- Chính quyền Việt Nam đã gia tăng đàn áp bất đồng chính kiến để trừng phạt người dân chỉ vì họ nêu lên quan ngại, phàn nàn về chính sách của nhà nước hay về các quan chức địa phương.
- Nhà cầm quyền Việt Nam lạm dụng điều 331 của bộ luật hình sự, điều luật về “xâm phạm lợi ích của nhà nước,” không chỉ nhằm dập tắt tiếng nói của các nhà hoạt động nổi tiếng, mà còn để trả đũa dân thường, những người đã lên tiếng phàn nàn về các dịch vụ yếu kém hay về nạn bạo hành của công an.
- Nhà cầm quyền cần ngay lập tức chấm dứt việc đàn áp có hệ thống, và trả tự do cho tất cả những người đang bị giam, giữ chỉ vì họ đã thực hành các quyền cơ bản của mình.
(Bangkok) - Tổ chức Theo dõi Nhân quyền phát biểu, trong bản phúc trình được công bố hôm nay, rằng chính quyền Việt Nam đã gia tăng đàn áp bất đồng chính kiến để trừng phạt người dân chỉ vì họ nêu lên quan ngại, hoặc phàn nàn về chính sách nhà nước hay về các quan chức địa phương.
Bản phúc trình dài 26 trang, “‘Tất cả chúng ta sắp bị bắt rồi’: Lạm dụng truy tố theo luật ‘Xâm phạm Lợi ích Nhà nước,’” ghi nhận tình trạng chính quyền Việt Nam gia tăng áp dụng điều 331 của bộ luật hình sự để nhằm vào những người sử dụng mạng xã hội hay các phương tiện khác để công khai nêu lên các vấn đề, bao gồm tự do tôn giáo, quyền lợi đất đai, quyền của người dân tộc bản địa, và tham nhũng trong chính phủ và Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhà cầm quyền Việt Nam cần ngay lập tức chấm dứt việc đàn áp có hệ thống và phóng thích tất cả những người đang bị giam giữ vì đã thực hành các quyền cơ bản của mình.
“Nhà cầm quyền Việt Nam lạm dụng điều luật về ‘xâm phạm lợi ích nhà nước’ không chỉ để dập tắt tiếng nói của các nhà hoạt động nổi tiếng hay những người lên tiếng cảnh báo, mà còn để trả đũa những người dân thường chỉ phàn nàn về chất lượng dịch vụ xã hội hay tình trạng lạm quyền của công an,” bà Patricia Gossman, phó giám đốc Ban Á Châu của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền nói. “Điều 331 là công cụ thuận tiện cho chính quyền Việt Nam xâm phạm các quyền cơ bản của người dân Việt Nam.”
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền đã xem xét hàng chục bộ hồ sơ vụ án của Việt Nam, nhiều nguồn báo chí và hàng trăm bài viết cũng như đoạn video đăng trên mạng xã hội. Từ năm 2018 đến tháng Hai năm 2025, các tòa án Việt Nam đã kết luận có tội và kết án ít nhất là 124 người với các mức án tù nặng nề theo điều 331. Đây là mức tăng đáng kể so với cùng kỳ thời gian sáu năm trước (từ 2011 đến 2017), khi chỉ có 28 người được chính thức ghi nhận đã bị kết án và bỏ tù theo điều luật tiền thân của điều 331.
Trong quá khứ, những người bị kết án theo điều luật này thường là các blogger hay các nhà hoạt động nhân quyền – những người mà chính quyền Việt Nam tìm cách dập tắt tiếng nói nhưng không bị coi là mối nguy tới vị thế độc tôn quyền lực của Đảng Cộng sản Việt Nam. Họ bị kết tội về các hành vi được cho là ít nghiêm trọng hơn các tội danh về an ninh quốc gia.
Nhưng Tổ chức Theo dõi Nhân quyền nhận thấy rằng nhà cầm quyền Việt Nam đã mở rộng phạm vi và khả năng áp dụng điều 331 để có thể phủ sóng rộng hơn nhiều trong cộng đồng, không chỉ nhằm vào các nhà bất đồng chính kiến trong lĩnh vực dân chủ và nhân quyền - hầu hết giờ đều đang bị giam giữ sau song sắt - mà còn vươn tới tất cả những người công khai lên tiếng bày tỏ bất mãn. Hậu quả là, những người dân thường cũng phải đối mặt với nguy cơ bị bắt giữ và bị xử án tới bảy năm tù giam chỉ vì hành vi phê phán các viên chức chính quyền cấp thấp.
Những trường hợp bị kết án theo điều 331 gồm có:
- Đào Bá Cường, một thợ sắt, người đã biểu tình tại gia sau khi con trai ông bị chết trong khi bị công an giam giữ hồi tháng Mười năm 2022.Một thành viên trong gia đình đã phát trực tiếp sự kiện đó trên mạng xã hội. Ông còn mặc tang phục, cầm di ảnh của con trai và đi bộ trên phố để thu hút sự chú ý của mọi người về cái chết của con trai mình. Tháng Mười hai năm 2023, một tòa án ở tỉnh Phú Yên đã kết án ông hai năm tù giam.
- Vũ Thị Kim Hoàng, đã để cho bạn trai, ông Nguyễn Thái Hưng, sống cùng nhà và sử dụng máy tính xách tay của mình để thảo luận về các vấn đề chính trị trên mạng xã hội. Vào tháng Mười một năm 2022, một tòa án tỉnh Đồng Nai kết án bà hai năm sáu tháng tù giam vì chứa chấp ông Hưng. Cũng trong phiên xử đó, ông Nguyễn Thái Hưng nhận bản án bốn năm tù.
- Danh Minh Quang, một người dân tộc Khmer lên tiếng phàn nàn trên mạng xã hội về tình trạng kỳ thị đối với người dân tộc Khmer – như giữ tiền cứu trợ trong đại dịch Covid-19 - và vận động đòi công nhận những cộng đồng bản địa. Tháng Hai năm 2024, một tòa án ở tỉnh Sóc Trăng kết án ông ba năm sáu tháng tù giam.
- Lê Minh Thể thảo luận trên mạng xã hội về các vấn đề chính trị xã hội, bao gồm phát triển kinh tế, tham nhũng, nạn nghèo đói, và quyền lợi đất đai. Ông phải thụ án 21 tháng tù từ năm 2018 đến năm 2020 vì nói lên ý kiến của mình. Năm 2023, ông lại bị bắt, bị xử có tội, và bị kết án hai năm tù, cũng vì hành vi phê phán nhà cầm quyền. Em gái Lê Minh Thể là Lê Thị Bình cũng phải thụ án tù hai năm, từ năm 2020 đến năm 2022 vì đã “đăng, phát trực tiếp và chia sẻ” các nội dung “bôi nhọ” chính sách nhà nước.
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho rằng việc nhà cầm quyền Việt Nam gia tăng áp dụng điều 331 là một khía cạnh chưa gây được nhiều sự chú ý về chủ trương mở rộng đàn áp các tiếng nói bất đồng. Điều đó thể hiện sự thất bại của chính quyền Việt Nam – dù đã nâng cấp hồ sơ quốc tế của mình và tham gia Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc – trong việc giải quyết các vấn đề xã hội theo một phương thức phù hợp với tiêu chuẩn về nhân quyền và quản trị quốc gia tích cực.
“Các đối tác thương mại của Việt Nam thường bỏ qua các vi phạm nhân quyền ngày càng trầm trọng của chính quyền Việt Nam, nhân danh phát triển kinh tế và cơ hội đầu tư,” bà Gossman nói. “Các nhà tài trợ quốc tế và đối tác thương mại cần gây sức ép với chính quyền Việt Nam trong các dịp công khai và riêng tư, yêu cầu phóng thích tất cả những người đang bị giam, giữ chỉ vì đã ôn hòa bày tỏ ý kiến trên mạng, và hủy bỏ điều luật về ‘xâm phạm lợi ích nhà nước’.”
