President Xi Jinping overziet China's meest vergaande en wrede onderdrukking in decennia. Voor dissidente geluiden is geen plaats. Burgerorganisaties moesten de deuren sluiten. Onafhankelijke journalistiek bestaat niet meer. Online contact is drastisch ingeperkt. De beperkte vrijheden van Hongkong staan onder zware druk. En voor Oeigoeren en andere Turkse moslims in Xinjiang heeft Peking het meest ingrijpende surveillancesysteem ter wereld opgezet, gekoppeld aan het opsluiten van meer dan een miljoen mensen in kampen, voor indoctrinatie onder dwang.
Het vermijden van internationale kritiek op deze zeer verontrustende ontwikkelingen is een belangrijke prioriteit voor Peking. Na lang te hebben gecensureerd wat mensen in China kunnen zeggen, probeert Peking nu kritische geluiden wereldwijd te censureren. Daarmee bedreigt Peking steeds meer het gehele internationale systeem dat de rechten van alle mensen op aarde beschermt.
Sommige dictators en autocraten gaan graag met China mee, omdat ook zij een hekel hebben aan kritiek op hun schendingen van de mensenrechten. Anderen worden simpelweg afgekocht, bijvoorbeeld met behulp van China's 'Belt and Road Initiative', het infrastructuur- en investeringsprogramma ter waarde van een biljoen dollar.
Sommige Europese regeringen kregen al te maken met de dreigementen van Peking over toegang tot de Chinese markt, die 16 procent van de wereldeconomie vertegenwoordigt. De Chinese regering gebruikt die dreiging als onderdeel van haar verdeel-en-heersstrategie, waardoor het voor de leden van de Europese Unie bijzonder moeilijk is geworden om een sterke consensus over China te bereiken.
De Verenigde Naties vormen een belangrijk doelwit voor Peking. In de VN-Mensenrechtenraad verzet China zich tegen praktisch elk mensenrechteninitiatief dat een specifiek land krachtig bekritiseert. In het hoofdkwartier van de VN in New York doet de Chinese regering er alles aan om discussie over zijn optreden in Xinjiang te frustreren. De secretaris-generaal van de VN, Antonio Guterres, heeft geweigerd om publiekelijk te eisen dat er een eind komt aan de massale detentie van Turkse moslims door China.
In de VN-Veiligheidsraad sluit China zich aan bij Rusland in het blokkeren van acties met betrekking tot ernstige situaties in landen als Syrië, Myanmar en Venezuela. Peking laat de slachtoffers liever creperen dan dat het een precedent schept voor het verdedigen van rechten, dat als een boemerang zou kunnen terugkeren wat betreft grove schendingen van mensenrechten in eigen land.
Regeringen van Europese landen zijn begonnen met het erkennen van de bedreiging die China vormt voor het wereldwijde mensenrechtensysteem. De Europese Unie heeft in de VN Mensenrechtenraad verschillende krachtige verklaringen over Xinjiang afgelegd, waaronder een die de basis vormde voor de grootste gezamenlijke verklaring die China ooit heeft meegemaakt. Ook het Europees Parlement heeft consequent zijn stem laten horen: in december werd de prestigieuze Sacharov-prijs toegekend aan de Oeigoerse academicus Ilham Tohti, die ten onrechte achter tralies zit in China.
Maar er is meer dat de Europese Unie en haar lidstaten kunnen doen. Om te beginnen zouden Europese diplomaten die hun Chinese ambtgenoten ontmoeten, moeten erkennen dat hun standaard voorkeur voor stille diplomatie niet werkt om de mensenrechten effectief te bevorderen. Als het Chinese volk - de belangrijkste motor van verandering - Europese leiders niet kunnen horen, dan maken hun interventies weinig verschil.
Het is ook belangrijk dat de EU dialogen met China over mensenrechten benut als extra gelegenheid om mensenrechtenkwesties aan de orde te stellen, en niet als excuus om te voorkomen dat op topbijeenkomsten in hogere kringen de aandacht van het publiek op schendingen van rechten wordt gevestigd. Dat is een bijzonder belangrijke les, aangezien Duitsland zich voorbereidt op een grote topontmoeting tussen de EU en China in Leipzig tijdens zijn EU-voorzitterschap in de tweede helft van 2020.
De Europese regeringen moeten verder voorkomen dat er voor China met twee maten wordt gemeten. Als ze proberen om Myanmar-ambtenaren verantwoordelijk te stellen voor hun onrechtmatige behandeling van Rohingya-moslims, waarom dan niet Chinese ambtenaren voor wat zij Oeigoerse moslims aandoen? Als ze aandacht hebben voor de Saoedische of Russische inspanningen om legitimiteit te kopen en misbruik van rechten tegen te gaan, waarom dan niet voor soortgelijke Chinese inspanningen? Als ze het debat over mensenrechtenschendingen door Israël, Myanmar of Venezuela aanmoedigen, waarom dan niet door China? Velen hebben terecht aandacht gevraagd voor het schandalige scheiden van kinderen van hun ouders door de Trump-regering aan de grens tussen de Verenigde Staten en Mexico. Waarom zouden ze dan niet ook de schijnwerpers richten op het het scheiden van kinderen en hun ouders in Xinjiang?
Tot slot moeten Europese regeringen zich niet neerleggen bij de verdeel-en-heersstrategie van China. Wanneer regeringen een-op-een spreken met China, kiezen ze vaak voor stille diplomatie, maar als ze samenwerken, verschuiven de machtsverhoudingen. Idealiter zouden alle leden van de Europese Unie samen moeten optrekken, maar één enkele andersdenkende kan een krachtig standpunt veranderen in een zwak compromis. In dergelijke gevallen is het beter om met zoveel mogelijk Europese lidstaten samen te werken, hopelijk met inbegrip van de Britse regering na Brexit. Zo kan een krachtig tegengeluid op Peking's aanval op mensenrechten ontstaan. De Chinese regering zal met economische represailles dreigen, maar haar economie kan niet iedereen tegelijk aan.
Bovendien heeft Europa zijn eigen economische macht, bijvoorbeeld door erop aan te dringen dat alle bedrijven ervoor zorgen dat hun toeleveringsketens vrij zijn van de grootschalige dwangarbeid van moslims die nu in Xinjiang wordt gebruikt. Het komt erop neer dat de regeringen van alle elke EU-lidstaten de noodzaak moeten inzien om zich te verzetten tegen de aanval van de Chinese regering op het internationale mensenrechtensysteem. Tientallen jaren van vooruitgang op het gebied van de mensenrechten staan op het spel. En onze toekomst.