(Αθήνα) – Δύο ακτιβιστές που επιτελούσαν ανθρωπιστικό έργο, διασώζοντας τη ζωή μεταναστών και αιτούντων στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ελλάδα, θα καθίσουν στο εδώλιο σε μια δίκη που έχει προγραμματιστεί για τις 18 Νοεμβρίου 2021, δήλωσε σήμερα η Human Rights Watch. Η δίκη ενώπιον του Πλημμελειοδικείου Μυτιλήνης αφορά ανθρωπιστικές δραστηριότητες που προστατεύονται από το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα καθώς και από το ελληνικό δίκαιο.
Η Human Rights Watch ανέλυσε τις κατηγορίες εναντίον της Σάρα Μαρντίνι και του Σον Μπίντερ, για τους οποίους, μάλιστα, διενεργείται έρευνα για κακούργημα. Πρόκειται για δύο από τους 24 κατηγορουμένους που δικάζονται για τις υποτιθέμενες διασυνδέσεις τους με την ΜΚΟ ERCI (Emergency Response Center International), μια ομάδα που δραστηριοποιήθηκε σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη Λέσβο και στα ελληνικά ύδατα από το 2016 έως το 2018. Σε έκθεσή του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο περιέγραψε τη δίωξη και έρευνα ως «τη μεγαλύτερη υπόθεση ποινικοποίησης της αλληλεγγύης στην Ευρώπη μέχρι τώρα». Οι εισαγγελείς οφείλουν να ζητήσουν την αθώωσή τους.
«Η κατάχρηση του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης από πλευράς των ελληνικών αρχών με σκοπό την παρενόχληση των συγκεκριμένων διασωστών φαίνεται να έχει ως σκοπό την αποτροπή μελλοντικών προσπαθειών διάσωσης, κάτι που απλώς θα θέσει ζωές σε κίνδυνο», δήλωσε ο Bill Van Esveld, αναπληρωτής διευθυντής της Human Rights Watch, αρμόδιος για τα δικαιώματα των παιδιών. «Η έρευνα χαρακτηρίζεται από προχειρότητα και παράλογες κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένης της κατασκοπείας, εναντίον ανθρώπων που επιδίδονται στη διάσωση της ανθρώπινης ζωής, γεγονός που υποδηλώνει πολιτικά υποκινούμενες διώξεις».
Η ανάλυση της Human Rights Watch κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι κατηγορίες δίνουν εσφαλμένη εντύπωση για τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης της ομάδας, με πρόθεση να την παρουσιάσουν ως κύκλωμα διακινητών, μολονότι ο νόμος που φέρονται να παραβίασαν (Νόμος 4251 του 2014) προβλέπει ρητά ότι το αδίκημα δεν καλύπτει την παροχή βοήθειας σε αιτούντες άσυλο. Οι νόμιμες δραστηριότητες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού για τη συγκέντρωση χρημάτων χαρακτηρίζονται εσφαλμένα ως ξέπλυμα χρήματος. Η ομάδα έρευνας και διάσωσης είχε εγγεγραφεί ως μη κυβερνητική οργάνωση και συνεργαζόταν τακτικά με τις αρμόδιες ελληνικές αρχές σε αποστολές διάσωσης.
Στην ανακοίνωσή της η αστυνομία, κατά τη διάρκεια των συλλήψεων τον Αύγουστο του 2018, ισχυρίστηκε, παράλογα, ότι τα εγκλήματα σχετίζονταν με «οργανωμένα κυκλώματα διακίνησης μεταναστών» που είχαν γνώση «συγκεκριμένων προσφυγικών ροών». Η εμπορία ανθρώπων συνεπάγεται εξαναγκασμό και εξαπάτηση με σκοπό την εκμετάλλευση, για την οποία η αστυνομία δεν παρείχε αποδεικτικά στοιχεία. Ο φάκελος της αστυνομικής έρευνας, 86 σελίδων, είχε πρόδηλα σφάλματα αναφορικά με τα πραγματικά περιστατικά, συμπεριλαμβανομένων ισχυρισμών ότι κάποιοι από τους κατηγορούμενους συμμετείχαν σε αποστολές διάσωσης σε διάφορες ημερομηνίες κατά τις οποίες δεν βρίσκονταν στην Ελλάδα.
Η Μαρντίνι και ο Μπίντερ προφυλακίστηκαν στην Ελλάδα για 107 ημέρες το 2018. Η Μαρντίνι είχε ταξιδέψει με σκάφος από την Τουρκία στην Ελλάδα το 2015 ως αιτούσα άσυλο από τη Συρία. Όταν η μηχανή του σκάφους τέθηκε εκτός λειτουργίας, η ίδια και η μικρότερη αδελφή της Γιούσρα, η οποία αγωνίστηκε στην κολύμβηση με την Ομάδα των Προσφύγων στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016 και του 2020, βοήθησαν στη διάσωση των συνεπιβατών τους κολυμπώντας και φροντίζοντας ώστε το σκάφος να επιπλέει μέχρι να φτάσει στη Λέσβο.
Η Μαρντίνι, 23 ετών τότε, εγγράφηκε στο Bard College Berlin και διέκοψε τις σπουδές της για ένα εξάμηνο για να επιστρέψει στη Λέσβο ως εθελόντρια στην ομάδα έρευνας και διάσωσης. Συνελήφθη στις 21 Αυγούστου του 2018, όταν επρόκειτο να επιστρέψει αεροπορικώς στο σπίτι της. Ο Μπίντερ συνελήφθη την ίδια ημέρα όταν μετέβη στο αστυνομικό τμήμα, όπου συνάδελφοι είπαν ότι η Μαρντίνι είχε συλληφθεί. Αφέθηκαν ελεύθεροι με εγγύηση τον Δεκέμβριο του 2018.
Η Human Rights Watch προέτρεψε τις πρεσβείες των χωρών καταγωγής των αλλοδαπών κατηγορουμένων, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, να στείλουν παρατηρητές στη δίκη. Ενώ η Μαρντίνι και o Μπίντερ είχαν προφυλακιστεί, 32 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απεύθυναν επιστολή στον Έλληνα υπουργό Δικαιοσύνης και ζήτησαν την απελευθέρωσή τους.
Οι Μαρντίνι και Μπίντερ, καθώς και άλλοι κατηγορούμενοι, κατηγορούνται για κατασκοπεία βάσει αστυνομικής έκθεσης που ανέφερε ότι οι προσπάθειές τους για τον εντοπισμό σκαφών σε κίνδυνο, μέσα στα οποία επέβαιναν μετανάστες περιλάμβαναν την παρακολούθηση των ραδιοσυχνοτήτων και των σκαφών της Ελληνικής Ακτοφυλακής και της Frontex. Ωστόσο, όπως αναγνώρισε η έκθεση της αστυνομίας, τα ραδιοφωνικά κανάλια δεν είναι κρυπτογραφημένα και είναι προσβάσιμα από οποιονδήποτε διαθέτει ασύρματο VHF. Οι θέσεις των σκαφών δημοσιεύονται σε πραγματικό χρόνο σε εμπορικούς δικτυακούς τόπους εντοπισμού πλοίων. Η κατηγορία κατασκοπείας βασίζεται επίσης στις επικοινωνίες μέσω εφαρμογής για smartphone, ωστόσο η έκθεση της αστυνομίας περιλαμβάνει παρακολούθηση των επικοινωνιών σε ημερομηνίες εκτός του χρονικού πλαισίου που καλύπτει το ένταλμα.
Οι Μαρντίνι και Μπίντερ κατηγορούνται επίσης για απάτη, καθώς φέρονται να χρησιμοποίησαν πλαστή στρατιωτική πινακίδα για να εισέλθουν σε στρατιωτικές περιοχές περιορισμένης πρόσβασης στη Λέσβο όπου ενίοτε αποβιβάζονται οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πώς οι εθελοντές θα μπορούσαν να είχαν προσποιηθεί ότι οδηγούσαν στρατιωτικό όχημα, καθώς μάρτυρες ανέφεραν, κάτι που επιβεβαίωσαν και οι φωτογραφίες, ότι το αυτοκίνητο έφερε εμφανή τα διακριτικά στοιχεία της ομάδας διάσωσης. Η έκθεση της αστυνομίας δεν περιλαμβάνει αποδείξεις που να στοιχειοθετούν ότι επιχείρησαν να εισέλθουν σε απαγορευμένες στρατιωτικές περιοχές. Οι ίδιοι δήλωσαν ότι δεν γνώριζαν το παραμικρό για πλαστές πινακίδες, οι οποίες υποτίθεται ότι βρέθηκαν κάτω από τις κανονικές πινακίδες του οχήματος, και ότι μιλούσαν τακτικά με την αστυνομία ενώ βρίσκονταν στο όχημα.
Οι κλητεύσεις αναφέρουν επίσης ότι η Μαρντίνι και ο Μπίντερ θα δικαστούν για τη χρήση ραδιοσυσκευών χωρίς άδεια, αλλά η κατηγορία προβλέπεται από άρθρο του Νόμου 4070 του 2012, ο οποίος καταργήθηκε το 2020. Η Human Rights Watch εξέτασε τις κλητεύσεις των κατηγορούμενων, από τις οποίες έλειπαν σελίδες.
Άλλοι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν διαφορετικές ή επιπλέον κατηγορίες. Κατά το κατηγορητήριο, έξι κατηγορούμενοι επιδίωξαν να «εξασφαλίσουν» την πρόσβαση των μεταναστών στις ελάχιστες «συνθήκες υποδοχής» για τους αιτούντες άσυλο που κατοχυρώνονται από την ελληνική νομοθεσία, «καθώς και στο δικαίωμα αίτησης διεθνούς προστασίας σε χώρα της ΕΕ.» Δεν είναι σαφές πώς τέτοιες ενέργειες θα μπορούσαν να είναι εγκλήματα, εκτός από το γεγονός ότι υποτίθεται πως διενεργήθηκαν προκειμένου να βοηθήσουν την ομάδα έρευνας και διάσωσης, η οποία στο κατηγορητήριο περιγράφεται ως εγκληματική οργάνωση.
Η Μαρντίνι είχε την πρόθεση να παραστεί στη δίκη ενώπιον του Πλημμελειοδικείου, αλλά απαγορεύτηκε η είσοδός της στην Ελλάδα και θα εκπροσωπηθεί από δικηγόρο, δήλωσε στη Human Rights Watch μέσω τηλεφώνου. «Δεν μπορούμε να κάνουμε ξανά εθελοντική εργασία, φοβόμαστε», ανέφερε. «Τουλάχιστον δεν τελούμε πλέον υπό κράτηση, αλλά θέλουμε να τελειώνει αυτή η ιστορία. Σε εξουθενώνει. Μαύρη ήταν η τελευταία τριετία». Κρατήθηκε σε απομόνωση σε φυλακή υψηλής ασφάλειας το 2018 και δέχθηκε απειλές θανάτου μετά την αποφυλάκισή της. Ο Μπίντερ θα παραστεί στη δίκη, ανέφερε η Human Rights Watch.
Η μέγιστη ποινή φυλάκισης που μπορεί να εκτιθεί σε καταδίκες για πλημμελήματα είναι 8 έτη. Μια διαφορετική υπόθεση για κακούργημα, η οποία τελεί ακόμη υπό διερεύνηση, περιλαμβάνει κατηγορίες συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και απάτη, κάθε μία από τις οποίες επισείει ποινή φυλάκισης 5 έως 10 ετών, καθώς και κατηγορίες διευκόλυνσης της παράνομης εισόδου σε αλλοδαπούς πολίτες, η οποία τιμωρείται με ποινή φυλάκισης 10 έως 20 ετών για κάθε μετανάστη.
Άλλοι κατηγορούμενοι είναι ο Νάσος Καρακίτσος, εκπαιδευμένος διασώστης, και ο Πάνος Μωραΐτης, οι οποίοι ίδρυσαν την ομάδα έρευνας και διάσωσης και επίσης κρατήθηκαν σε παρατεταμένη προφυλάκιση το 2018. Οι συλλήψεις ανάγκασαν την ομάδα να σταματήσει τις επιχειρήσεις της, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα και της παροχής ιατρικής περίθαλψης και μη τυπικής εκπαίδευσης σε μετανάστες και αιτούντες άσυλο. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει οργάνωση έρευνας και διάσωσης στη Λέσβο με «σκάφος στη θάλασσα» και άδεια λειτουργίας, ανέφερε ο Μπίντερ στη Human Rights Watch.
Μέχρι στιγμής, το 2021, 24 άνθρωποι πνίγηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο προσπαθώντας να εισέλθουν στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων παιδιών και μιας γυναίκας που πέθανε στις 26 Οκτωβρίου σε ναυάγιο μαζί με δύο άλλους αγνοούμενους. Στο Αιγαίο οι ελληνικές αρχές έχουν επαναπροωθήσει παράνομα στην Τουρκία χιλιάδες δυνητικούς αιτούντες άσυλο και μετανάστες.
Το 2020 η Ελλάδα θέσπισε νέους κανόνες για την καταχώριση μη κυβερνητικών ομάδων οι οποίοι οδήγησαν στην παρέμβαση τριών ειδικών εισηγητών των Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου Εμπειρογνωμόνων για τη νομοθεσία περί ΜΚΟ του Συμβουλίου της Ευρώπης και της επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αρκετές ομάδες που δεν ήταν σε θέση να πληρούν τις προϋποθέσεις αναγκάστηκαν να αναστείλουν τις ανθρωπιστικές τους δραστηριότητες, όπως διαπιστώθηκε σε έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Έλληνες αστυνομικοί ανακοίνωσαν καταχρηστικές ποινικές έρευνες εναντίον άλλων εργαζομένων στον ανθρωπιστικό τομέα, οι οποίοι φαίνεται να είναι στο στόχαστρο της εκστρατείας λάσπης που διενεργούν τα σώματα ασφαλείας και πολιτικοί αξιωματούχοι, δήλωσε η ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ αναφορικά με τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τον Οκτώβριο του 2021.
Τον Σεπτέμβριο η επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα κάλεσε τη Βουλή των Ελλήνων να επανεξετάσει νομοθετικές προτάσεις που παρεμποδίζουν το έργο της «διάσωσης της ανθρώπινης ζωής» και της παρακολούθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από μη κυβερνητικές ομάδες. Το νομοσχέδιο, το οποίο υιοθετήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου, εισάγει περιορισμούς και όρους σε μη κυβερνητικές ομάδες που δραστηριοποιούνται σε περιοχές όπου επιχειρεί η Ελληνική Ακτοφυλακή, με την απειλή επιβολής υψηλών κυρώσεων και προστίμων.
«Οι ελληνικές αρχές της επιβολής του νόμου όχι μόνο παραβιάζουν τον νόμο στα σύνορα με τη βίαιη μεταχείριση μεταναστών και αιτούντων άσυλο, αλλά επίσης καταχρώνται τον νόμο προκειμένου να ασκήσουν διώξεις κατά Ελλήνων και άλλων Ευρωπαίων πολιτών για την προσπάθειά τους να σώσουν ανθρώπινες ζωές», δήλωσε ο Van Esveld. «Οι Έλληνες και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πρέπει να υπερασπίζονται όσους επιτελούν ανθρωπιστικό έργο και να καταγγέλλουν τις καταχρηστικές διώξεις που έχουν βάλει τέλος στις επιχειρήσεις διάσωσης».
