حالا کمتر از صد روز به جام جهانی روسیه مانده است و هیجان تماشاگران متعصب سراسر جهان رو به افزایش است. حتی در جاهایی که برای مدتی طولانی زنان را از تماشای رویدادهای ورزشی از نزدیک محروم کردهاند، وضعیت در حال تغییر است: عربستان سعودی ممنوعیت طولانیمدتش بر حضور زنان در ورزشگاهها را در ژانویه لغو کرد.
اما در ایران زنانی که طرفدار مشتاق فوتبال و والیبال هستند همچنان حتی از دیدن مسابقات در استادیومها محروم هستند و وقتی هم برای آن تلاش میکنند توسط پلیس بازداشت میشوند.
این ماه، بالاترین مقام فوتبال در جهان یعنی رییس فیفا جیانی اینفانتینو این فرصت را داشت تا در زمان حضور در ایران برای تماشای مسابقهای بین تیمهای مطرح استقلال و پرسپولیس در کنار زنان ایرانی بایستد و اصرار کند که به آنها اجازهی ورود به ورزشگاه آزادی داده شود.
در عوض، او در رویدادی عمومی شرکت کرد که زنان را کاملاً نادیده گرفت؛ در استادیومی با ظرفیت صد هزار نفر.
حساب توییتر Open Stadiums، گروهی فعال در زمینهی حقوق زنان ایران در توییتر نوشت «وقتی آقای اینفانتینو داشت از بازی فوتبالی در استادیومی صرفاً مردانه لذت میبرد، زنان ایرانی طرفدار فوتبال تحت بازداشت بودند».
از زنان و دخترانی که امیدوار بودند تیمهایشان را تشویق کنند، حداقل ۳۵ نفر بیرون ورزشگاهی با نام طعنهآمیز آزادی بازداشت شدند. افراد بازداشتشده شامل نوجوانان و زنانی میشد که به عنوان پسر لباس میپوشند و به شکل مداوم با تلاش برای راه پیدا کردن به ورزشگاه برای تشویق تیمهایشان خود را در معرض خطر دستگیری قرار میدهند.
احتمال بازداشت همیشه هست، اما با وجود این زنان در ایران برای دههها به ممنوعیت نیمی از جمعیت از حضور در ورزشگاهها اعتراض کردهاند و جسورانه عکسهایشان را در شبکههای اجتماعی منتشر میکنند.
پس از آن که عربستان سعودی ممنوعیتش را در ژانویه لغو کرد، ایران بدل به تنها کشوری شد که حضور زنان در ورزشگاهها را ممنوع میکند. نگار احسان، روزنامهنگار، از طرف بسیاری از زنان ایرانی صحبت کرد وقتی نوشت «باید اعتراف کنم که بعد از دیدن عکسهای زنان سعودی در استادیوم فوتبال، به دو دلیل میخواهم گریه کنم: برای زنان سعودی خوشحالم که برای مدتها محروم بودند، و همزمان غمگین بودم که چهقدر شکیبا بودهایم».
نقش فیفا
ایران مسئول ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاههاست. اما نهادهای ورزشی جهانی مثل فیفا اهرم فشار مهمی دارند، و نباید در بحث حقوق زنان به بیراهه بروند.
اینفانتینو با رییسجمهور ایران حسن روحانی و مقامات ورزشی ارشد کشور دیدار کرد. او میتوانست و باید حضورش در مسابقهی فوتبال را مشروط به اجازه یافتن زنان برای حضور در استادیوم میکرد.
در عوض، فیفا این ورزشگاههای جداسازیشده را تحمل کرد و پذیرفت و به وضعیت خطرناکی کمک کرد که در آن زنان باید برای تشویق تیمهای مورد علاقهشان ریسک دستگیری را به جان بخرند.
ممنوعیت تبعیضآمیز برای حضور زنان در مسابقات فوتبال به سال ۱۹۸۱ برمیگردد. در سال ۲۰۱۲ ممنوعیت شامل والیبال هم شد. زنانی ایرانی تلاش کردهاند با درخواست مستقیم از فیفا و فدراسیون جهانی والیبال، فیبا، این سیاست را تغییر دهند. در ماه گذشته زنان ایرانی بالاخره اجازه پیدا کردند برای دیدن مسابقهی تیمهای ملی بسکتبال ایران و عراق در دور اول رقابتهای انتخابی جام جهانی ۲۰۱۹ وارد استادیوم بسکتبال شوند. اما به نظر میرسد مقامات ایرانی معیارهای متفاوتی به کار میبرند تا تعیین کنند چه کسانی میتوانند مسابقات فوتبال و والیبال را در استادیومها ببینند.
این فدراسیونهای قدرتمند ورزشی بینالمللی زنان ایرانی را نادیده گرفتهاند، اما از آنجا که ایران میخواهد در رقابتهای بینالمللی مشارکت و میزبانی کند، فیفا اهرم فشار بزرگی در اختیار دارد تا به ایران اصرار کند که به قوانین پایبند باشد و تبعیض علیه زنان را متوقف کند.
سیاستهای «تنها مردانه» ایران در زمینهی ورزشگاه بخشی از الگوی بزرگتری از تبعیض و نقض حقوق بشر بر اساس جنسیت است. همانطور که دیدهبان حقوق بشر گزارش کرده است، زنان در ایران با تبعیض در قوانین مربوط به احوال شخصیه مثل ازدواج، طلاق، حضانت فرزند، و حتی مقررات پوشش، و همچنین استخدام، تبعیض در نیروی کار، و محدودیت بر سفر مواجه هستند.
فیفا همچنین ابزارهایی جدید برای اصرار بر حق زنان برای حضور در ورزشگاهها در اختیار دارد. در ژوئن فیفا اولین سیاست حقوق بشر خود را پیاده و یک هیئت مشورتی حقوق بشر ایجاد کرد. سیاستهای حقوق بشری کاملاً واضح هستند: هیچ تبعیضی علیه زنان مجاز نیست. اصل سه آییننامهی فیفا میگوید «تبعیض از هر نوع...کاملاً ممنوع است و قابل مجازات با تعلیق یا اخراج».
فیفا این حق و مسئولیت را دارد که اقدام کند.
فعالان زن ایرانی که به خاطر تلاش برای خرید بلیط برای رویدادی بازداشت شدند که اینفانتینو در آن شرکت کرد، سزاوار بیشتر از این هستند. اینفانتینو باید از زنان حمایت کند و به ایران بگوید که اگر این کشور نمیتواند به قوانین جهانی پایبند باشد و زنان را به مسابقهها راه دهد، دیگر نمیتواند از رویدادهای فیفا میزبانی کند.