د طالبانو په واکمنۍ کې په افغانستان کې د محاکمې پرته وژنو په اړه د ملګرو ملتونو یو نوی راپور خورا دردونکی دی. یاد راپور د پخواني حکومت د امنیتي ځواکونو پرسونل سره د طالبانو د چلند په اړه ویره تاییدوي.
وروسته له هغه چې طالبانو د ۲۰۲۱ په اګست کې افغانستان په خپل ولکه کې راوسته، د دوی ځواکونو د غچ اخیستنې وژنې ترسره کړې او د پخوانیو پولیسو، اردو او امنیتي افسرانو جبري نادرکه کیدنه يي ترسره کړل. دوه کاله وروسته هم دا ډول سرغړونې نه دي دریدلي دي.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه پلاوي (یوناما) موندلې چې د پخواني افغان ملي دفاعي او امنیتي ځواکونو (ANDSF) د وژلو او نادرکه کولو لویه برخه د طالبانو له واک ته له رسیدو وروسته د څلورو میاشتو په موده کې ترسره شوي دي. په دې موده کې، یوناما د ۱۴۸ د محاکمې پرته وژنې مستند کړي. یوناما د ۲۰۲۲ کال د جنورۍ له لومړۍ څخه د ډسمبر تر ۳۱ نیټې پورې ۷۰ نورې د محاکمې پرته وژنې مستند کړي او د ۲۰۲۳ ترکاله پورې یې د دا ډول پیښو مستند کولو ته دوام ورکړی دی. د می په ۱۷ د طالبانو امنیتي پرسونل په تخار ولایت کې د افغان پوځ یو پخوانی سرتیری په ډزو وواژه.
طالبانو هم د افغان ملي امنیتي ځواکونو پخواني غړي په خپلسري توګه توقیف کړي دي، د هغوی د توقیف لپاره یې هیڅ دلیل نه دی وړاندې کړی او په مکرر ډول یې هغوی ته اجازه نده ورکړې چې د توقیف سره بهر له چا سره تماس ونیسي. د دوی کورنۍ اکثرا وايي چې دوی ته د دوی د ځای په اړه هیڅ معلومات نه دي ورکړل شوي، یا ولې دوی ساتل کیږي. دا ډول قضیې د نړیوالو قوانینو له مخې جبري نادرکه کول بلل کیږي، او یوه بیلګه تعقیبوي چې د بشري حقونو د څار سازمان لخوا مستند شوې ده. یوناما یوه وروستۍ قضیه په ګوته کوي چې د یوه پخواني سرتیري کورنۍ په پکتیا ولایت کې له ګڼو توقیف ځایونو څخه لیدنه وکړه ترڅو یاد سرتیره وموندي. درې میاشتې وروسته طالبانو د هغه جسد بېرته دوی ته وسپاره.
د یوناما راپور په هرات کې د ښځو د زندان د پخوانۍ مشرې عالیه عزیزي قضیه هم په ګوته کوي چې د ۲۰۲۱ کال په اکتوبر کې وروسته له هغه نادرکه شوه چې طالب چارواکو ورته وویل چې خپلې دندې ته ستنه شي او تر اوسه پوری نادرکه ده.
د یاد راپور له مخې، طالب چارواکو هڅه کړې چې دغه وژنې او نادرکه کیدني د "شخصي دښمنۍ یا غچ" پر بنسټ رد کړي او شمېرې یې کمې کړي. پداسې حال کې چې دوی ادعا کوي چې خپل پرسونل د سرغړونو له امله حساب ورکووني ته اړ کړي دي، خود دوی د هیڅ تحقیقاتو یا مجازاتو پایلې نه دي خپري کړي.
د طالبانو مشرتابه د واک ترلاسه کولو څخه وروسته، د امنیتي ځواکونو پخوانیو غړو ته د بخښنې ژمنه وکړه، خو دې کار د سیمه ییزو قوماندانانو د انتقامي بریدونو مخه نه ده نیولې. دا د طالبانو د مشرتابه مسوولیت دی چې د نورو وژنو مخه ونیسي، مسؤلینو سره یې حساب کړي او د قربانیانو کورنیو ته تاوان ورکړي.
