Հայաստան. Ոստիկանական անհամաչափ ուժի կիրառում բողոքի ցույցի ընթացքում

(ք. Երևան) – 2016թ. հուլիսի 29-ին Հայաստանի ոստիկանությունն անհամաչափ ուժ է գործադրել խաղաղ ցուցարարների դեմ և հարձակվել է ցույցը լուսաբանող լրագրողների վրա, ասվում է Human Rights Watch-ի այսօրվա հայտարարության մեջ: Ոստիկանությունն օգտագործել է խլացուցիչ նռնակներ, որոնք վնասվածքներ են հասցրել տասնյակ ցուցարարներին և որոշ լրագրողներին, ոմանց ծանր վնասվածքներ պատճառելով: Բացի այդ, ոստիկանությունը ծեծել է լրագրողների և ցուցարարների, ինչպես նաև ձերբակալել տասնյակ մարդկանց:

Հուլիսի 29-ին Հայաստանի իշխանությունները հետաքննություն են սկսել ոստիկանության գործողությունների առիթով:

«Հայաստանում ցուցարարների վրա ոստիկանության հարձակումների առիթով հուլիսի 29-ին սկսված հետաքննությունը պետք է լինի արագ և հանգամանալի», - ասել է Գեորգի Գոգիան, Human Rights Watch-ի Հարավային Կովկասի տնօրենը: «Թեև ոստիկանությունը հասարակական կարգը պահպանելու պարտավորություն ունի, իրենց տեսակետները խաղաղ ճանապարհով արտահայտելու համար հավաքված ժողովրդի դեմ բռնություն կիրառելու քարտ-բլանշ նրանք չունեն»:

Ցույցերը Հայաստանում ընթանում էին հուլիսի 17-ից սկսած, երբ արմատական ընդդիմադիր խմբի մի քանի զինված ներկայացուցիչներ գրավեցին Երևանի Էրեբունի վարչական շրջանի ոստիկանության պարեկապահակային ծառայության (ՊՊԾ) գնդի շենքը` սպանելով մեկ ոստիկան և վերցնելով մի քանի պատանդներ և կառավարությունից պահանջելով քաղաքական զիջումներ: Նախքան զինյալների հանձնվելը հուլիսի 31-ին, հանրային աջակցությունը նրանց համար վերածվել էր բողոքի լայն շարժման Երևանում:

Ոստիկանության և ցուցարարների միջև մի քանի անգամ տեղի ունեցան բախումներ, սակայն հուլիսի 29-ի գիշերը ոստիկանությունը չափազանց և անհամաչափ ուժ կիրառեց խաղաղ ամբոխը ցրելու համար: Այլ ցույցերը տեղի ունեցան առանց միջադեպերի կամ ոստիկանության միջամտության:

Ցուցարարները խաղաղ երթով շարժվում են Երեւանի կենտրոնում, 30-ը հուլիսի 2016թ. © 2016թ. Գեորգի Գոգիա / Human Rights Watch

Riot police and barbed wire block protestors from marching down Baghramyan Street in downtown Yerevan on July 30, 2016. © 2016 Giorgi Gogia/Human Rights Watch

Suren (not his real name) received 30 lacerations as well as first and second degree burns covering both of his legs as the result of an exploding stun grenade fired by police into the middle of peacefully gathered crowds in the Erebuni district of Yerevan on July 29, 2016. © 2016 Giorgi Gogia/Human Rights Watch

At a peaceful protest on July 29, 2016 in the Erebuni district of Yerevan, police forcibly detained and kicked Marat Yavromyan in the face, breaking his nose. © 2016 Private

A remnant of a rocket-projected stun grenade fired by police into the middle of peacefully gathered crowds in the Erebuni district of Yerevan on July 29, 2016. © 2016 Giorgi Gogia/Human Rights Watch

Robert Ananyan, a cameraman for A1+ information agency, shows lacerations he sustained on his arm and legs from exploding stun grenades used by police to violently disperse peaceful protestors in the Erebuni district of Yerevan on July 29, 2016. © 2016 Giorgi Gogia/Human Rights Watch

Remnant of a hand-thrown stun grenade used as part of the police’s violent dispersal of protestors in the Erebuni district of Yerevan on July 29, 2016. © 2016 Giorgi Gogia/Human Rights Watch

A bruise on the shoulder of Marut Vanyan, a cameraman with Lragir.am news site. Unidentified men cooperating with Armenian police beat Vanyan with wooden clubs as he filmed the police’s violent dispersal of protestors in the Erebuni district of Yerevan on July 29, 2016. © 2016 Giorgi Gogia/Human Rights Watch

Unidentified men cooperating with Armenian police beat cameraman David Harutyunyan with a wooden club and destroyed his video camera as he filmed the violent police dispersal in the Erebuni district of Yerevan on July 29, 2016. © 2016 Giorgi Gogia/Human Rights Watch

Human Rights Watch-ը զրուցել է տուժածների և բռնության վկաների հետ: Նրանցից մի քանիսը հայտնել են, որ երեկոյան ժամը 11-ին մոտ, ոստիկանությունը մեծ արագությամբ նռնականետերի կիրառմամբ արձակել է խլացուցիչ նռնակներ, ինչպես նաև նետել ձեռքի օգտագործման բազմաթիվ խլացուցիչ նռնակներ Էրեբունի շրջանի ՊՊԾ գնդի մոտ հավաքված խաղաղ բազմության վրա: Ընկնելիս նռնակներն արտանետել են թանձր ծուխ և արձակել բարձր ձայն` մի քանի վայրկյանով շոկի մեջ գցելով շատ մարդկանց: Նռնակներն այնուհետ պայթել են` մոտակայքում կանգնած մարդկանց ոտքերին պատճառելով առաջին և երկրորդ աստիճանի այրվածքներ և բեկորային վնասվածքներ:

Human Rights Watch-ը Երևանի հիվանդանոցներից մեկում զրուցել է մի քանի տուժած լրագրողների և ցուցարարների հետ: 25 տարեկան «Սուրենը», ում անունը փոխված է իրեն պաշտպանելու նկատառումներով, նոր էր միացել ցույցին, երբ խլացուցիչ նռնակն ընկել է նրա ոտքերին: Նա կարճ ժամանակով կուրացել է թանձր ծխի պատճառով և սուր ցավ է զգացել գլխում: Երբ նա փորձել է փախչել, նկատել է, որ իր տաբատի փողքերը գրեթե ամբողջությամբ այրվել են, իսկ ոտքերը ծածկված էին արյամբ: Սուրենի երկու ոտքերին առկա են 30 կտրվածքներ և առաջին ու երկրորդ աստիճանի այրվածքներ: Բժիշկները նրա ոտքերից հեռացրել խլացուցիչ նռնակի հինգ պլաստիկ բեկորներ: Հարցազրույցի պահին նա չէր կարողանում նորմալ քայլել:

Բժիշկներից մեկը Human Rights Watch-ին ասել է, որ նա բուժել է մի երիտասարդի, ում աչքը վնասվել էր խլացուցիչ նռնակի բեկորներից: Բժիշկները ստիպված էին հեռացնել աչքը: Բժիշկը նաև տեղեկացրել է, որ տեսել է այրվածքներով և բեկորային վերքերով 20-25 տուժածների, ում վնասվածքները ակնհայտորեն առաջացել էին խլացուցիչ նռնակներից:

Լրագրողներն ու ցուցարարներն ասել են, որ թեև ոստիկանությունը հայտնել է բողոքի առաջնորդներին, որ ամբոխը պետք է ցրվի, ոստիկանությունը որևէ խելամիտ ջանք չի գործադրել բազմությանը ցրվելու կոչ անելու, կամ ուժ կիրառելու իրենց ծրագրերի մասին նախազգուշացնելու համար: Նախքան խլացուցիչ նռնակների կիրառմանը դիմելը` ոստիկանությունն ամբոխի վերահսկման այլ միջոցներ չի օգտագործել:

Հուլիսի 30-ին հրապարակած հայտարարության մեջ ՀՀ ոստիկանությունը պնդում է, որ ցուցարարները փորձել են ճեղքել ոստիկանական պատնեշը, որի նպատակն էր հեռու պահել մարդկանց ոստիկանության ՊՊԾ գնդի շենքի տարածքից, և որ ոստիկանության գործողությունները եղել են անհրաժեշտ: Ըստ իշխանությունների, զանգվածային անկարգությունների կազմակերպման և դրանց մասնակցելու հիմքով սկսվել է հետաքննություն, որի շրջանակներում ձերբակալվել է 23 մարդ:

Հարցազրույցների մասնակիցները Human Rights Watch-ին պատմել են, որ ամբոխը չէր փորձում անցնել արգելապատնեշը, երբ ոստիկանները սկսեցին նետել խլացուցիչ նռնակներ: Իրադարձությունների վերաբերյալ Human Rights Watch-ի կողմից ուսումնասիրված տեսանյութը հաստատում է ստացված վկայությունը:

Human Rights Watch-ը նշում է, որ չնայած նրան, որ ոստիկանությունը կարող էր իրավացիորեն փորձել կանխել ցուցարարների չափազանց մոտեցումը ոստիկանության գնդի տարածքին, նրանք այնուամենայնիվ պարտավոր էին պաշտպանել մարդու իրավունքները և հարգել ուժի կիրառման ստանդարտները:

Անվտանգության ուժերը չպետք է խլացուցիչ նռնակներ կրակեն ուղղակիորեն դեպի բազմությունը: Չնայած այն հանգամանքին, որ նռնակները տեխնիկապես մահաբեր չեն, նրանց բեկորներն ակնհայտորեն կարող են առաջացնել լուրջ վնասվածքներ, ծանր վնաս հասցնելով խաղաղ ցուցարարներին և կողմնակի դիտորդներին` առանց խտրականության: Որոշ նռնակներում պարունակվող պոլիստիրոլը կարող է հալվել նռնականետով արձակման ժամանակ ստեղծված ջերմությունից և առաջացնել լուրջ այրվածքներ: Human Rights Watch-ը փաստագրել է, որ շատ ցուցարարներ ունեցել են առաջին և երկրորդ աստիճանի այրվածքներ:
Ոստիկանությունը մի քանի լրագրողների հորդորել է հեռու գնալ հիմնական ամբոխից, պնդելով, որ դա անհրաժեշտ է նրանց անվտանգության համար: Լրագրողների մեծ մասը հետևել է հորդորին, սակայն այդուհանդերձ վիրավորվել են պայթող նռնակներից: Լրագրողները նշել են, որ ոստիկանությունը մի քանի խլացուցիչ նռնակներ է կրակել իրենց ուղղությամբ: Տեսանյութը հիմնավորում է այդ վկայությունները:

Ամբոխի ուղղությամբ խլացուցիչ նռնակներ արձակելուց և նետելուց անմիջապես հետո, համազգեստավոր ոստիկանները և նրանց հետ գործող քաղաքացիական հագուստով անհայտ անձինք վազել են դեպի ցուցարարները և ձերբակալել շատերին:

Բացի այդ, ոստիկանությունն ու անհայտ տղամարդիկ բռունցքներով, ոտքի հարվածներով և փայտե մահակներով ծեծել են որոշ լրագրողների և ցուցարարների, վնասել կամ առգրավել լրագրողների սարքավորումներ: Lragir.am լրատվական կայքի օպերատոր Մարութ Վանյանը պատմել է Human Rights Watch-ին, որ երկու անհայտ տղամարդիկ բռնել են նրա թևերից ու քարշ տվել դեպի ոստիկանության ետնագիծ, հայհոյել նրան և բղավել, թե «Ի՞նչ էիր նկարահանում»: Ութից տասը անհայտ տղամարդկանց մի խումբ այնուհետ ծեծի է ենթարկել Վանյանին` փայտե մահակներով խփելով թևերին, մեջքին, ոտքին և ոտքով հարվածել նրա ստամոքսին, երբ նա փորձել է ուսապարկով պաշտպանել իր գլուխը:

Վանյանը հարձակվողներին ցույց է տվել իր լրագրողական տարբերանշանը և բազմիցս կրկնել է, որ ինքը լրագրող է, բայց նրանք չեն արձագանքել: Հարձակման պահից ի վեր նա չի տեսել իր տեսախցիկը կամ մյուս սարքավորումները: Վանյանը լուսաբանում էր ցույցերը հուլիսի 17-ից սկսած, առանց միջադեպերի: «Ես նախկինում շատ եմ նկարահանել ոստիկանության գործողություններ», - ասել է նա: «Ես այդ գիշեր զգացողություն ունեի, որ նույնը կլինի, այսինքն, քանի որ մենք լրագրողներ ենք, մենք պաշտպանված կլինենք: Բայց այդ գիշեր [հուլիսի 29-ին] տպավորությունն այնպիսին էր, որ միտումնավոր հարձակում է տեղի ունենում լրագրողների վրա»:

«Ոստիկանությունը չպետք է միջամտի լրագրողների օրինական աշխատանքին, առավել ևս հարձակվի նրանց վրա և պատժի նրանց իրենց աշխատանքը կատարելու համար», - նշում է Գոգիան:

Իշխանությունները պարտավոր են հարգել մարդու հիմնարար իրավունքները, ոստիկանության գործողությունների ընթացքում ուժի կիրառման ստանդարտները` ինչպես օրինական, այնպես էլ անօրինական ցույցերի ցրման ժամանակ: Իրավապահ մարմինների կողմից ուժի և հրազենի կիրառման ՄԱԿ-ի հիմնարար սկզբունքները ոստիկանությունից պահանջում են օգտագործել ոչ բռնի միջոցներ, ինչպիսիք են տարածքը ազատելու պահանջները` նախքան ուժ կամ հրազեն կիրառելը: Ոստիկանությունը պետք է հավատարիմ մնա ուժի չափավոր էսկալացիայի սկզբունքին: Ուժի գործադրման ժամանակ իրավապահ մարմինները պետք է զսպվածություն ցուցաբերեն և գործեն առաջացած սպառնալիքին համաչափ` ձգտելով նվազագույնի հասցնել վնասը և վնասվածքները:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նույնպես համարում է, որ իշխանությունները պետք է ցուցաբերեն բարձր հանդուրժողականություն խաղաղ հավաքների նկատմամբ, նույնիսկ այն հավաքների, որոնք իշխանությունները համարում են չարտոնված կամ ապօրինի:

Ֆիզիկական հարձակումները, ներառյալ բռունցքներով ծեծը, ոտքով հարվածները կամ փայտե մահակների օգտագործումն անզեն ցուցարարների և լրագրողների նկատմամբ երբեք չեն կարող համարվել ուժի իրավաչափ կիրառում և խախտում են խոշտանգումների և անմարդկային վերաբերմունքի արգելքը:

Հայաստանի հատուկ քննչական ծառայությունը հարուցել է հետաքննություն հուլիսի 29-ի գիշերն իրականացված ոստիկանության գործողությունների վերաբերյալ: Ոստիկանությունը նաև հայտարարել է ներքին ծառայողական հետաքննություն:

Իշխանությունները պետք է ապահովեն, որ ցանկացած հետաքննություն լինի համակողմանի և արդյունավետ և հանգեցնի ոստիկանական բռնությունների համար մեղավորների, այդ թվում նաև հրամաններ արձակողների պատասխանատվության ենթարկմանը, նշում է Human Rights Watch-ը: Իշխանությունները պետք է լիարժեք հաշվետվություն ներկայացնեն կիրառված ողջ զինամթերքի և ոստիկանության հետ գործող քաղաքացիական հագուստով անձանց դերի վերաբերյալ: Իշխանությունները պետք է նաև լիովին վերանայեն ուժի կիրառմանն առնչվող բոլոր օրենքները, կանոնակարգերը և ուղեցույցները, ինչպես նաև իրավապահ մարմինների արձագանքը հասարակական կարգի պահպանության խնդիրներին, որպեսզի ապահովեն իրավակարգավորման շրջանակների և վերապատրաստումների համապատասխանությունը մարդու իրավունքների ստանդարտներին: Իրավապահները ծառայության ընթացքում պետք է մշտապես ինքնությունը հաստատող փաստաթղթեր/համազգեստ կրեն, քանի որ սա կարևոր է հաշվետվողականության տեսանկյունից:

«Եթե բողոքի ցույցերը Երևանում շարունակվեն, ոստիկանությունը չպետք է օգտագործի անհամաչափ ուժ խաղաղ ցույցերի դեմ», նշում է Գոգիան: «Խաղաղ ցուցարարների և լրագրողների նկատմամբ բռնությունը երբեք չի կարող արդարացված լինել»:

Մանրամասն հիմնավորումները ներկայացվում են ստորև`

Human Rights Watch-ը հուլիսի 30-ից օգոստոսի 1-ը հարցազրույցներ է անցկացրել Երևանում, հուլիսի 29-ին ոստիկանության գործողություններից տուժածների և վկաների հետ, այդ թվում, ոստիկանության գործողություններից տուժած ութ անձանց հետ, որոնցից վեցը լրագրողներ են եղել: Շատերն են հայտնել, որ փողոցում, մոտակա տներում, շտապօգնության բաժանմունքում և հիվանդանոցում տեսել են այլ տուժածների:

Human Rights Watch-ը նաև հարցազրույցներ է անցկացրել Սարի թաղի իրադարձությունների ականատես հինգ բնակիչների հետ, որտեղ ոստիկանները բռնի կերպով ցրել են ցուցարարներին, մեկ բժիշկի հետ` ով հիվանդանոցում բուժել է տուժածներին, բողոքի ցույցերի մեկ առաջնորդի և ցույցերի ձերբակալված առաջնորդների հինգ փաստաբանների հետ: Human Rights Watch-ի փորձագետն այցելել է Սարի թաղի այն հատվածը, որտեղ բռնի կերպով ցրվել է բողոքի ցույցը և տեղում ուսումնասիրել խլացուցիչ նռնակների մնացորդները: Human Rights Watch-ը նաև ուսումնասիրել է հուլիսի 29-ի իրադարձությունների տեսանյութերն ու լուսանկարները և ծանոթացել պաշտոնական հայտարարություններին: Human Rights Watch-ը դեռ պետք է հանդիպի իշխանությունների հետ` հուլիսի 29-ի բռնությունները քննարկելու և բացահայտումներով կիսվելու նպատակով:

Զարգացումները մինչև ոստիկանական բռնությունները

Մի քանի հարյուր ցուցարարներ հուլիսի 29-ին, երեկոյան ժամը 10-ի մոտակայքում, հավաքվել էին Երևանի Էրեբունի վարչական շրջանի երկու վայրերում: Շատերը հավաքվել էին ավելի վաղ Երևանի կենտրոնում` Ազատության հրապարակում և երթով շարժվել դեպի Էրեբունի վարչական շրջան, մոտավորապես երեք կիլոմետր հեռավորության անցնելով: Երկու ցույցերն էլ եղել են այն նույն թաղամասում, որտեղ զինված խումբը հուլիսի 17-ին գրավել էր ոստիկանության ՊՊԾ գնդի շենքը: Ցուցարարների մի խումբը հավաքվել էր Սարի Թաղի հարևանությամբ, որը գտնվում է ոստիկանության ՊՊԾ գնդից վեր տեղակայված մի բլրի վրա և ունի բազմաթիվ փոքր, նեղ, ոլորապտույտ փողոցներ: Մեկ այլ խումբ հավաքվել էր Խորենացու փողոցում, ոստիկանության ՊՊԾ գնդի տարածքի մուտքի մոտակայքում, որտեղ հուլիսի 17-ից սկսած մի քանի ցույցեր էին անցկացվել:

Հուլիսի 29-ի գիշերը, ոստիկանության հատուկ ջոկատները սաղավարտներով, վահաններով և մահակներով հանդերձավորված, բողոքի ցույցերի երկու տարածքներում էլ ձևավորվեցին արգելափակող պատնեշներ: Երկու տարածքներում էլ առկա էին այլ հագուստով ոստիկաններ, ինչպես նաև քաղաքացիական հագուստով անհայտ տղամարդիկ, որոնցից շատերը կրում էին սև վերնաշապիկ ու սև տաբատ, և գործում էին ոստիկանության հետ սերտ համագործակցությամբ: Ոստիկաններից և քաղաքացիական հագուստով մարդկանցից ոմանք կրում էին դիմակներ:

Ոստիկանական բռնություններ Սարի թաղում ցույցերի մասնակիցների և լրագրողների նկատմամբ

Սարի թաղում բազմության կուտակմանը զուգընթաց, ցույցի առաջնորդները մոտ 20 րոպե փորձում էին բանակցել ոստիկանության պաշտոնյաների հետ, որպեսզի ցուցարարներին թույլատրվեր մնալ այնտեղ: Ոստիկանությունը մերժել է` ցույցի առաջնորդներին հայտնելով, որ խումբը հինգ րոպե ունի ցրվելու համար: Ոստիկանությունն առաջարկել է, որ մարդիկ հավաքվեն մեկ այլ վայրում, օրինակ` Ազատության հրապարակում:

Ինչպես նախորդ ցույցերի ժամանակ, այս անգամ ևս, լրագրողները, այդ թվում նաև օպերատորները, որոնցից շատերն ուղիղ հեռարձակում էին իրականացնում, կանգնել էին ոստիկանական արգելապատնեշի և ցուցարարների միջև: Լրագրողները հայտնում են, որ մոտավորապես երեկոյան ժամը 11-ի սահմաններում, քաղաքացիական հագուստով անհայտ անձը, ով ըստ երևույթին աշխատում էր ոստիկանության հետ, զգուշացրել է նրանց տեղափոխվել մի կողմ, ավելի անվտանգ վայր` ցուցարարների դեմ ոստիկանության գործողություններից զերծ մնալու համար: Շատերը ենթարկվեցին զգուշացմանը:

Ոստիկանությունն այնուհետ բռնի կերպով բերման ենթարկեց ցույցի առաջնորդ, Ժառանգություն կուսակցության անդամ Արմեն Մարտիրոսյանին և սկսեց խլացուցիչ նռնակներ արձակել ամբոխի մեջ և լրագրողների ուղղությամբ: Ցուցարարները և լրագրողները սկսեցին փախչել: Տուժողները և վկաները նկարագրել են տեսարանը որպես քաոսային, խուճապի մատնված մարդկանցով, ովքեր խլացուցիչ նռնակների հետևանքով տեսնելու և լսելու դժվարություններ ունեին: Լայնորեն հասանելի տեսանյութը փաստացի հիմնավորում է այդ հայտարարությունները:

Ցույցի շատ մասնակիցներ ու լրագրողներ խլացուցիչ նռնակների պայթյունի հետևանքով ոտքերի մասում նռնակների բեկորներից ստացել էին վնասվածքներ, ինչպես նաև առաջին և երկրորդ կարգի այրվածքներ:

Երևանի հիվանդանոցներից մեկի բժիշկը հայտնել է, որ հիվանդանոցի ղեկավարությունը ետ է կանչել նրան արձակուրդից` վիրավորների բուժմանն օժանդակելու նպատակով: Նա նշել է, որ հիվանդանոցում բուժվում են վնասվածքներ ստացած 20- 25 անձինք, որոնցից բոլորն ունեցել են այրվածքներ և այլ կտրվածքներ իրենց ոտքերին: Նա նշել է, որ պլաստիկ բեկորների հետևանքով առաջացած մի քանի սանտիմետր խորությամբ վերքեր է տեսել: Նա հայտնել է, որ հիվանդանոցում հեռացված ամենախոշոր բեկորն ունեցել է երեք սանտիմետր երկարություն:

Human Rights Watch-ն ուսումնասիրել է երկու տեսակի խլացուցիչ նռնակների մնացորդները, որոնցից մեկը պատրաստված է եղել կարծրացված պոլիստիրոլից և ներկված մոխրագույնով: Երբ խլացուցիչ նռնակների հիմնական մասը պատրաստված է լինում այս նյութից, պոլիստիրոլը կարող է հալվել արձակման ժամանակ առաջացած ջերմությունից և առաջացնել լուրջ այրվածքային վերքեր:

Հարձակումներ լրագրողների, ցուցարարների վրա

Ոստիկանությունը և քաղաքացիական հագուստով անհայտ տղամարդիկ ձերբակալում էին ցուցարարներին, ոմանց ծեծի ենթարկում, ինչպես նաև ծեծում լրագրողներին և վնասում կամ վերցնում նրանց սարքավորումները: Տուժածները հայտնել են այնպիսի բռնությունների մասին, ինչպիսիք են` քարշ տալը, բռունցքներով հարվածելը և փայտե մահակներով ծեծի ենթարկելը: Տուժածները ստացել են տարբեր տեսակի վնասվածքներ իրենց դեմքերին, ձեռքերին, թևերին, ուսերին, մեջքին և ոտքերին:

Ռոբերտ Անանյան, Ա1+ լրագրող

Անանյանը, Ա1+ լրատվական գործակալությունից, հայտնել է, որ նա աշխատել է տեղում և իրականացրել է Սարի թաղի ցույցի ուղիղ հեռարձակում: Նա նշել է, որ ոստիկանական արգելապատնեշը փակել էր ճանապարհը: Նա տեսել է, թե ինչպես է ոստիկանության բարձրաստիճան պաշտոնյան ցույցի ղեկավարներին ասում, որպեսզի վերջիններս ցույցը ցրեն հինգ րոպեի ընթացքում, բայց առանց որևէ հրապարակային հայտարարություն անելու: Մոտ 15 րոպե անց, ոստիկանությունը հորդորել է լրագրողներին հեռանալ տարածքից, քանի որ ինչ-որ բան պետք է տեղի ունենար. «Սա միակ նախազգուշացումն էր, որ մենք ստացել ենք, և երկու րոպե անց սկսեցին պայթեցնել խլացուցիչ նռնակները: Դրանք այնքան շատ էին, որ հնարավոր չէր փախչել»: Անանյանը նույնպես ստացել էր բազմաթիվ վնասվածքներ, ներառյալ բազմաթիվ կապտուկներ երկու ձեռքերին և խլացուցիչ նռնակների բեկորային վերքեր, որոնք նա ստացել էր ոտքերին:

Թաղամասի բնակիչներից մեկն Անանյանին, ով արյունահոսության ուներ, տեղափոխել է հիվանդանոց: Մեքենայում էին նաև երկու այլ լրագրողներ, այդ թվում` մեկ այլ լրատվամիջոցի օպերատոր ոտքերի բեկորային վնասվածքով, և տեղի մեկ այլ բնակիչ: Մոտ 800 մետրից հետո, ոստիկանները կանգնեցրել են մեքենան և ստիպել է լրագրողներին դուրս գալ, ձերբակալել են վարորդին և բնակչին, և տարել նրանց: Անանյանն ու օպերատորը հանդիպել են այլ լրագրողների հետ, կանչել շտապօգնություն, որն էլ նրանց տեղափոխել է հիվանդանոց:

Երբ Human Rights Watch-ը հիվանդանոցում այցելել էր Անանյանին է, նա չէր կարողանում քայլել` ոտքի վնասվածքների պատճառով:

Դավթի Հարությույնյան, 1in.am կայքի օպերատոր

Հարությունյանը, ով առցանց լրատվական գործակալության օպերատոր է, հուլիսի 29-ին Սարի թաղում աշխատում էր կայքի լրագրող Մարիամ Գրիգորյանի հետ: Նա նաև հիշեց ոստիկանության նախազգուշացումը լրագրողներին մի կողմ տեղափոխվելու մասին, քանի որ ինչ-որ բան էր նախաօատրաստվում: Այնուհետև նա լսել է խլացուցիչ նռնակների պայթյունները:

- Ոստիկանությունը սկսեց մահակներով հարվածել իրենց վահաններին և շարժվել առաջ դեպի ցուցարարները` նետելով խլացուցիչ նռնակներ: Նրանք հանում էին անվտանգության օղակն ու նռնակը նետում ուղիղ դեպի ցուցարարները: Նռնակներն առաջացնում էին բեկորներ, ինչից և ես վիրավորվեցի: Ես դեռ նկարահանում էի, երբ հարձակումը սկսվել էր, սակայն աջ ոտքիս բեկորային հարվածն ստանալուց հետո միայն մի քանի մետր կարողացա շարժվել:

Հարությունյանը շարունակում էր նկարահանել, բայց մի քանի քաղաքացիական հագուստով անձինք սկսեցին ծեծել նրան փայտե մահակներով, կոտրելով նրա տեսախցիկը, հետապնդելով նրան, և շարունակելով վիրավորել նրան:

- Քանի որ ես նկարահանում էի ցրման ընթացքը, քաղաքացիական հագուստով տղամարդիկ սկսեցին ինձ ծեծել, նախ փայտե մահակներով հարվածելով կոտրեցին իմ տեսախցիկը և ապա ծեծեցին ինձ: Ես չգիտեմ, թե նրանք ովքեր էին: Ես փորձեցի փախչել, սակայն նրանք հետևեցին ինձ: Ես վազեցի դեպի այլ լրագրողների ուղղությամբ, սակայն տղամարդիկ բռնեցին ինձ, նրանք քաշեցին իմ ՄԱՄՈՒԼ տարբերանշանը և իմ տեսախցիկի մարտկոցներով պայուսակը: Նրանցից մեկը փորձեց հարվածել իմ գլխին մահակով, բայց ես ծածկեցի իմ գլուխը ձեռքով, և փոխարենը հարվածներ ստացա ձեռքերիս: Հետո ես կռացա` ծածկելով գլուխս, սակայն նրանք շարունակում էին հարվածել ինձ մեջքից:

Հարությունյանը կարողացել է փախչել և ապաստան գտնել մի բնակչի տանը: Շտապօգնությունն այնուհետ տարավ նրան հիվանդանոց: Նա ուներ բազմաթիվ կապտուկներ մեջքին, կողքերին, վերջույթներին և ձեռքերին:

Մարիամ Գրիգորյան, 1in.am լրագրող

Գրիգորյանի հարցազրույցն անցկացվել է Հարությունյանից առանձին: Նա նշել է, որ այլ լրագրողների նման, իրենք նույնպես հետևեցին ցուցարարներին Ազատության հրապարակից դեպի Էրեբունի վարչական շրջան` ապահովելով ուղիղ լուսաբանումը: Գրիգորյանը նաև նշել է քաղաքացիական հագուստով մեծաթիվ անհայտ տղամարդկանց ներկայությունը տեղում` նրանց որակելով որպես ատլետիկ կազմվածքով տղամարդկանց, ովքեր կրում էին սև վերնաշապիկ և տաբատ, որոնցից մեկը զգուշացրել է լրագրողներին մի կողմ քաշվել, քանի որ ինչ-որ բան էր տեղի ունենալու: Նա ասել է, որ ոստիկանությունը սկսել է գործողությունը ցույցի առաջնորդներից մեկի` Մարտիրոսյանի ձերբակալումից հետո`

- Նրանք [ոստիկանությունը] սկսեցին նետել խլացուցիչ նռնակներ հանրության ուղղությամբ, նախքան դեպի ամբոխը շարժվելը ... Շուտով նետեցին դէպի այն տարածքը, որտեղ լրագրողներն էին հավաքվել: Նռնակներից մեկը պայթեց իմ դիմաց: Ես ոչինչ չէի կարող տեսնել կամ լսել: Ես կարծում էի, թե մեռած եմ: Հետո հասկացա, որ կարողանում եմ շարժել իմ ձեռքերը, և միայն ոտքս էի դժվարանում շարժել, և ես հասկացա, որ ես կենդանի եմ:

Նա ուներ բեկորային վերքեր վերին ձախ ազդրի և աջ կոճի մասում: Նա կորցրել էր Հարությունյանին տեսադաշտից, երբ վազել և ապաստան էր գտել մի բնակչի տանը: Ներսում նա տեսավ մի քանի այլ մարդկանց, ովքեր արյունահոսություն ունեին, ըստ երևույթին նաև բեկորային վերքերից: Գրիգորյանը հետագայում հոսպիտալացվեց մի քանի ժամով, քանի որ բժիշկները հեռացրեցին մեկ պլաստիկ բեկոր ու վիրակապեցին նրա կոճը:

Գրիգորյանին ասել է, որ ցույցի տարածքից հեռանալիս նա տեսել է գետնին պառկած մի երիտասարդի, ում դեմքը ծածկված էր արյան մեջ: Նա փորձել է օգնել նրան փախչել տարածքից, սակայն երիտասարդն ասել է, որ չափազանց մեծ ցավեր ունի և չի կարող կանգնել: Հիվանդանոցում Գրիգորյանը նաև խոսել է մի երիտասարդ կնոջ հետ, ով հայտնել է, որ ինքը մասնակցել է ցույցին և այրվածքներ ստացել երկու ոտքներին, ձեռքերին և մեջքին:

Անուշավան Շահնազարյան, ազատ լրագրող

Շահնազարյանը նույնպես գնացել էր Սարի թաղ հուլիսի 29-ին և նկարահանում էր այլ լրագրողների մոտակայքում, երբ քաղաքացիական հագուստով մարդը, ով ակներևաբար համագործակցում էր ոստիկանության հետ, խոսել էր նրա և այլ լրագրողների հետ: Շահնազարյանը ներկայացրել է, թե ինչ է պատահել այնուհետ`

Մենք բոլորս [լրագրողները] մի կողմ շարժվեցինք: Իսկ այն, ինչ ես տեսա հետո ոստիկանության կողմից, ագրեսիվություն էր և հայհոյանքների այնպիսի տեսակ էր, որ ես երբեք չէի տեսել այլ ցույցերի ժամանակ: Ոստիկանությունը սկսեց գործարկել [խլացուցիչ] նռնակներ: Դրանցից երեքը կամ չորսն ընկան այնտեղ, որտեղ մենք էինք կանգնած, որտեղ բոլոր լրագրողները միասին էին: Յոթ հոգով [լրագրողներ և օպերատորներ] վազեցինք և թաքնվեցինք թփերում: [...]

Մենք տեսանք, որ մեկ օպերատոր ... բեկորներ ուներ իր ոտքերին և մենք նրան տարանք մոտակա տուն և փորձեցինք օգնել նրան և հասցնել հիվանդանոց: ... Ես էլ եմ վիրավորվել: Ես այրվածքներ և կտրվածքներ եմ ստացել խլացուցիչ նռնակի պայթյունից: Ես գնացի հիվանդանոց, քանի որ իմ ականջը ցավում էր: Հիմա ավելի լավ է: Ես նաև շատ վատ այտուցվածք ունեի իմ դեմքի ձախ կողմում, ծնոտի երկայնքով:

Մեր մտած տան պատշգամբից երևում էր, թե ինչպես էին ամբողջությամբ սև հագած քաղաքացիական հագուստով տղամարդիկ բռնում մարդկանց, ովքեր թաքնվել էին շրջակայքի ծառուղիներում և անցումներում: Նրանք փախչում էին և թաքնվում: Այդ մարդիկ ծեծեցին նրանցից առնվազն 10-ին և ապա նրանց նետեցին ոստիկանական մեքենաները և տեղափոխեցին ոստիկանական պատնեշի ետնամաս:

Հայկական և միջազգային ԶԼՄ-ները հաղորդել են հուլիսի 29-ին այլ լրագրողների և ցուցարարների ծեծի ենթարկելու մասին, այդ թվում` Radio Free Europe / Ազատություն ռադիոկայանի հայաստանյան ծառայության երեք լրագրողների:

Ոստիկանության բռնությունները Խորենացու փողոցում

Մարատ Յավրումյան, Երևանի պետական համալսարանի դասախոս

Human Rights Watch-ը զրուցել է 37 տարեկան Յավրումյանի հետ, ով ձերբակալվել է Խորենացի փողոցում զուգահեռաբար անցկացվող ցույցի ժամանակ, հիմնական բողոքի ցույցի վայրից մի քանի թաղամաս հեռավորության վրա, և ուսումնասիրել է նույն իրադարձության տեսագրությունը: Յավրումյանը գնացել էր Խորենացու փողոց իր 15-ամյա դստեր հետ: Երբ նա եկավ, այնտեղ ընդամենը մի քանի մարդ կար, սակայն ժամը 10-ին մոտ ամբոխն աճել էր արդեն մի քանի հարյուրի: Նա նշել է, որ ցույցի վայրում առկա էր ոստիկանության ծանրակշիռ ներկայություն և որ մարդկանց հավաքվելու ընթացքում ոստիկանությունը բարձրախոսով հայտարարել է, որ ցույցը ապօրինի է և բոլորը պարտավոր են հեռանալ 15 րոպեի ընթացքում: Ոստիկանությունը տվել է ևս մեկ զգուշացում մի քանի րոպե անց:

Յավրումյանը նշել է, որ ինքը չի կարողացել լավ լսել հայտարարությունը և մոտեցել է ոստիկանական արգելապատնեշին, որպեսզի լավ հասկանա, թե ինչ են նրանք ասում, սակայն երկրորդ հայտարարությունից անմիջապես հետո ոստիկանությունը շարժվել է դեպի ամբոխը: Նա նշել է, որ նախ և առաջ ոստիկանությունը չորս կամ հինգ անգամ կրակ է բացել, որը լուսավորվել է օդում, իսկ հետո սկսել հարձակումը ցուցարարների վրա` ծեծելով և կալանավորելով նրանցից մի քանիսին:

Նա հայտարարել է, որ ինքը չի կարող արագ վազել, քանի որ մութ էր, և նա անհանգստանում էր իր դստեր անվտանգության համար: Փոխարենը նրանք որոշեցին սպասել փողոցի մի անկյունում և նախատեսում էին տուն գնալ: Սակայն, մի քանի ոստիկաններ մոտեցան նրանց`

- Երբ ես տեսա, որ նրանք շարժվում էին իմ ուղղությամբ, ես ձեռքերս վեր պարզեցի, ասելով, որ մենք տեսնում ենք ձեզ և պատրաստվում ենք հեռանալ: Ես դստերս հետ եմ, հեռու մնացեք ինձնից: Մի՛ դիպչեք մեզ: Բայց նրանք սկսեցին ձերբակալել ինձ, քարշ տալ ինձ, իմ ձեռքերն ու ոտքերն այնպես պահելով, որ դեմքով ներքև էի նայում: Ես բղավում ու հայհոյում էի` ասելով նրանց, որ ինձ բաց թողնեն, բայց նրանք սկսեցին ոտքով հարվածել ինձ ներքևից: Նրանցից մի քանիսն ինձ ծեծում էին, հայհոյում, կոտրեցին իմ քիթը և շպրտեցին ինձ ոստիկանական մեքենայի մեջ:

Ոստիկանությունը Յավրումյանին տեղափոխել է Նոր-Նորքի ոստիկանական բաժանմունք, որտեղ ևս մոտ 25 այլ կալանավորների էին բերման ենթարկել: Նա խնդրել է ոստիկանությանը շտապօգնություն կանչել, քանի որ նա գիտեր, որ իր քիթը կոտրված էր: Շտապօգնությունը եկել է մոտ մեկ ու կես ժամ անց, և բժշկական անձնակազմը պնդում էր, որ նրան պետք է հիվանդանոց տեղափոխել: Ոստիկանությունը հրաժարվել է թույլ տալ նրան հեռանալ առանց երեք անորոշ փաստաթղթերի տակ ստորագրելու: Թեև Յավրումյանը չէր կարդացել փաստաթղթերը, նա պարտադրված էր զգացել ստորագրել դրանք, որպեսզի կարողանա ստանալ անհրաժեշտ բժշկական օգնությունը:

Նա տեղափոխվել է հիվանդանոց հուլիսի 30-ին, գիշերը ժամը 2-ին մոտ, որտեղ նրան ցուցաբերվել է բուժօգնություն կոտրված քթի համար և բազմաթիվ կարեր են դրվել ձախ այտի ներսում և բերանի կողմում:

Ոստիկանությունը չի կալանավորել Յավրումյանի դստերը, ով փորձել է օգնության հասնել իր հորը: Ոստիկանությունը հրել է նրան և տարել Յավրումյանին: Անցորդներից մեկն օգնել է նրա դստերը, որպեսզի վերջինս տուն հասնի: