(ញូវយក) - ខួបទី ៣០ នៃការគ្រប់គ្រងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានលើកឡើងនូវសេចក្តីត្រូវការឲ្យរដ្ឋាភិបាល និងប្រទេសផ្តល់ជំនួយ ដែលមានឥទ្ធិពលនានា ពង្រឹងការខិតខំធ្វើឲ្យមានការកែទម្រង់សិទិ្ធមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្ស បាននិយាយក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីមួយនៅថ្ងៃនេះ ។ ថ្ងៃទី ១៤ ខែមករា ឆ្នាំ ២០១៥ គឺជា ខួបទី ៣០ ចាប់តាំងពីលោក ហ៊ុន សែន បានឡើងកាន់អំណាចជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅថ្ងៃទី ១៤ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៨៥ ។
សព្វថ្ងៃ លោក ហ៊ុន សែន ជាមេដឹកនាំនយោបាយកាន់អំណាចយូរជាងគេបង្អស់ទី ៦ ក្នុងពិភពលោក ពោលគឺតិចជាងលោក មូហ្កាបេ នៃប្រទេស ហ្សីមបាបវេ និងយូរជាងលោក យ៉ូវេរី មូស៊ីវីនី នៃប្រទេស អ៊ូហ្កង់ដា តែបន្តិចប៉ុណ្ណោះ ។
“ក្នុងរយៈពេល ៣០ ឆ្នាំ លោក ហ៊ុន សែន បានប្រើស្រំដែលៗ នូវហឹង្សា ការបង្ក្រាប នយោបាយ និងអំពើពុករលួយ ដើម្បីបានស្ថិតនៅក្នុងអំណាច” លោក ប្រាដ អាដាំ នាយក ផ្នែកអាស៊ី និងជាអ្នកសរសេររបាយការណ៍នេះ បាននិយាយ ។ “ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវការធ្វើការកែទម្រង់ជាបន្ទាន់ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋប្រទេសនេះ នៅទីបំផុត អាចប្រើប្រាសសិទិ្ធមនុស្សជាមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ដោយពុំមានការភ័យខ្លាចការចាប់ខ្លួន ទារុណកម្ម និងការសម្លាប់ ។ តួនាទីរបស់ប្រទេសផ្តល់ជំនួយអន្តរជាតិ គឺមានសារសំខាន់ជាអាយុជីវិតដើម្បីធ្វើឲ្យការណ៍ទាំងនេះ កើតមានឡើងបាន” ។
របាយករណ៍ ៦៧ ទំព័រនេះ, “៣០ ឆ្នាំ នៃអំពើហឹង្សា ការបង្ក្រាប និងអំពើពុករលួយ” សរសេរអំពីមុខដំណែងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ពីមេបញ្ជាការខ្មែរក្រហមក្នុងទសវត្ស ១៩៧០ រហូតដល់តួនាទីបច្ចុប្បន្នរបស់គាត់ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជាប្រមុខនៃគណបក្សកាន់អំណាច គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (គបក) ។ របាយការណ៍ បាននិយាយលំអិតអំពីហឹង្សា ការបង្ក្រាប និងអំពើពុករលួយ ដែលជាលក្ខណៈសម្បត្តិនៃការគ្រប់គ្រងរបស់គាត់ក្នុងរដ្ឋាភិបាលបន្តបន្ទាប់ ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៨៥ មក ។
លោក ហ៊ុន សែន បានគ្រប់គ្រងតាមរយៈហឹង្សា និងការភ័យខ្លាច ។ គាត់តែងតែបាន រៀបរាប់អំពីនយោបាយថាជាការតស៊ូស្លាប់រស់ រវាងរូបគាត់ និងពួកអ្នកទាំងអស់ដែលហ៊ានមិន ចុះញ៉មគាត់ ។ ឧទាហរណ៍ នៅថ្ងៃទី ១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០០៥ គាត់បានព្រមានពួកប្រឆាំង នយោបាយដែលគាត់បានចោទថាជា “ពួកឧទ្ទាម” ថា “ពួកគេត្រូវរៀបចំក្តារម្ឈូស និងផ្តែរផ្តាំ ប្រពន្ធឲ្យហើយទៅ” ។ ការណ៍នេះ បានកើតមានឡើងភ្លាមៗបន្ទាប់ពីអតីតព្រះមហាក្សត្រនៃ កម្ពុជា សម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ដែលបានប្រកាសដាក់រាជ្យសម្បត្តិ ដើម្បីសំដែង ការប្រឆាំងរបស់ព្រះអង្គ ចំពោះវិធីគ្រប់គ្រងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ថាស៊ូស្លាប់ប្រសើរជាង ។
ក្នុងសុន្ទរកថាមួយនាថ្ងៃទី ៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៩ គាត់បានធ្វើត្រាប់ជាកេះកៃកាំភ្លើង នៅពេលគាត់ព្រមានពួកអ្នករិះគន់ថាកុំប្រើពាក្យ “ផ្តច់ការ” ដើម្បីពិព័ណនាការគ្រប់គ្រងរបស់គាត់ ។ នៅថ្ងៃទី ២០ ខែមករា ឆ្នាំ ២០១១ ឆ្លើយតបទៅនឹងការស្នើថាគាត់គួរព្រួយបារម្ភអំពីការទម្លាក់អ្នកផ្តាច់ការម្នាក់នៅប្រទេសទុយណេហ្ស៊ី ក្នុងពេល “និទាឃរដូវអារ៉ាប” លោក ហ៊ុន សែន បានចំអកថា៖ “ខ្ញុំមិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យការប្រឆាំងខ្សោយប៉ុណ្ណោះទេ ខ្ញុំនឹងធ្វើឲ្យពួកគេស្លាប់តែម្តង ... ហើយបើអ្នកណាខ្លាំងហ៊ានធ្វើបាតុកម្ម ខ្ញុំនឹងវ៉ៃពួកឆ្កែទាំងអស់នោះ រួចចាប់ពួកវាដាក់ ទ្រុង” ។
ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់គាត់ ទទួលរងនូវការធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិថ្ងៃទី ២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៣ ទោះបីជាមានការលួចបន្លំជាប្រព័ន្ធ និង ភាពមិនប្រក្រតីដ៏រាលដាល រៀបចំឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលគាត់ក៏ដោយ ក៏គាត់បានប្រកាសថា “មានតែគាត់ស្លាប់ ឬពិការរហូតដល់ធ្វើការតមិនកើត” ប៉ុណ្ណោះទេ ទើបអាចទម្លាក់គាត់ពីកំពូលនៃអំណាចបាន ។
“ទោះបីជាក្នុងទសវត្សថ្មីៗនេះ គាត់បានទុកលំហដ៏មានកម្រិតសម្រាប់ការប្រឆាំងនយោបាយ និងសង្គមស៊ីវិល ក៏ដោយ ក៏ស្នឹមនៃការបើកចំហបានបិទបាំងនូវការពិតជាមូលដ្ឋាននៃការបង្ក្រាប និងរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់បានរឹតបន្តឹងពួកអ្នកគម្រាមកំហែងដល់ការគ្រប់គ្រងរបស់គាត់” លោក អាដាំ បាននិយាយ ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្ស បានពិនិត្យការកត់ត្រាអំពីសិទិ្ធមនុស្សរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗនៃកម្ពុជាចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៩ មក និងជាពិសេសក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ដែលបានស្ថិតនៅនឹងកន្លែងនេះចាប់តាំងពីជាង ២០ ឆ្នាំ មក ។ ចាប់តាំងពីលោក ហ៊ុន សែន បានប្រើល្បិចដើម្បីស្ថិតនៅក្នុងដំណែង បន្ទាប់ពីបដិសេធលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតរៀបចំដោយរដ្ឋបាលអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៣ មក រូបគាត់នឹង គបក បានស្ថិតនៅក្នុងអំណាច ដោយការបន្លឹមបន្លំការបោះឆ្នោតដែលបានរៀបចំធ្វើជារៀងរាល់ ៥ ឆ្នាំម្តង ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ។
របាយការណ៍ បានឈរលើមូលដ្ឋាននៃឯកសារជាភាសាខ្មែរ អង់គ្លេស វៀតណាម និងចិន ក្នុងនេះរួមមានឯកសារផ្លូវការ និងជាភាសាខ្មែរដទៃទៀត បទសម្ភាសន៍ជាមួយមន្ត្រីកម្ពុជា និងជនកម្ពុជាដទៃទៀត បទសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នកកាសែត ពួកអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ និង អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងការកត់ត្រារបស់ អសប របាយការណ៍នានារបស់រដ្ឋាភិបាល បរទេស និងការកត់ត្រារបស់តុលាការកម្ពុជា ។
របាយការណ៍ រៀបរាប់អំពី៖
- ជីវិតពីដំបូងៗរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅខេត្តកំពង់ចាម,
- សេចក្តីសម្រេចរបស់គាត់ចូលជាមួយខ្មែរក្រហមបន្ទាប់ពីការទម្លាក់សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧០,
- តួនាទីរបស់គាត់ជាមេបញ្ជាការខ្មែរក្រហមក្នុងទសវត្ស ១៩៧០ ក្នុងតំបន់ដែល ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ត្រូវបានប្រព្រឹត្តឡើង,
- ការទទួលខុសត្រូវរបស់គាត់ក្នុងទសវត្ស ១៩៨០ ក្នុងឋានៈជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ចំពោះកម្មវិធីដាក់ឲ្យធ្វើការដោយបង្ខំដ៏ល្បីល្បាញ និងការដាក់គុកជាប្រព័ន្ធពួក ប្រឆាំង និងក្រុមអត្តឃាតក្នុងពេលប្រតិបត្តិការរក្សាសន្តិភាពរបស់ អសប ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២-៩៣,
- តួនាទីរបស់អង្គភាពអង្គរក្សផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ក្នុងការវាយប្រហារដោយគ្រាប់ បែកធ្វើឲ្យមនុស្សស្លាប់ ថ្ងៃទី ៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៩៧ លើមេដឹកនាំប្រឆាំង សម រង្ស៊ី,
- រដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមថ្ងៃទី ៥-៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៩៧ និងបច្ច័យរបស់វា ក្នុងនោះមនុស្សជាង ១០០ នាក់ ភាគច្រើនជាពួករាជានិយមសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង ត្រូវបានសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ, និង
- ការបង្ក្រាប និងអំពើពុករលួយ ក្នុងទសវត្សកន្លងមក ដែលក្នុងពេលនោះសកម្ម ជននយោបាយ និងសង្គម, មេដឹកនាំសហជីពកម្មករ និងអ្នកកាសែត ត្រូវបានសម្លាប់ទាក់ទិនទៅនឹងការប្រឆាំងរបស់ពួកគេ ចំពោះគោលនយោបាយ និងការអនុវត្តរបស់ គបក ។
ក្នុងឆ្នាំថ្មីៗកន្លងទៅ វិបត្តិដីធ្លីបង្កើតឡើងដោយរដ្ឋាភិបាល ប៉ះពាល់ដល់ពួកអ្នកក្រក្នុងទី ក្រុង និងជនបទ បានប៉ះពាល់មិនល្អចំពោះជនកម្ពុជារាប់រយពាន់នាក់ ព្រមជាមួយការដែលលោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើឲ្យរាំងស្ទះជាចំហនូវគណនេយ្យភាពនៃឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ប្រព្រឹត្ត ឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥-១៩៧៩ ដោយខ្មែរក្រហម ដោយការត្រួតត្រារបស់គាត់លើប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា ដែលធានាផងដែរដល់ការបន្តនូវនិទណ្ឌភាពចំពោះការរំលោភនានា ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្ស សូមអំពាវនាវ ដល់រដ្ឋាភិបាល និងប្រទេសផ្តល់ជំនួយ ដ៏ មានឥទ្ធិពល ឲ្យបញ្ចប់នូវចម្លើយជាអវិជ្ជមានរបស់ពួកគេចំពោះការរំលោភសិទិ្ធមនុស្ស ការបង្ក្រាប និងអំពើពុករលួយដ៏ធំមហិមា អស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សទាំងនេះ និងចូលពាក់ព័ន្ធជាថ្មីឡើងវិញក្នុងការគាំទ្រជនកម្ពុជា ដែលតស៊ូដើម្បីឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវ, នីតិរដ្ឋ និងបញ្ចប់អំពើពុករលួយ និងការរឹបអូសដីធ្លី និងការគោរពសិទិ្ធមនុស្សជាមូលដ្ឋាន ដូចជាសេរីភាពក្នុងការសំដែងមតិ ការធ្វើសមាគម និងការជួបជុំគ្នា ។
“បន្ទាប់ពីបទពិសោធ ៣០ ឆ្នាំ ពុំមានហេតុផលអីត្រូវជឿថាលោក ហ៊ុន សែន នឹង ក់ខ្លួននៅថ្ងៃណាមួយ និងសម្រេចថាគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជាតាមបែប ចំហ, រួបរួមគ្នា, ចេះអត់ឱនគ្នា និងគោរពសិទិ្ធមនុស្ស នោះ” លោក អាដាំ បាននិយាយ ។ “សហគមន៍អន្តរជាតិ គួរចាប់ផ្តើមស្តាប់ជនកម្ពុជាទាំងនោះ ដែលបានសុំកាន់ខ្លាំងឡើងៗឲ្យមានការការពារ និងការលើកតម្កើងសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្នានរបស់ពួកគេនោះ” ។
