Χιλιάδες αιτούντες άσυλο και μετανάστες στο λιμάνι του Πειραιά αντιμετωπίζουν άθλιες συνθήκες καθώς εντείνεται η κρίση για τους ανθρώπους που έχουν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα λόγω του κλεισίματος των συνόρων, δήλωσε σήμερα η Human Rights Watch. Η απουσία κυβερνητικής συμμετοχής, η κακή οργάνωση και οι ανεπαρκείς πόροι, καθώς και η έλλειψη πληροφόρησης, η αγωνία και ο φόβος σχετικά με τη νέα συμφωνία μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας συντελούν στην ανασφάλεια και την ταλαιπωρία.
«Ιδίως οι έγκυες, τα άτομα με αναπηρίες, και τα μικρά παιδιά έχουν παγιδευτεί σε μια βασανιστική κατάσταση αναμονής χωρίς αξιοπρέπεια ούτε ελπίδα», δήλωσε η Eva Cossé, ειδική επί θεμάτων που αφορούν την Ελλάδα στη Human Rights Watch. «Ο κόσμος που υποφέρει στον Πειραιά είναι άμεσο επακόλουθο της αποτυχίας της Ευρώπης να ανταποκριθεί με νόμιμο και συμπονετικό τρόπο στην κρίση που επικρατεί στις ακτές της.»
Σε επίσκεψη που πραγματοποίησε στον Πειραιά από τις 8 έως τις 22 Μαρτίου 2016, η Human Rights Watch πήρε συνεντεύξεις από περισσότερους από 45 αιτούντες άσυλο και μετανάστες που είχαν καταφθάσει πρόσφατα στο λιμάνι από τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου ή από τα σύνορα της Ελλάδας με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Εκτιμάται ότι περίπου 5.000 γυναίκες, άνδρες και παιδιά κοιμούνται σε ελεεινές, ανθυγιεινές και επισφαλείς συνθήκες σε χώρους αναμονής επιβατών, σε μια παλιά αποθήκη, σε αντίσκηνα σε υπαίθριους χώρους, ακόμη και κάτω από φορτηγά.
Ελλείψει οποιασδήποτε ορατής κυβερνητικής στήριξης ή κρατικού προσωπικού, η καθημερινή λειτουργία των καταυλισμών εξαρτάται από τους εθελοντές. Οι εν λόγω εθελοντές εργάζονται για τον συντονισμό, μεταξύ άλλων, της παροχής ειδών όπως σκηνές, κουβέρτες, τρόφιμα και ρούχα, τον εντοπισμό ευάλωτων ομάδων και την οργάνωση δραστηριοτήτων για τα παιδιά. Ιατρική περίθαλψη προσφέρεται ως επί το πλείστον από ομάδες παροχής βοήθειας.
Γυναίκες και παιδιά υποχρεώνονται, λόγω ανάγκης, να στεγαστούν κοντά σε άγνωστους άνδρες, κατάσταση που εκθέτει τις γυναίκες και τα παιδιά στον κίνδυνο της σεξουαλικής παρενόχλησης, δήλωσε η Human Rights Watch. Τρεις γυναίκες από τη Συρία που παραχώρησαν συνέντευξη δήλωσαν ότι κοιμούνται με τα παιδιά τους στην αγκαλιά τους, τρομοκρατημένες από τη σκέψη ότι θα μπορούσαν να τα αρπάξουν απαγωγείς την ώρα που κοιμούνται. Ανέφεραν δε ότι αισθάνονται άβολα να ζουν χωρίς καθόλου ιδιωτικότητα. Αρκετές γυναίκες ανέφεραν ότι εάν θελήσουν να πάνε στην τουαλέτα κατά τη διάρκεια της νύχτας, τις συνοδεύουν οι σύζυγοί τους ή κάποιο από τα παιδιά τους επειδή νιώθουν ανασφαλείς ανάμεσα σε ξένους και άγνωστους άνδρες.
Το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), εκτιμά ότι οι γυναίκες και τα παιδιά, κυρίως από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν, αποτελούν επί του παρόντος σχεδόν το 60% των ατόμων που αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη.
Η UNHCR, η οποία είχε στηρίξει τις ελληνικές αρχές στα κέντρα υποδοχής (hotspot) στα ελληνικά νησιά, ανακοίνωσε στις 22 Μαρτίου την αναστολή ορισμένων από τις δραστηριότητές της σε όλα τα κλειστά κέντρα των νησιών επειδή «οι συγκεκριμένοι χώροι έχουν πλέον μετατραπεί σε εγκαταστάσεις κράτησης». Τα κέντρα υποδοχής (hotspot) δημιουργήθηκαν βάσει συμφωνίας σε επίπεδο ΕΕ το 2015 για τη διεκπεραίωση της καταγραφής όλων των αφίξεων αιτούντων άσυλο και μεταναστών, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού εκείνων που είναι επιλέξιμοι για μετεγκατάσταση.
Οι διαβεβαιώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί επίσπευσης της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ ηχούν κενές, με δεδομένη τη μέχρι σήμερα ελλιπή εφαρμογή του σχεδίου. Παρά τις μεταρρυθμίσεις του συστήματος ασύλου στην Ελλάδα κατά τα τελευταία έτη, όσοι επιθυμούν να υποβάλουν αίτημα ασύλου στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια.
Η χαοτική κατάσταση στον Πειραιά, σε συνδυασμό με την εξάντληση και την απόγνωση των ανθρώπων λόγω των κλειστών συνόρων, έχει δημιουργήσει μια τεταμένη και ασταθή κατάσταση, με αρκετά επεισόδια να έχουν ξεσπάσει τις τελευταίες ημέρες για ζητήματα όπως οι φορτιστές κινητών τηλεφώνων ή η διανομή τροφίμων. Στις 18 Μαρτίου ξέσπασαν βίαιες συμπλοκές μεταξύ Σύρων και Αφγανών, κατά τη διάρκεια των οποίων ένας άνδρας υπέστη ελαφρούς τραυματισμούς. Η αστυνομία προέβη σε προσαγωγή δύο ανδρών. Μετά από παρόμοιο περιστατικό στις 17 Μαρτίου, τρεις άνδρες μεταφέρθηκαν σε νοσοκομείο της Αθήνας λόγω τραυματισμών. Η παρουσία της αστυνομίας και του λιμενικού σώματος είναι μηδαμινή, και χρειάστηκε να επέμβουν εθελοντές για να σταματήσουν τις συμπλοκές. Αρκετές γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων και γυναικών που ταξιδεύουν μόνες τους, ανέφεραν ότι αισθάνονται ανασφαλείς λόγω των συμπλοκών. Η εντεινόμενη ανασφάλεια των τελευταίων ημερών στον Πειραιά οδήγησε τις αρχές να ενισχύσουν την παρουσία της αστυνομίας.
Το σχέδιο δράσης ΕΕ-Τουρκίας που ανακοινώθηκε στις 18 Μαρτίου έχει συμβάλει στην εκρηκτική κατάσταση που επικρατεί, δήλωσε η Human Rights Watch. Το σχέδιο, το οποίο τέθηκε σε ισχύ στις 20 Μαρτίου, προβλέπει μαζικές επιστροφές στην Τουρκία όλων των ατόμων που καταφθάνουν στα ελληνικά νησιά, με βάση το άκρως προβληματικό συμπέρασμα ότι η Τουρκία αποτελεί ασφαλή χώρα ασύλου. Η Human Rights Watch έχει επικρίνει το σχέδιο, συμπεριλαμβανομένης της απάνθρωπης πρότασης για επανεγκατάσταση ενός Σύρου που βρίσκεται ήδη στην Τουρκία για κάθε Σύρο που επιστρέφεται στην Τουρκία, καθώς συνιστά παραβίαση αφενός του δικαιώματος ασύλου και αφετέρου της απαγόρευσης των συλλογικών απελάσεων δυνάμει του δικαίου της ΕΕ.
Ελλείψει παρουσίας της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου ή οποιωνδήποτε άλλων λειτουργών που θα μπορούσαν να παράσχουν στους ανθρώπους τις τόσο αναγκαίες για αυτούς πληροφορίες όσον αφορά τις επιλογές τους στην Ελλάδα και αλλού, οι φήμες προκαλούν αβεβαιότητα και σύγχυση, όπως διαπίστωσε η Human Rights Watch. Ορισμένοι άνθρωποι που παραχώρησαν συνέντευξη ανέφεραν ότι φοβούνται μήπως απελαθούν στην Τουρκία εάν επιβιβαστούν σε κάποιο από τα κρατικά λεωφορεία που μεταφέρουν κόσμο σε επίσημους καταυλισμούς υποδοχής σε μια προσπάθεια αποσυμφόρησης του λιμένα. Πολλοί άλλοι είχαν ακούσει ότι οι συνθήκες στους υπό κρατική διαχείριση καταυλισμούς δεν είναι καλές, και ότι θα ήταν προτιμότερο να παραμείνουν στο λιμάνι μέχρι να «ανοίξουν τα σύνορα». Άλλοι δήλωσαν ότι είχαν πάει στους καταυλισμούς, αλλά βρήκαν τόσο κακές τις συνθήκες εκεί, που επέστρεψαν στο λιμάνι.
Παρά τα επανειλημμένα αιτήματα προς την ελληνική κυβέρνηση, και τις πρόσφατες διαβεβαιώσεις εκ μέρους κυβερνητικών αξιωματούχων, η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη χορηγήσει στη Human Rights Watch δικαίωμα πρόσβασης στο επίσημο ελληνικό κέντρο υποδοχής.
Οι ελληνικές αρχές, με τη συνδρομή της ΕΕ, πρέπει επειγόντως να εξασφαλίσουν επαρκή ικανότητα φιλοξενίας σε ανοικτές εγκαταστάσεις υποδοχής για αιτούντες άσυλο και μετανάστες, σε συνθήκες που να προσφέρουν ασφάλεια και επαρκές επίπεδο διαβίωσης. Θα πρέπει να παράσχουν στέγη, τουαλέτες, ντους, τρόφιμα και πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, καθώς και επαρκή τεχνικά μέσα και ανθρώπινο δυναμικό, συμπεριλαμβανομένων διερμηνέων, προκειμένου να στηρίξουν τους ανθρώπους, να προσδιορίσουν τις ευπάθειες και τις ανάγκες τους, καθώς και να τους παράσχουν πληροφορίες σχετικά με τις νόμιμες επιλογές τους στην Ελλάδα.
Οι γυναίκες θα πρέπει να έχουν τα αναγκαία μέσα για να φροντίζουν με αξιοπρέπεια την υγιεινή τους κατά την έμμηνο ρύση, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε εγκαταστάσεις με ασφάλεια και ιδιωτικότητα, καθώς και σε ειδικά προϊόντα γυναικείας υγιεινής. Οι αρχές πρέπει να παρέχουν κατάλληλη στέγαση και συνδρομή για τους ιδιαίτερα ευάλωτους αιτούντες άσυλο, περιλαμβανομένων των παιδιών, των ατόμων με αναπηρίες, των επιζώντων από βασανιστήρια και των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων.
Η Ελλάδα πρέπει να μετριάσει τους κινδύνους για τις γυναίκες μετανάστριες και αιτούσες άσυλο, ιδίως εκείνες που ταξιδεύουν χωρίς οικογένεια και σύζυγο, μεταξύ άλλων παρέχοντας χωριστές και ασφαλείς εγκαταστάσεις στέγασης, τουαλέτες και ντους, καθώς και θέτοντας στη διάθεσή τους γυναίκες υπαλλήλους και διερμηνείς. Θα πρέπει επίσης να διασφαλίσει την εκπαίδευση του προσωπικού σε ό,τι αφορά τον εντοπισμό ενδείξεων βίας με βάση το φύλο και τους κατάλληλους τρόπους χειρισμού.
Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να κινηθούν ταχύτατα για να εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους στο πλαίσιο του σχεδίου μετεγκατάστασης ούτως ώστε να μειώσουν την επιβάρυνση που υφίσταται η Ελλάδα, δήλωσε η Human Rights Watch. Μεταξύ άλλων, πρέπει να παρέχουν στους ανθρώπους που καταφθάνουν στην Ελλάδα περισσότερα κίνητρα για συμμετοχή στο σχέδιο, μέσω της καλύτερης πληροφόρησης και της ταχύτερης διεκπεραίωσης, της διασφάλισης της συνεκτίμησης των ατομικών περιστάσεων, όπως των οικογενειακών δεσμών, καθώς και της προσφοράς διαθέσιμων θέσεων για τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα και την Ιταλία σε άλλες χώρες της ΕΕ.
Η Human Rights Watch προβληματίζεται από τις αναφορές σύμφωνα με τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται να προτείνει τροποποίηση της απόφασής της περί μετεγκατάστασης, βάσει της οποίας θα χρησιμοποιηθούν οι αριθμοί του σχεδίου μετεγκατάστασης για το νέο πρόγραμμα επανεγκατάστασης που θα συνίσταται στην ανταλλαγή ενός Σύρου αιτούντος άσυλο που επιστρέφεται από την Ελλάδα στην Τουρκία με έναν άλλο πρόσφυγα που θα επανεγκατασταθεί από την Τουρκία σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ.
«Είναι απολύτως απαράδεκτο όλη αυτή η οδύνη και η δυστυχία στο λιμάνι του Πειραιά να λαμβάνει χώρα υπό την επίσημη σφραγίδα των ηγετών της ΕΕ», δήλωσε η κ. Cossé. «Για πόσο ακόμα οι κυβερνήσεις της ΕΕ θα κλείνουν τα μάτια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προκαλούν;»
