Tân Chủ tịch nước Việt Nam, Tô Lâm, với hồ sơ nhân quyền kém cỏi, là một trong nhiều nhà lãnh đạo thế giới đang tập trung về New York tuần này cho hội nghị cấp cao của Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc. Ông Lâm sẽ gặp Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden vào thứ Tư và dự kiến sẽ họp với các nhà điều hành công ty Meta và Google.
Trong vai trò bộ trưởng công an, ông Lâm đã chỉ đạo một đợt đàn áp rộng khắp nhằm vào các nhà bất đồng chính kiến, khiến hàng trăm nhà báo và nhà bảo vệ nhân quyền bị bắt giữ và câu lưu. Trong số đó có nhà hoạt động môi trường Hoàng Thị Minh Hồng, người đã theo học ở Trường Đại học Columbia với tư cách một Học giả Quỹ Obama. Hiển nhiên việc có những người trong cộng đồng Đại học Columbia lên tiếng mạnh mẽ đã khiến chính quyền Việt Nam phải phóng thích bà Hồng vào ngày 20 tháng Chín, ngay trước lúc ông Lâm lên đường đi New York.
Một tù nhân chính trị lâu năm, ông Trần Huỳnh Duy Thức, cũng được khoan hồng và phóng thích, sớm tám tháng trước khi hoàn tất bản án 16 năm tù. Được biết ông Thức từ chối chấp hành quyết định khoan hồng, với ý kiến là ông không xin đặc xá. “Tôi không có tội, cũng như không có lý do gì để nhận đặc xá,” ông viết, và nhận xét rằng việc đó nhằm đánh bóng hình ảnh của ông Lâm trước chuyến đi New York. Trong một diễn biến mà ông Thức gọi là “khôi hài” - các giám thị trại giam xông vào buồng giam ông và tuyên bố rằng ông “không có quyền tiếp tục ở lại trại giam” và buộc ông lên máy bay để về nhà ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Những chuyện khôi hài có tính chuyên quyền như thế đầy rẫy quanh ông Lâm. Năm 2021, một đoạn video quay cảnh ông ăn một miếng bít tết dát vàng trong một nhà hàng Luân Đôn có giá hai nghìn đô được lan tỏa rất nhanh. Sau khi Bùi Tuấn Lâm, một người từ lâu chuyên giễu nhại, đăng một đoạn video nhại bữa ăn đó trên mạng xã hội, nhà cầm quyền Việt Nam bắt giữ và kết án ông năm năm rưỡi tù.
Chính quyền Việt nam thường xuyên bắt giữ và truy tố các nhà bất đồng chính kiến vì họ đã sử dụng các nền tảng mạng xã hội như Facebook và YouTube để thực hành quyền tự do ngôn luận, trong số đó có Phan Vân Bách và Nguyễn Vũ Bình, hay Phạm Đoan Trang - người từng được giải PEN và nhiều người khác. Phóng viên điều tra nổi tiếng Huy Đức vẫn bị tạm giam suốt từ khi bị bắt vào tháng Sáu.
Ông Biden cũng như các nhà điều hành Meta và Google sẽ gặp ông Lâm trong tuần này không nên suy đoán rằng việc phóng thích sớm hai nhà bất đồng là bằng chứng cải cách. Họ cần nêu quan ngại về những người bị tố tụng oan sai vì đăng bài trên mạng, và công khai yêu cầu phóng thích những người đó, đồng thời tìm kiếm các hành động chứng minh rằng quyền bày tỏ chính kiến trên mạng sẽ được tôn trọng ở Việt Nam.
