(Αθήνα) – οι ελληνικές αρχές δεν έχουν κάνει αρκετά για να αντιμετωπίσουν τον έντονο συνωστισμό και την έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης, πρόσβασης σε επαρκές νερό, σε εγκαταστάσεις προσωπικής καθαριότητας και σε προϊόντα υγιεινής ώστε να περιοριστεί η εξάπλωση του Covid-19 σε καταυλισμούς αιτούντων άσυλο, ανακοίνωσε σήμερα η Human Rights Watch. Η κυβέρνηση της Ελλάδας οφείλει άμεσα να λάβει μέτρα για να προστατεύσει όσους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τον Covid-19 στους καταυλισμούς των νησιών προκειμένου να προληφθεί μία κρίση δημόσιας υγείας.
«Ενώ η ελληνική κυβέρνηση εργάζεται για να σταματήσει την εξάπλωση του ιού, από τις εικόνες των άθλιων συνθηκών στους καταυλισμούς των νησιών καθίσταται σαφές ότι εκεί η κυβέρνηση δεν συμμορφώνεται με τα ελάχιστα προληπτικά και προστατευτικά μέτρα έναντι του Covid-19», είπε η Belkis Wille, ανώτερη ερευνήτρια σε θέματα Κρίσης και Συγκρούσεων της Human Rights Watch. «Ακόμα και το πλύσιμο των χεριών και η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι αδύνατον να τηρηθούν υπό αυτές τις συνθήκες».
Στις 20 Απριλίου 2020, 34.875 μετανάστες και αιτούντες άσυλο διέμεναν σε καταυλισμούς σε Χίο, Κω, Λέρο, Λέσβο και Σάμο – αριθμός πάνω από εξαπλάσιος από τη δυναμικότητά τους.
Η Human Rights Watch πήρε τηλεφωνική συνέντευξη από 11 άνδρες αιτούντες άσυλο από το Αφγανιστάν, την Παλαιστίνη, τη Σομαλία και τη Συρία, στα αγγλικά και στα αραβικά, μεταξύ 6 και 16 Απριλίου 2020, καθώς και από 9 εργαζόμενους σε οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας σε Χίο, Λέρο, Λέσβο και Σάμο. Η Human Rights Watch επίσης ανέλυσε φωτογραφίες και βιντεοσκοπημένο υλικό που δείχνουν τις επικρατούσες συνθήκες στους καταυλισμούς.
2.401 κρούσματα Covid-19 και 121 θάνατοι είχαν καταγραφεί στην ηπειρωτική Ελλάδα στις 20 Απριλίου και 11 κρούσματα στους κατοίκους των νησιών, σύμφωνα με δημοσιεύματα στον τύπο. Δεν έχουν ανιχνευθεί ακόμα κρούσματα στους καταυλισμούς των νησιών, γνωστούς ως Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Αλλά, όπως είπε ένας εργαζόμενος σε οργάνωση ανθρωπιστικής βοήθειας, «είναι εξαιρετικά απίθανο ο Covid-19 να μην φθάσει ποτέ στη Μόρια. Η μόνη λύση, εάν θέλουμε να ελαχιστοποιήσουμε τα θύματα, είναι η αποσυμφόρηση προτού φθάσει εδώ ο ιός».
Οι αρχές οφείλουν να εντοπίσουν άμεσα τα άτομα στους καταυλισμούς που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν σοβαρά από τον Covid-19, συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων και ατόμων με χρόνιες ασθένειες και σοβαρές υποκείμενες ιατρικές παθήσεις, και ειδικά τις ομάδες υψηλού κινδύνου, καθώς και ασυνόδευτα παιδιά, άτομα με αναπηρίες, εγκύους και λεχώνες.
Τα άτομα αυτά μαζί με τις οικογένειές τους πρέπει να μεταφερθούν με ασφάλεια σε εναλλακτικούς και προσβάσιμους χώρους διαμονής, όπως ξενοδοχεία, διαμερίσματα και άλλες οικιστικές μονάδες, όπου πρέπει να έχουν πρόσβαση σε τρόφιμα, νερό, εγκαταστάσεις προσωπικής καθαριότητας, υγειονομική περίθαλψη και άλλα αγαθά πρώτης ανάγκης. Αυτές οι δομές οφείλουν να είναι αρκετά ευρύχωρες και ειδικά εξοπλισμένες ώστε να είναι εφικτή η κοινωνική αποστασιοποίηση και οι αρχές οφείλουν να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το πώς και το γιατί αποδίδει η κοινωνική αποστασιοποίηση.
Λίγο μετά την καταγραφή των κρουσμάτων Covid-19 στην Ελλάδα, η
κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα στις 17 Μαρτίου για την πρόληψη της
επιδημικής εξάπλωσης στους καταυλισμούς των νησιών. Τα μέτρα περιλάμβαναν αυστηρούς περιορισμούς στην έξοδο από τους καταυλισμούς, παρά μόνο για την προμήθεια ειδών πρώτης ανάγκης, αναστολή δραστηριοτήτων συμπεριλαμβανομένων των άτυπων σχολείων και απαγόρευση της πρόσβασης σε επισκέπτες με εξαίρεση όσων παρέχουν βασικές υπηρεσίες. Οι αρχές επέκτειναν τα μέτρα στους καταυλισμούς έως τις 10 Μαΐου. Στις 22 Μαρτίου ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την απαγόρευση κάθε άσκοπης κυκλοφορίας και μετακίνησης πολιτών σε ολόκληρη την επικράτεια (lockdown).
Όλοι όσοι παραχώρησαν συνέντευξη περιέγραψαν τον υπερβολικό συνωστισμό στους καταυλισμούς και στους παρακείμενους χώρους και τις εξαιρετικά κακές συνθήκες ύδρευσης και εγκαταστάσεων προσωπικής καθαριότητας. Είπαν ότι δεν υπάρχει τρόπος τήρησης της κοινωνικής αποστασιοποίησης ενώ περιμένουν στην ουρά – συχνά για ώρες ή ακόμα και μέρες – για να λάβουν φαγητό, να επισκεφθούν γιατρό, να πλυθούν ή να χρησιμοποιήσουν την τουαλέτα ή για να τους δοθεί άδεια εξόδου από τον καταυλισμό. Οι διαμένοντες στον καταυλισμό δεν έχουν πρόσβαση σε μάσκες ή γάντια, με εξαίρεση τη Λέσβο όπου εθελόντριες μοδίστρες έραψαν υφασμάτινες μάσκες για τους διαμένοντες στον καταυλισμό. Όσοι παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι τα τεστ για τον Covid-19 δεν είναι διαθέσιμα σε κανέναν από τους καταυλισμούς στον βαθμό που γνωρίζουν.
Όλοι είπαν ότι τακτικά ακούν οδηγίες από τις αρχές και τους εργαζόμενους σε οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας για τα μέτρα που μπορούν να λάβουν ώστε να προστατευθούν αλλά, όπως είπε ένας 63χρονος Σύρος άνδρας που διαμένει στον καταυλισμό της Σάμου αναφορικά με την κοινωνική αποστασιοποίηση, «Στέκομαι περίπου 3 ώρες κάθε μέρα στην ουρά για να πάρω φαγητό... Εάν είμαστε 200 άτομα που περιμένουμε για τρόφιμα, ο καταυλισμός δεν θα μας χωρούσε εάν κρατούσαμε τις προβλεπόμενες αποστάσεις όσο είμαστε στην ουρά».
Η επίτροπος εσωτερικών υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανακοίνωσε στις 2 Απριλίου ότι μέρος του πακέτου χρηματοοικονομικής στήριξης ύψους €350 εκατομμυρίων για την Ελλάδα διατίθεται για να καλύψει προσωρινά καταλύματα για μετανάστες και αιτούντες άσυλο σε νησιά, μεταξύ άλλων σε εξοχικές κατοικίες και ξενοδοχεία στα νησιά και μέσω της αύξησης της δυναμικότητας των δομών φιλοξενίας στην ηπειρωτική χώρα. Ως απάντηση, οι ελληνικές αρχές ανέπτυξαν ένα σχέδιο αποσυμφόρησης των καταυλισμών στα νησιά, με μία «διαλογή» των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο, δίδοντας προτεραιότητα σε άτομα άνω των 60 ετών, σε εκείνους με «ειδικές ιατρικές παθήσεις», και στον στενό οικογενειακό τους κύκλο.
Το σχέδιο θα προστατεύσει ορισμένα από τα άτομα που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από τον ιό, αλλά στις 16 Απριλίου η δήλωση του Υπουργείου Μετανάστευσης υποδεικνύει ότι ο αριθμός που θα μεταφερθεί είναι μόλις 2.380 άτομα – ένας αριθμός που δεν επαρκεί για την ανακούφιση του έντονου συνωστισμού, είπε η Human Rights Watch. Το σχέδιο επίσης δεν αντιμετωπίζει τις συνεχιζόμενες ελλείψεις σε νερό, εγκαταστάσεις προσωπικής καθαριότητας, προϊόντα προσωπικής υγιεινής και υγειονομική περίθαλψη – ούτε την έλλειψη προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες – στους καταυλισμούς και στους παρακείμενους «επικουρικούς» άτυπους καταυλισμούς για όσους παραμείνουν.
Στις δημόσιες πληροφορίες σχετικά με το σχέδιο δεν προσδιορίζονται οι ιατρικές παθήσεις που πληρούν τις προϋποθέσεις για την κατά προτεραιότητα μεταφορά ή εάν οι ομάδες προτεραιότητας θα περιλαμβάνουν ασυνόδευτα παιδιά, έγκυες γυναίκες και νέες μητέρες.
Η Human Rights Watch έστειλε ερωτήσεις για τα θέματα αυτά στις ελληνικές αρχές στις 15 Απριλίου αλλά δεν έχει λάβει καμία απάντηση.
Οι αρχές οφείλουν να παρέχουν επαρκή προϊόντα προσωπικής καθαριότητας και υγιεινής και να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό προκειμένου οι διαμένοντες στους καταυλισμούς να είναι σε θέση να ακολουθούν τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΕΟΔΥ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αναφορικά με την προστασία από τον ιό COVID-19. Επίσης, πρέπει να διασφαλιστεί η τακτική απολύμανση στους κοινόχρηστους χώρους, τα λουτρά και τις τουαλέτες, καθώς και η έγκαιρη συλλογή και διακομιδή των απορριμμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να διασφαλίσει ότι η στήριξη έκτακτης ανάγκης που παρέχει οδηγεί στην γρήγορη αποσυμφόρηση των καταυλισμών μέσω της ανάπτυξης, από κοινού με τις ελληνικές αρχές, ενός χρονικά δεσμευτικού σχεδίου ώστε να μειωθεί ο πληθυσμός στα επίπεδα της πραγματικής δυναμικότητάς των καταυλισμών και να εξασφαλιστεί ότι μπορούν να εφαρμόζονται τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης. Η ευρωπαϊκή επιτροπή οφείλει επίσης να εξασφαλίσει ότι οποιεσδήποτε νέες δομές, και ειδικά οποιοιδήποτε νέοι καταυλισμοί σε νησιά, δεν θα συμβάλουν στην αύξηση της καταχρηστικής κράτησης μεταναστών.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να στηρίξουν αυτές τις προσπάθειες, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης μόνιμου συστήματος επιμερισμού της ευθύνης για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο, την εξέταση των αιτήσεων ασύλου τους και την επίσπευση της οικογενειακής επανένωσης για την ανακούφιση του βάρους που υφίσταται η Ελλάδα.
Εν τέλει, η Ελλάδα, με τη στήριξη των θεσμών και των χωρών της ΕΕ, οφείλει να βάλει ένα τέλος στην απάνθρωπη πολιτική γεωγραφικού περιορισμού, να διευκολύνει τη μεταφορά των αιτούντων άσυλο από τα νησιά του Αιγαίου σε τακτική βάση και να τους παρέχει δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου.
«Ο Covid-19 αναδεικνύει ότι η έλλειψη αλληλεγγύης από πλευράς της ΕΕ στην αντιμετώπιση της συμφόρησης στα ελληνικά νησιά όχι μόνο έχει επιδεινώσει την κατάσταση αλλά πλέον θέτει σε κίνδυνο χιλιάδες ζωές», είπε η Wille. «Η ελληνική κυβέρνηση και η ΕΕ οφείλουν να δείξουν ότι μπορούν να κερδίσουν αυτόν τον αγώνα ενάντια στον χρόνο και παράλληλα να αντιμετωπίσουν με ανθρώπινο τρόπο τον υπερβολικό συνωστισμό που συνιστά πρόβλημα εδώ και χρόνια».
Οι καταυλισμοί στα νησιά
Στις 20 Απριλίου 2020 34.875 μετανάστες και αιτούντες άσυλο διέμεναν στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης σε Χίο, Κω, Λέρο, Λέσβο και Σάμο. Η συνολική χωρητικότητα των καταυλισμών είναι 6.095 άτομα. Η κατάσταση στα νησιά έχει οξυνθεί περαιτέρω λόγω της κατακόρυφης αύξησης των αφίξεων από τον Ιούλιο του 2019, η οποία οδήγησε σε υπερβολικό συνωστισμό, και περιπλέχθηκε από την πολιτική γεωγραφικού περιορισμού των Ελληνικών Αρχών που εμπόδισε τις μεταφορές στην ηπειρωτική χώρα. Τα νησιά αποτελούν, επίσης, τον τόπο μόνιμης κατοικίας για κατ’ εκτίμηση 212.600 Έλληνες, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή το 2011.
Η έλλειψη βασικών μέτρων προστασίας στους καταυλισμούς εκθέτει ιδίως τις γυναίκες και τα κορίτσια σε κίνδυνο σεξουαλικής παρενόχλησης και επίθεσης. Φοβούνται να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες και τα ντους, όπου συχνά δεν υπάρχουν πόρτες που να κλειδώνουν ούτε επαρκής φωτισμός. Οι εγκαταστάσεις για την υγιεινή και την καθαριότητα είναι δύσκολα προσβάσιμες για ορισμένα άτομα με αναπηρία. Χιλιάδες διαμένουν στους παρακείμενους «επικουρικούς» άτυπους καταυλισμούς σε Χίο, Λέρο, Λέσβο και Σάμο, όπου άτομα στήνουν το δικό τους αντίσκηνο ως κατάλυμα και αντιμετωπίζουν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα. Οι ελληνικές αρχές έχουν ως επί το πλείστον αποτύχει στην πραγματοποίηση των σχεδίων που ανακοίνωσαν τον Νοέμβριο, για τη μετεγκατάσταση 20.000 αιτούντων άσυλο στην ηπειρωτική χώρα στις αρχές του 2020.
Στις 27 Μαρτίου, κατά την υποβολή στοιχείων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), η ελληνική κυβέρνηση απαρίθμησε μια σειρά από μέτρα που είχε λάβει σε καταυλισμούς για να αντιμετωπίσει την πανδημία. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται η πρόβλεψη εξόδου μόνο ενός ατόμου ανά οικογένεια για ψώνια μεταξύ 7 π.μ. και 7 μ.μ., ο περιορισμός του συνολικού αριθμού των ατόμων που μπορούν να εξέλθουν σε κάποια δεδομένη στιγμή, ο περιορισμός της εισόδου εργαζόμενων σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας και επισκεπτών, η παύση των εκπαιδευτικών υπηρεσιών και η αναστολή των δραστηριοτήτων σε κλειστούς χώρους.
Η κυβέρνηση ανέφερε ότι οι κλειστοί και οι κοινόχρηστοι χώροι θα καθαρίζονταν καθημερινά, με προϊόντα απολύμανσης επιπλέον, και ότι τα πόμολα σε κοινόχρηστους χώρους θα απολυμαίνονταν συχνά. Είπε ότι ο ΕΟΔΥ θα δημιουργούσε κατάλληλους χώρους καραντίνας και ότι η κυβέρνηση θα χρησιμοποιούσε ενημερωτικές αφίσες σε σχετικές γλώσσες και γραπτές ή προφορικές πληροφορίες σε γλώσσα κατανοητή στους διαμένοντες, αναφορικά με όλα τα επιβαλλόμενα μέτρα.
Η κυβέρνηση δεν παρείχε λεπτομέρειες για τα υφιστάμενα αποθέματα σε μάσκες, γάντια και απολυμαντικά που είναι διαθέσιμα στους καταυλισμούς. Επίσης, δεν ανέφερε πώς θα καταστήσει προσβάσιμες τις πληροφορίες για την προστασία, τον έλεγχο και τη θεραπεία σε άτομα με διάφορες αναπηρίες, συμπεριλαμβανομένων τυφλών ή κωφών.
Στα μέσα Απριλίου ο επικεφαλής του οργανισμού δημόσιας υγείας επισκέφτηκε τη Λέσβο και υποσχέθηκε ότι στις αρχές Μαΐου θα εγκαταστήσει μία κινητή μονάδα πραγματοποίησης ελέγχων Covid-19 στο νησί.
Συνωστισμός
Όσοι παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι στέκονται σε συνωστισμένες σειρές με δεκάδες άλλα άτομα επί καθημερινή βάση. Είπαν ότι λόγω της απαγόρευσης άσκοπων μετακινήσεων (lockdown) και της περιορισμένης δυνατότητας αγοράς αγαθών, η σειρά αναμονής για τρόφιμα, που ήταν πάντοτε μεγάλη, έχει γίνει ακόμα μεγαλύτερη. Με εξαίρεση τους κατοίκους της Λέρου – που είπαν ότι οι σειρές αναμονής δεν είναι τόσο μεγάλες αλλά και πάλι δεν μπορούσαν να κρατήσουν επαρκείς αποστάσεις – οι ερωτηθέντες είπαν ότι περίμεναν στη σειρά μεταξύ μιάμισης ώρας και πέντε ωρών ανά γεύμα.
Στη Σάμο η κατάσταση έχει επιδεινωθεί λόγω της απόφασης να γίνονται διανομές δύο γευμάτων την ημέρα αντί για τριών, προκειμένου τα άτομα να περιμένουν μόνο δύο φορές την ημέρα στη σειρά. Αλλά δύο διαμένοντες στον καταυλισμό είπαν ότι αυτό οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερες ουρές, επειδή στο παρελθόν κάποιος μπορεί να μην έπαιρνε το ένα από τα τρία γεύματα, αλλά πλέον κανένας δεν παραλείπει τα δύο γεύματα.
Όσοι παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι υπάρχουν, επίσης, μεγάλες ουρές αναμονής για την υγειονομική περίθαλψη. Ένας διαμένων σε καταυλισμό της Λέσβου είπε ότι υπάρχει μόνο μία κλινική στον καταυλισμό για να εξυπηρετήσει 20.000 άτομα. Οι διαμένοντες χρειάζονται παραπεμπτικό της κλινικής για να αναζητήσουν υγειονομική περίθαλψη εκτός καταυλισμού. Είπε ότι κατά μέσο όρο υπάρχουν πάντα 100 έως 200 άτομα που περιμένουν σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους για να επισκεφτούν τους γιατρούς μεταξύ τις 8.30 π.μ. και τις 3.30 μ.μ., πράγμα που επιβεβαίωσαν οι εργαζόμενοι στους οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας. Στη Σάμο δύο διαμένοντες σε καταυλισμό είπαν ότι συνήθως περιμένουν έως και 3 ημέρες για να δουν γιατρό.
Η Human Rights Watch έχει καταγράψει επανειλημμένα επί σειρά ετών το γεγονός ότι άτομα που διαμένουν στους καταυλισμούς είναι υποχρεωμένα να περιμένουν στη σειρά επί ώρες ή ημέρες για να λάβουν ιατρική περίθαλψη, συχνά χωρίς επιτυχία, και ότι η πρόσβαση σε εξειδικευμένη φροντίδα, συμπεριλαμβανομένης της προγεννητικής και μεταγεννητικής φροντίδας, είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Επιπρόσθετα, λόγω των νέων περιορισμών, όσοι επιθυμούν να βγουν από τους καταυλισμούς περιμένουν επί ώρες συνωστισμένοι σε ουρές για να λάβουν άδεια εξόδου από την αστυνομία. Ένας εργαζόμενος σε ανθρωπιστική οργάνωση και ένας από τους διαμένοντες σε καταυλισμό στη Χίο είπαν ότι είδαν την αστυνομία να εκδίδει πρόστιμα ύψους €150 σε ορισμένους διαμένοντες επειδή έφυγαν από τους καταυλισμούς, ακόμα και όταν διέθεταν την άδεια.
Οι διαμένοντες στους καταυλισμούς της Λέσβου και της Σάμου και ένας εργαζόμενος σε ανθρωπιστική οργάνωση στη Χίο είπαν ότι οι διαμένοντες κάνουν ντους με συχνότητα μόλις μία φορά την εβδομάδα για να αποφύγουν την τρίωρη αναμονή σε μεγάλες, συνωστισμένες ουρές. Όσοι βρίσκονται στη Λέρο είπαν ότι οι ουρές είναι μικρότερες, περίπου των 20 λεπτών αναμονής. Ένας άνδρας με μικρό παιδί είπε ότι γεμίζει μπουκάλια με νερό και πλένει το παιδί μέσα στο αντίσκηνο για να αποφύγει τις ουρές. Διαμένοντες στη Λέσβο και τη Σάμο είπαν ότι συχνά περιμένουν σε μεγάλες ουρές για να πλύνουν πιάτα, ρούχα ή τα χέρια τους ή να κάνουν χρήση της τουαλέτας.
Στο κείμενο που υπέβαλε η κυβέρνηση στις 27 Μαρτίου δήλωσε ότι είχε αναρτήσει οδηγίες για τα μέτρα προφύλαξης της υγιεινής σε 10 από τις τοποθεσίες με τον μεγαλύτερο συνωστισμό, συμπεριλαμβανομένων οδηγιών για τις αποστάσεις που πρέπει να τηρούνται μεταξύ ατόμων στη σειρά. Η κυβέρνηση ανέφερε ότι οι αρχές ανακοίνωναν τις οδηγίες και τα μέτρα από το μεγάφωνο κάθε δύο ή τρεις ώρες, καθώς και με SMS στα κινητά των διαμενόντων και στις ασφαλείς τοποθεσίες για ασυνόδευτα παιδιά.
Όλοι όσοι παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι σε καθημερινή βάση ακούν από τα μεγάφωνα να ανακοινώνονται τα μέτρα αποφυγής άσκοπων μετακινήσεων σε διάφορες γλώσσες και άλλες ανακοινώσεις για τα πρότυπα υγιεινής και την τήρηση κοινωνικών αποστάσεων εντός καταυλισμού.
Οι διαμένοντες σε καταυλισμό που παραχώρησαν συνέντευξη μένουν σε αντίσκηνα ή κοντέινερ διαφόρων μεγεθών, ορισμένοι μόνοι τους, άλλοι μόνο με την άμεση οικογένειά τους και κάποιοι σε κοντέινερ πλοίων που στεγάζουν πολλαπλές οικογένειες με χωρητικότητα έως 25 άτομα. «Μένω σε ένα κοντέινερ 3 x 4 μέτρα με την εξαμελή μου οικογένεια και άλλη μία εξαμελή οικογένεια. Πείτε μου, πώς στην ευχή θα μπορέσω να απομονωθώ εάν αρρωστήσω;» είπε ένα άτομο που μένει στον καταυλισμό της Χίου.
Πολιτικές Υγειονομικής Περίθαλψης και Δυνητικής Απομόνωσης
Όλοι οι διαμένοντες είπαν ότι δεν έχουν ελεγχθεί για τον Covid-19 και δεν γνωρίζουν κάποιον που να έχει ελεγχθεί ή πώς μπορούν να ζητήσουν αυτή την εξέταση. Επίσης, όλοι υπέθεσαν ότι θα χρειαστεί να μεταβούν στην κλινική του καταυλισμού, γεγονός που θα σήμαινε αναμονή σε μεγάλη ουρά. Είπαν επίσης ότι ορισμένοι εργαζόμενοι στον κλάδο της υγείας μετρούν τη θερμοκρασία των διαμενόντων όταν τους ζητηθεί. Διαμένοντες σε καταυλισμό στη Λέρο είπαν ότι οι γιατροί δεν επισκέπτονται πια την κλινική, λόγω των μέτρων απαγόρευσης κυκλοφορίας, οπότε εάν κάποιος αρρωστήσει, η αστυνομία πρέπει να καλέσει ασθενοφόρο αλλά μόνο σε κρίσιμα περιστατικά. Δεν υπάρχουν σαφείς προβλέψεις για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης σε ανθρώπους με οπροϋπάρχουσες παθήσεις, εγκύους ή ετοιμόγεννες γυναίκες.
Στα στοιχεία που προσκόμισε στο ΕΔΔΑ η κυβέρνηση ανέφερε ότι ο καταυλισμός της Σάμου είχε δημιουργήσει ειδικό στεγαζόμενο χώρο «για τη νοσηλεία και την απομόνωση των περιστατικών κορονωϊού.» Ωστόσο, τρεις μετανάστες και ένας εργαζόμενος σε ανθρωπιστική οργάνωση που παραχώρησαν συνέντευξη στη Σάμο είπαν ότι δεν είχαν δει κάποιο νέο ειδικό στεγαζόμενο χώρο ούτε είχαν λάβει πληροφορίες σχετικά με αυτόν. Δεύτερος εργαζόμενος σε ανθρωπιστική οργάνωση στη Σάμο είπε ότι υπάρχουν έως και 7 κοντέινερ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την απομόνωση 2 ατόμων έκαστο, αλλά σε έναν πληθυσμό 7.000 ατόμων η δυνατότητα απομόνωσης 14 ατόμων είναι απίθανο να επαρκέσει εάν ο ιός εισέλθει στον καταυλισμό. Στις 15 Απριλίου προκλήθηκαν ζημιές σε κοντέινερ που λέγεται ότι είχε στηθεί στο νοσοκομείο Σάμου για την αντιμετώπιση των κρουσμάτων του ιού.
Τέσσερα άτομα που διαμένουν στον καταυλισμό της Λέσβου είπαν ότι τον τελευταίο μήνα οι αρχές τοποθέτησαν νέο κοντέινερ στην είσοδο του καταυλισμού. Κανένας από αυτούς δεν είχε έρθει σε επαφή με τους λίγους υγειονομικούς που εργάζονται εκεί, οι οποίοι, κατά τα λεγόμενά τους, φορούσαν μάσκες και γάντια, ούτε έχουν δει κανέναν άλλο να έχει πάει στον χώρο. Είπαν ότι τον τελευταίο μήνα πιστεύουν ότι οι αρχές έχουν στήσει ένα ή περισσότερα κοντέινερ που ενδέχεται να συνδέονται με τα μέτρα απομόνωσης του Covid-19, αλλά δεν τα έχουν δει να χρησιμοποιούνται και δεν έχουν λάβει πληροφορίες σε σχέση με αυτά.
Ένα άτομο που διαμένει στη δομή της Χίου είπε ότι οι αρχές έχουν στήσει δύο νέα κοντέινερ, το ένα με τρεις κλίνες, τα οποία είπαν ότι προορίζονται για την απομόνωση οποιουδήποτε προσβληθεί από τον ιό. Ένα άτομο που διαμένει σε καταυλισμό στη Λέρο είπε πως άκουσε ότι οι αρχές θα στήσουν κοντέινερ απομόνωσης κατά τα μέσα Απριλίου αλλά δεν το έχουν πράξει ακόμα.
Τον Απρίλιο οι αρχές έθεσαν σε καραντίνα δύο καταυλισμούς με μετανάστες και αιτούντες άσυλο στην ηπειρωτική χώρα, επειδή άτομα εντός των καταυλισμών ήταν θετικά στον Covid-19, και δεν επιτρέπουν σε κανέναν την είσοδο στον καταυλισμό ή την έξοδο από αυτόν. Υιοθέτησαν αυτή την πρακτική χωρίς να λάβουν μέτρα για ενδελεχή ιχνηλάτηση επαφών και για απομόνωση του ιού εντός των καταυλισμών, είπαν δύο εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις και ένα άτομο που διαμένει σε καταυλισμό. Σε μία τρίτη περίπτωση οι αρχές επέβαλαν μέτρα απαγόρευσης εισόδου και εξόδου σε καταυλισμό χωρίς να υπάρχουν αποδείξεις κρουσμάτων, μόνο και μόνο επειδή υποψιάζονταν ότι οι διαμένοντες στον καταυλισμό είχαν έρθει σε επαφή με μία κοντινή κοινότητα, όπου κατόπιν ελέγχων κάποια άτομα βρέθηκαν θετικά στον ιό. Σε μία τέταρτη περίπτωση οι αρχές έθεσαν σε καραντίνα ξενοδοχείο στην Πελοπόννησο που στέγαζε 470 αιτούντες άσυλο, αφού μία έγκυος γυναίκα βρέθηκε θετική. Στις 21 Απριλίου πάνω από 100 άτομα στο ξενοδοχείο βρέθηκαν θετικά.
Ένας εργαζόμενος σε ανθρωπιστική οργάνωση είπε:
Όσο εξωφρενικό και αν ακούγεται, η προσέγγιση των αρχών όταν υποψιάζονται την παρουσία κρούσματος στον καταυλισμό είναι να κλειδώνουν τους πάντες στον καταυλισμό, δυνητικά χιλιάδες άτομα, ορισμένα από αυτά πολύ ευάλωτα, και να πετούν το κλειδί, χωρίς να λαμβάνουν σωστά μέτρα για να κάνουν ιχνηλάτηση επαφών και απομόνωση συγκεκριμένων κρουσμάτων.
Τρεις εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις είπαν ότι στη Λέσβο υπάρχουν 6 κλίνες στη ΜΕΘ του μοναδικού νοσοκομείου του νησιού, στη Χίο υπάρχουν 3 κλίνες και στη Σάμο 2 κλίνες. Δύο εργαζόμενοι σε οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας είπαν ότι στη Λέρο και στην Κω δεν υπάρχουν ΜΕΘ.
Στη Λέσβο οι διαμένοντες σε καταυλισμό είπαν ότι μία ομάδα εθελοντών έραψε αρκετές επαναχρησιμοποιούμενες υφασμάτινες μάσκες για περίπου το 80% του πληθυσμού των μεταναστών, αλλά κανείς δεν είχε πρόσβαση σε γάντια. Κανένα από τα άτομα στα άλλα νησιά δεν είχε πρόσβαση σε μάσκες ή γάντια.
Εγκαταστάσεις ύδρευσης, υγιεινής και καθαριότητας
Οι διαμένοντες στους καταυλισμούς της Λέσβου και της Χίου είπαν ότι δεν έχουν συστηματική πρόσβαση σε νερό για να πλένονται ή επαρκές πόσιμο νερό. Τέσσερις διαμένοντες σε καταυλισμό στη Λέσβο είπαν ότι έχουν νερό μόνο για 2 ώρες το πρωί, 2 ώρες το απόγευμα και 30 λεπτά τη νύχτα για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε πλύσιμο. Ο διαμένων σε καταυλισμό στη Χίο είπε ότι είχε μόνο δύο ώρες νερό την ημέρα για το πλύσιμο των χεριών και το λουτρό τους. Μία εργαζόμενη σε οργάνωση ανθρωπιστικής βοήθειας στη Χίο είπε ότι το νερό έχει περιοριστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό σε ορισμένες περιοχές ώστε κάποιοι διαμένοντες στον καταυλισμό έχουν αρχίσει να σκάβουν τα δικά τους πηγάδια. Μοιράστηκε σχετικές φωτογραφίες.
Η πλειονότητα των αιτούντων άσυλο στα νησιά αναγκάζονται να διαμένουν σε άτυπους οικισμούς παρακείμενους στους καταυλισμούς λόγω σοβαρού συνωστισμού. Οι διαμένοντες σε αυτούς είπαν ότι πρέπει να προμηθεύονται νερό εντός των καταυλισμών μεταφέροντάς το σε μπουκάλια νερού και άρα δεν μπορούν να είναι τόσο καθαροί. Ένας διαμένων σε παρακείμενο άτυπο καταυλισμό στη Σάμο είπε ότι το νερό που προμηθεύεται έχει εξαντληθεί μέχρι το μεσημέρι.
Οι διαμένοντες σε καταυλισμό στη Σάμο και στη Λέρο είπαν ότι δεν έχουν αρκετό σαπούνι. Όλοι οι μετανάστες και οι εργαζόμενοι σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας είπαν ότι, από τότε που εκδηλώθηκε η επιδημία, η κυβέρνηση προσωρινά σταμάτησε να καταθέτει τα χρηματικά βοηθήματα στις χρεωστικές τους κάρτες σε μία προσπάθεια να αποτρέψει τον κόσμο από το να κάνει τα ψώνια του εκτός καταυλισμών. Κατά συνέπεια δεν ήταν σε θέση να αγοράσουν σαπούνι ή άλλα αγαθά, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων ακόμα και από τα καταστήματα εντός του καταυλισμού, γεγονός που επίσης αύξησε το μήκος των σειρών αναμονής για τρόφιμα.
Κανένας από όσους παραχώρησαν συνέντευξη δεν έχει δει οποιαδήποτε απολύμανση των καταυλισμών.
Ένας διαμένων σε καταυλισμό στη Λέσβο είπε ότι ορισμένοι διαμένοντες εκεί που βοηθούν την ομάδα εστίασης στην προετοιμασία των γευμάτων τις τελευταίες εβδομάδες δεν φορούσαν γάντια ή μάσκες, στον βαθμό που μπορούσε ο ίδιος να διαπιστώσει.
Ευπαθείς ομάδες
Τα διαθέσιμα στοιχεία έχουν δείξει ότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή τους επιπλοκές από τον Covid-19. Ένας 63χρονος Σύρος άνδρας στον καταυλισμό της Σάμου είπε ότι τον ανησυχεί πολύ το ενδεχόμενο προσβολής από τον ιό. Είπε ότι γνώριζε πως επηρεάζει περισσότερο τους ηλικιωμένους και άκουγε τις συμβουλές που δίνουν καθημερινά οι αρχές, αλλά είπε επίσης ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες, μικρότερες σειρές αναμονής για ηλικιωμένους ή για άτομα με αναπηρία αναφορικά με τη λήψη τροφίμων, τις ιατρικές υπηρεσίες, τα μπάνια, τα ντους ή τις εξόδους από τον καταυλισμό.
Ορισμένα άτομα με αναπηρία μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εάν προσβληθούν από Covid-19, ειδικά εκείνοι που έχουν υποκείμενα νοσήματα τα οποία είναι γνωστό ότι καθιστούν τα άτομα πιο ευάλωτα εάν εκτεθούν στον ιό. Για άλλους η αναπηρία αφ’ εαυτή δεν τους θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο, αλλά διατρέχουν κίνδυνο λόγω διακριτικής μεταχείρισης και φραγμών στην πρόσβαση σε πληροφορίες και εγκαταστάσεις υγιεινής και καθαριότητας. Ένας Σύρος άνδρας με σωματική αναπηρία που χρησιμοποιεί πατερίτσες στη Μόρια είπε ότι το πλύσιμο και η αναμονή σε μεγάλες ουρές ήταν ιδιαιτέρως δύσκολα για αυτόν και για άλλους με αναπηρία. Είπε ότι έπρεπε να ζητήσει από φίλους να τον βοηθήσουν να πλυθεί, αφού δεν υπήρχαν εγκαταστάσεις υγιεινής προσβάσιμες και προσπελάσιμες σε άτομα με αναπηρία.
Έρευνες της Human Rights Watch το 2016 και το 2017 διαπίστωσαν ότι οι αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες με αναπηρία δεν ταυτοποιούνταν σωστά στην Ελλάδα, είχαν δυσκολίες στη λήψη βασικών υπηρεσιών, όπως κατάλυμα, υγιεινή και ιατρική φροντίδα, και όπως κάθε άλλοι μετανάστες υψηλού κινδύνου έχουν περιορισμένη πρόσβαση στη φροντίδα ψυχικής υγείας.
Ο ΠΟΥ έχει δηλώσει ότι ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία ακόμα ότι οι έγκυες γυναίκες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από τον γενικό πληθυσμό να νοσήσουν σοβαρά, λόγω των αλλαγών στο σώμα τους και στο ανοσοποιητικό τους σύστημα, οι έγκυες γυναίκες μπορούν να προσβληθούν σοβαρά από αναπνευστικές λοιμώξεις. Έρευνες της Human Rights Watch το 2017 και το 2019 διαπίστωσαν ότι έγκυες γυναίκες και νέες μητέρες στον καταυλισμό της Μόριας δεν είχαν πρόσβαση σε ολοκληρωμένη ιατρική φροντίδα, συμπεριλαμβανομένων προγεννητικής φροντίδας για εγκυμοσύνες υψηλού κινδύνου και κατάλληλης διατροφής, τροφίμων και κλινοσκεπασμάτων ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες τους σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Ένας άνδρας που διαμένει στον καταυλισμό της Χίου είπε ότι βγήκε κρυφά να αγοράσει βιταμίνες και φάρμακα για την έγκυο γυναίκα του επειδή η τοπική αστυνομία αρνήθηκε να του δώσει άδεια να εξέλθει από τον καταυλισμό.
