισμών στην ηπειρωτική Ελλάδα. Πλην όμως, οι αιτούντες άσυλο και άλλοι μετανάστες με αναπηρίες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, όπως στέγη, εγκαταστάσεις υγιεινής και ιατρική περίθαλψη, ενώ περιορισμένη είναι και η πρόσβασή τους σε φροντίδα ψυχικής υγείας, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση άλλων ευάλωτων μεταναστών. Για παράδειγμα, μια πιο ηλικιωμένη γυναίκα που χρησιμοποιεί αμαξίδιο δεν κατάφερε να κάνει ντους για έναν μήνα.
«Τα άτομα με αναπηρίες παραβλέπονται όσον αφορά την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, παρότι συγκαταλέγονται μεταξύ των προσφύγων και μεταναστών που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο», δήλωσε η Shantha Rau Barriga, διευθύντρια του τμήματος δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στη Human Rights Watch. «Οι ελληνικές αρχές, η ΕΕ, ο ΟΗΕ και οι οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα άτομα με αναπηρία δεν θα αποτελούν πλέον δευτερεύον ζήτημα.»
Η άκρως προβληματική συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία για την επιστροφή αιτούντων άσυλο στην εν λόγω χώρα, το κλείσιμο των συνόρων κατά μήκος της οδού των Βαλκανίων, η κακοδιαχείριση, καθώς και η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των κυβερνήσεων της ΕΕ έχουν αφήσει εγκλωβισμένους στην Ελλάδα περίπου 62.700 αιτούντες άσυλο και άλλους μετανάστες. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εώς τις 12 Ιανουαρίου 2017, μόνο 7.448 άτομα έχουν μετεγκατασταθεί ή προβλέπεται να μετεγκατασταθούν στο πλαίσιο του μηχανισμού μετεγκατάστασης της ΕΕ – περίπου το 12% από τις 66.400 θέσεις που συμφωνήθηκαν το 2015. Όσοι έχουν μείνει στην Ελλάδα ζουν σε άθλιες και ασταθείς συνθήκες, χωρίς πρόσβαση σε επαρκείς υπηρεσίες και στέγαση. Χιλιάδες πρόσφυγες αντιμετωπίζουν εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες βαρυχειμωνιάς σε αντίσκηνα τα οποία διαπερνάει το ψύχος σε ολόκληρη την Ελλάδα, με θερμοκρασίες που φτάνουν έως και τους -14 βαθμούς Κελσίου. Τα άτομα με αναπηρία συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων που διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο.
Βάσει έρευνας που διενεργήθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα ελληνικά νησιά τον Οκτώβριο του 2016 και τον Ιανουάριο του 2017, και βάσει μετέπειτα τηλεφωνικών συνεντεύξεων τον Δεκέμβριο του 2016 και τον Ιανουάριο του 2017, η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι οι αιτούντες άσυλο και οι πρόσφυγες με αναπηρία δεν τυγχάνουν κατάλληλης αναγνώρισης στην Ελλάδα, εν μέρει εξαιτίας της βεβιασμένης διαδικασίας καταγραφής και της ανάγκης για καλύτερη καθοδήγηση του προσωπικού. Χωρίς επαρκή κατανόηση τόσο της έκτασης του ζητήματος όσο και των αναγκών, οι οργανισμοί παροχής βοήθειας δεν μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά.
Άκρως ανεπαρκείς είναι επίσης οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας, που τόσο έχουν ανάγκη οι αιτούντες άσυλο και άλλοι μετανάστες. Οι μισοί από τους 40 μετανάστες από τους οποίους πήρε συνέντευξη η Human Rights Watch δήλωσαν ότι οι ίδιοι ή μέλη της οικογένειάς τους αντιμετωπίζουν ψυχικά τραύματα, άγχος ή κατάθλιψη ως συνέπεια της βίας που μαστίζει τις πατρίδες τους, των επικίνδυνων ταξιδιών τους, του αποχωρισμού από την οικογένεια ή της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας που επικρατούν στους καταυλισμούς.
Η «Amra», μια 19χρονη γυναίκα από το Αφγανιστάν, δήλωσε ότι ζήτησε να δει γιατρό στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ στη Λέσβο λόγω των αυτοκτονικών της σκέψεων. «Δεν θέλω να κάνω κακό στον εαυτό μου, παλεύω με τον εαυτό μου», δήλωσε. Μια ομάδα παροχής βοήθειας που δραστηριοποιείται στον καταυλισμό τής παρείχε συμβουλευτική υποστήριξη δύο φορές, όπως ανέφερε, αλλά στη συνέχεια της είπαν ότι δεν μπορούσαν να τη βοηθήσουν περαιτέρω. Πραγματοποίησε μία-δύο συνεδρίες με ψυχολόγο μετά την επίσκεψη της Human Rights Watch.
Από το 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορήγησε περισσότερα από 125 εκατομμύρια ευρώ στην ελληνική κυβέρνηση και σχεδόν 370 εκατομμύρια ευρώ σε οργανισμούς παροχής βοήθειας και διεθνείς οργανώσεις με σκοπό την παροχή συνδρομής στους πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένης της UNHCR. Η ελληνική κυβέρνηση και η UNHCR έχουν δεχθεί κριτική επειδή δεν χρησιμοποίησαν τη χρηματοδότηση της ΕΕ για την κατάλληλη βελτίωση των συνθηκών στους καταυλισμούς πριν ξεκινήσει ο χειμώνας, αφήνοντας χιλιάδες άτομα να κοιμούνται σε συνθήκες δριμύτατου ψύχος.
Η UNHCR και η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι από τα διατεθέντα κονδύλια θα ωφεληθούν όλοι οι πρόσφυγες χωρίς διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, δήλωσε η Human Rights Watch. Η ΕΕ θα πρέπει να ζητήσει πληροφορίες από τους εκτελεστικούς εταίρους της προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα προγράμματα τα οποία χρηματοδοτεί ωφελούν τα άτομα με αναπηρία και άλλες ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους και να παράσχουν πρόσθετους πόρους στην Ελλάδα, η οποία αντιμετωπίζει επίσης οικονομικά προβλήματα, και να διασφαλίσουν τη δίκαιη κατανομή της βοήθειας μεταξύ των καταυλισμών.
Οι ελληνικές αρχές, με τη στήριξη των άλλων κρατών μελών της ΕΕ, της UNHCR, και των ομάδων παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, θα πρέπει να εξασφαλίσουν άμεσα ότι τα άτομα με αναπηρία και άλλες ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, θα έχουν ίση πρόσβαση στην παρεχόμενη συνδρομή στα κέντρα και στους καταυλισμούς προσφύγων και μεταναστών – όπως, μεταξύ άλλων, υπηρεσίες ύδρευσης και εγκαταστάσεις υγιεινής, διανομή τροφίμων, στέγαση, καθώς και υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας ψυχικής υγείας και της ψυχοκοινωνικής στήριξης. Τυχόν παράλειψή τους εν προκειμένω συνιστά διάκριση και παραβιάζει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία καθώς και το δίκαιο της ΕΕ.
Η UNHCR και η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να εκδώσουν σαφείς οδηγίες προς το προσωπικό που εργάζεται στο πεδίο σχετικά με την αναγνώριση και την καταγραφή των ατόμων με αναπηρίες, περιλαμβανομένων των αναπηριών που δεν εντοπίζονται αμέσως, όπως οι διανοητικές αναπηρίες ή οι ψυχιατρικές παθήσεις. Η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης και οι λειτουργοί που διεξάγουν τις διαδικασίες ασύλου θα πρέπει να παρακολουθούν ειδική εκπαίδευση σχετικά με το πώς να αναγνωρίζουν και να ανταποκρίνονται κατάλληλα στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρίες, καθώς και να διασφαλίζουν την πρόσβαση σε υπηρεσίες καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Θα πρέπει να προβλεφθεί η ένταξη και η διαβούλευση με τους πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες με αναπηρία στο πλαίσιο των προσπαθειών αυτών.
Με τις παρούσες συνθήκες βαρυχειμωνιάς, η ελληνική κυβέρνηση, με την υποστήριξη της UNHCR, θα πρέπει να δώσει επειγόντως προτεραιότητα στη μεταφορά όλων των ατόμων με αναπηρία που εξακολουθούν να διαμένουν σε αντίσκηνα, παράλληλα με άλλες ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο, όπως οι έγκυες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι, σε θερμαινόμενους προκατασκευασμένους οικίσκους με ζεστό νερό. Όλα τα άτομα που διαμένουν επί του παρόντος σε αντίσκηνα θα πρέπει να μεταφερθούν σε κατάλληλες δομές στέγασης το συντομότερο δυνατόν.
Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, οι ελληνικές αρχές, με την υποστήριξη της ΕΕ και της UNHCR, θα πρέπει να θέσουν τέρμα στη διαμονή σε καταυλισμούς και να παράσχουν στέγαση σε επίπεδο κοινότητας. Η διαβίωση σε καταυλισμούς μπορεί να διαιωνίσει το ψυχικό τραύμα του εκτοπισμού και να επιτείνει άλλους κρίσιμους κινδύνους για την προστασία των ατόμων, περιλαμβανομένης της σωματικής και σεξουαλικής βίας και των ζητημάτων υγείας.
«Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, τα άτομα με αναπηρία αποτελούν το ένα έβδομο του παγκόσμιου πληθυσμού, ωστόσο τα Ηνωμένα Έθνη και άλλοι παραβλέπουν τα άτομα με αναπηρία κατά την αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών κρίσεων», δήλωσε η κ. Barriga. «Η οικτρή κατάσταση για τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες με αναπηρία στην Ελλάδα αποτελεί έναυσμα για την αφύπνιση των Ηνωμένων Εθνών και της ΕΕ, προκειμένου να αρχίσουν να λαμβάνουν πιο σοβαρά υπόψη το συγκεκριμένο ζήτημα.»
