(نیویورک) – دیدهبان حقوق بشر امروز گفت حکومت ایران باید زنانی بازداشتشده به خاطر آرایش مردانه برای دور زدن ممنوعیت حضور زنان در استادیومهای فوتبال را آزاد کند. در میان زنانی که طبق خبرها در ۱۳ اوت بازداشت شدهاند زهرا خوشنواز که فعالی سرشناس در راه پایان دادن به ممنوعیت حضور زنان و دختران در مسابقات ورزشی است، و همچنین فروغ علایی که عکاس خبری برجستهای است حضور دارند.
ایران تماشاگران زن را از ورود به استادیومهای فوتبال و ورزشهای دیگر منع میکند. این ممنوعیت در قانون و مقررات ایران وجود ندارد اما توسط مقامات کشور اعمال میشود. این ممنوعیت نقض آشکار مقررات آییننامهی فیفا، اساسنامه و سیاست حقوق بشری آن است. ماده ۴ اساسنامه فیفا میگوید تبعیض علیه زنان «اکیداً ممنوع است و میتواند با مجازات تعلیق یا اخراج روبهرو شود.» در ماه ژوئن جیانی اینفانتینو، رییس فیفا، به فدراسیون فوتبال ایران هشدار داد که باید گامهایی واقعی برای دادن اجازه ورود زنان به ورزشگاهها بردارد یا یا مجازاتهایی روبهرو شود.
مینکی وردن، مدیر طرحهای جهانی دیدهبان حقوق بشر گفت «زنان ایران نباید حتی یک ثانیه را هم به خاطر تلاش مسالمتآمیز برای سرپیچی از ممنوعیتی مضحک که حقوق برابر زنان و دختران برای تماشای مسابقه فوتبال را نقض میکند در زندان بگذرانند.» او افزود «ایران باید فوراً و بدون هیچ پیش شرطی این زنان را آزاد کند و ممنوعیت تبعیضآمیز بر ورود زنان به استادیومهای ورزشی را بردارد.»
زنان و دخترانی که میخواهند برای تماشای مسابقههای مهم فوتبال در ایران به ورزشگاه بروند برای مدتها مجبور بودهاند خود را به شکل مردان و پسران آرایش کنند تا به شکلی مسالمتآمیز به این حق خود دست پیدا کنند و ممنوعیت را ناکارآمد کنند. بسیاری از آنها ویدیوهایی را در شبکههای اجتماعی منتشر کردهاند تا زیر پا گذاشتن این ممنوعیت را نشان دهند.
رسانه آنلاین ایران وایر در ۱۶ اوت خبر داد که مقامات ایرانی شش زن را دستگیر کردهاند که نام دو نفر آنها مشخص نیست. نفرات دیگر لیلا ملکی و هدیه مروستی بودند که طبق خبرها در زندان قرچک در نزدیکی تهران به سر میبرند.
چهار زنی که هویتشان تأیید شده است فعالان شناختهشدهای هستند که پیش از این خواهان رفع این ممنوعیت شده اند. فعالیت خوشنواز برای لغو این ممنوعیت به شکلی گسترده در رسانههای ایرانی و جهانی پوشش دادهشدهاست و عکسهای او با آرایش برای ورود به استادیوم را منتشر کردهاند.
منبعی آشنا با دستگیریها به دیدهبان حقوق بشر گفت که در ۱۳ اوت این فعالان برای بازجویی به دفتر پلیس امنیت تهران احضار، و شب را در آنجا نگاه داشتهشدهبودند. در ۱۴ اوت مقامات فعالان را به دادستانی وزرا منتقل کردند و یک قاضی برای آنها وثیقه تعیین کرد. با وجود این آنها آزاد نشدند و همان روز به زندان قرچک منتقل شدند. فعالان پیش از این از وضعیت بد بهداشت و شرایط ایمنی در زندان قرچک خبر دادهاند.
خوشنواز در مصاحبه با یورونیوز گفت «نادیده گرفتن بخشی بزرگ از جامعه فقط به خاطر این که شاید در آینده مشکلاتی پیش بیایند و گفتن این که زیرساختها آماده نیستند بسیار بسیار ظالمانه و بیعدالتی است.»
علایی، عکاس خبری، به خاطر اثرش در به تصویر کشیدن محرومیت ظالمانه زنان از استادیومها در ایران برنده جایزه اول ورلد پرس فوتو ۲۰۱۹ شد. دفاع از آزادی رسانهای اصلی مهم در سیاست حقوق بشری فیفاست.
زنان ایرانی در طول چند دهه خود را به خطر انداختهاند تا محرومیت خودشان از استادیومها، که نقض حقوق زنان در حضور در زندگی و فضای عمومی کشور است، مستند کنند. آفساید، فیلم جایزهآور سال ۲۰۰۶ جعفر پناهی، زنان و دختران دستگیرشده برای تلاش برای ورود به استادیوم و تشویق تیمهایشان را به تصویر میکشد.
ورای به چالش کشیدن این ممنوعیت توسط زنان با آرایش مردانه، فعالان حقوق زنان از @OpenStadiums و #NoBansForWomen برای سالها مدارک تبعیض کشور را برای فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا فرستادهاند و خواستار این شدهاند که این فدراسیونها قوانین خودشان را به اجرا بگذارند.
اینفانتینو، رییس فیفا، در مارس ۲۰۱۸ در استادیوم آزادی ایران به تماشای مسابقهای نشست که در جریان آن ۳۵ زن به خاطر تلاش برای ورود به استادیوم دستگیر شدند. در نوامبر ۲۰۱۸ در همان ورزشگاه او به خاطر «پیشرفت واقعی» تقدیری بیمورد از دولت ایران به عمل آورد در حالی که تنها گروهی دستچینشده از زنان اجازه ورود پیدا کرده بودند.
در پی این رویدادها و بازداشتهای بعدی فعالان در ژوئن ۲۰۱۹ اینفانتینو نامهای به مهدی تاج، رییس فدراسیون فوتبال ایران، نوشت. نامه عمومی فیفا ۱۵ ژوییه را به عنوان مهلتی برای تاج تعیین کرد تا «گامهای واقعی» دولت ایران برای رفع ممنوعیت و اجازه دادن به زنان برای حضور در مسابقات انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ را به اطلاع او برساند. اینفانتینو در نامه اظهار نارضایتی کرده بود که ایران تعهداتش برای باز کردن استادیومها به روی زنان را زیر پا گذاشته است.
فیفا خبر داده است که فشارش به ایران ظاهراً منجر به گامهایی در راه تغییر شده است. به گفته فیفا در ژوییه شورای اجرایی فدراسیون ایران تصمیم گرفت تا در مسابقات انتخابی جام جهانی به زنان اجازه ورود دهد و درباره چگونگی اجرای این تصمیم، مثلاً برای بلیط فروشی و توزیع صندلیها، برای مسابقه انتخابی جام جهانی مردان در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹ شروع به مذاکره با مقامات ایران کرد.
وردن گفت «فیفا مقررات واضحی دارد که اعضایش را ملزم به امکان دادن به زنان برای تماشای مسابقات و حفاظت از آزادی رسانه میکند اما فیفا اقدامی معنادار برای اعمال مقررات خود انجام نداده است.» وی افزود «بازداشتهای جدید نشان میدهد که اقداماتی محکمتر از تذکرات شفاهی از سوی فیفا لازم است و باید مجازاتهایی برای این تبعیض جنسیتی طولانیمدت و آشکار تحمیل کند.»
به روز رسانی: در تاریخ 17 اوت، مقامات خوشنواز، علایی، ملکی و مروستی، 4 فعال بازداشت شده را با وثیقه 50000000 ریالی ( 11000 دلار) آزاد کردند. برخلاف گزارش اشاره شده در این متن مبنی بر بازداشت 6 نفر، این افراد تمامی افراد بازداشت شده را تشکیل میدادند.
در تاریخ 19 اوت، فیفا بیانیه ای به شرح زیر صادر کرد:
فیفا از بازداشت و آزادی تعدادی از زنانی که در راستای پایان دادن ممنوعیت ورود زنان ایرانی به استادیوم تلاش میکردند آگاه است. به طور کلی، فیفا از مقامات ایران درخواست میکند که آزادی و امنیت هر زنی که برای پایان دادن به این ممنوعیت به طور مشروع فعالیت میکند را تامین کنند.
