(Αθήνα) – Οι ελληνικές αρχές θέτουν αυθαίρετα υπό κράτηση σχεδόν 2.000 μετανάστες και αιτούντες άσυλο υπό απαράδεκτες συνθήκες και τους στερούν το δικαίωμα υποβολής αίτησης ασύλου σε δύο καταυλισμούς που δημιουργήθηκαν πρόσφατα στην ηπειρωτική Ελλάδα, ανακοίνωσε σήμερα η Human Rights Watch. Οι αρχές ισχυρίζονται ότι κρατούν τους νεοαφιχθέντες, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, ατόμων με αναπηρία, ηλικιωμένων και εγκύων, σε καραντίνα λόγω COVID-19, αλλά η έλλειψη ακόμα και των πιο βασικών προφυλάξεων υγιεινής πιθανότατα θα έχει ως αποτέλεσμα την εξάπλωση του ιού.
«Εάν η κυβέρνηση θέλει πραγματικά να εμποδίσει την μετάδοση του COVID-19 και της ασθένειας στον πληθυσμό των μεταναστών και αιτούντων άσυλο, χρειάζεται να αυξήσει τους ελέγχους, να παρέχει περισσότερα αντίσκηνα, να τους προσφέρει αρκετές τουαλέτες, νερό και σαπούνι και να θεσπίσει παρεμβάσεις πρόληψης», είπε η Belkis Wille, ανώτερη ερευνήτρια σε θέματα Κρίσης και Συγκρούσεων της Human Rights Watch. «Ο εξαναγκασμός των ατόμων αυτών να διαμένουν υπό συνθήκες συνωστισμού και με ελάχιστο ζωτικό χώρο όχι μόνο συνιστά την κατεξοχήν συνταγή για την διάδοση του ιού, πόσο μάλλον όταν ορισμένα από αυτά τα άτομα διατρέχουν τον κίνδυνο να νοσήσουν σοβαρά ή ακόμα και να καταλήξουν, αλλά επιπλέον είναι κάτι το εξευτελιστικό και απάνθρωπο.»
Οι κυβερνήσεις μπορούν νόμιμα να επιβάλλουν καραντίνα για τον διαχωρισμό ατόμων που ίσως έχουν εκτεθεί ή που εμφανίζουν συμπτώματα λοιμώδους νόσου. Μία νόμιμη καραντίνα πρέπει να είναι απαραίτητη και οφείλει να είναι προσήκουσα για να υπηρετήσει τον σκοπό της προστασίας της δημόσιας υγείας. Πρέπει να επιβάλλεται κατά μη αυθαίρετο τρόπο και χωρίς διακρίσεις.
Η Ελλάδα, όμως, προβαίνει σε κρατήσεις μεταναστών λόγω του καθεστώτος τους ως μεταναστών και δεν τους παρέχει τα κατάλληλα μέσα υγειονομικής προστασίας όπως αυτά περιγράφονται στους Διεθνείς Υγειονομικούς Κανονισμούς ή στην τρέχουσα κατευθυντήρια οδηγία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Γυναίκες, άνδρες και παιδιά κρατούνται υπό ανθυγιεινές και ασφυκτικές συνθήκες, ανεξάρτητα από το εάν η χώρα από όπου έφθασαν κατατάσσεται στις χώρες με υψηλό κίνδυνο COVID-19 και χωρίς ένδειξη για το εάν θα αφεθούν ελεύθεροι σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι δεν έχουν μολυνθεί από τον ιό. Οι αρχές δεν φαίνεται να έχουν προβεί σε έλεγχο του ιού στα υπό κράτηση άτομα, περιοριζόμενες απλά στη μέτρηση της θερμοκρασίας τους κατά την άφιξή τους. Ούτε πρόκειται να αφεθούν ελεύθεροι μετά την περίοδο απομόνωσης των 14 ημερών που συνιστά ο ΠΟΥ.
Αντίθετα, έρχονται αντιμέτωποι με την συνεχιζόμενη κράτησή τους, παρόλο που είναι απίθανη η επανεισδοχή τους στην Τουρκία ή η επιστροφή στις χώρες καταγωγής τους στο ορατό μέλλον. Υπό αυτές τις περιστάσεις, δεν υπάρχει νομική αιτιολογία για την παρατεταμένη κράτησή τους.
Στις 25 και 26 Μαρτίου η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη εξ’ αποστάσεως από τέσσερις άνδρες που είπαν ότι κρατούνται στο κέντρο κράτησης της Μαλακάσας από τις 14 Μαρτίου. Και οι τέσσερις είπαν ότι τελούσαν υπό κράτηση συνολικά περίπου 450 άτομα, με πολύ περιορισμένη πρόσβαση σε νερό, ηλεκτρισμό, προϊόντα υγιεινής, ρουχισμό και κουβέρτες. Είπαν ότι οι κρατούμενοι στο κέντρο κοιμούνται συνωστισμένοι μέσα σε αντίσκηνα, με έως δέκα άτομα στο καθένα από αυτά, συχνά από διαφορετικές οικογένειες. Δύο από τους άνδρες, που είχαν μικρά παιδιά, είπαν ότι δεν είχαν αρκετό γάλα και πάνες για τα παιδιά τους. Είπαν ότι οι αρχές δεν είχαν λάβει τα παραμικρά μέτρα για να εμποδίσουν την εξάπλωση του COVID-19. Τόσο οι τέσσερις άνδρες όσο και μία δικηγόρος από την οργάνωση Legal Centre Lesvos είπαν ότι η αστυνομία που φρουρεί τα κέντρα και δεν επιτρέπει την έξοδο σε κανέναν, με εξαίρεση τα επείγοντα ιατρικά περιστατικά.
Στις 26 Μαρτίου η Βουλή υπερψήφισε την κύρωση της πράξης νομοθετικού περιεχομένου της 1ης Μαρτίου 2020 για την αναστολή της πρόσβασης στο άσυλο επί 30 ημέρες για άτομα που έχουν εισέλθει παράτυπα στη χώρα. Η απόφαση της 1ης Μαρτίου, που ελήφθη πριν από οποιαδήποτε μέτρα αντιμετώπισης της εξάπλωσης του COVID-19 στην Ελλάδα, επιζητεί την άμεση απέλαση των νέων αφίξεων «όπου δυνατόν, στις χώρες καταγωγής» ή διέλευσης, όπως στην Τουρκία, χωρίς την προηγούμενη καταγραφή τους. Η ΠΝΠ δεν περιείχε αναφορά στην πρόληψη της μόλυνσης με τον κορωνοϊό, αλλά αποτελούσε αντίδραση στην ανακοίνωση της Τουρκίας ότι θα άνοιγε τα σύνορά της προς την ΕΕ σε μετανάστες και αιτούντες άσυλο που ήθελαν να φύγουν.
Έκτοτε, δεν έχουν πραγματοποιηθεί απελάσεις επειδή η Τουρκία έχει αρνηθεί να δεχθεί απελαθέντες από την Ελλάδα. Αντ’ αυτού, μετά από την απόφαση, οι ελληνικές αρχές συγκέντρωσαν τουλάχιστον 1.974 άτομα που έφτασαν στην Ελλάδα την 1η Μαρτίου και τους μετέφεραν σε δύο νεοϊδρυθέντα κέντρα κράτησης έξω από την πόλη των Σερρών, 350 χιλιόμετρα βόρεια της Αθήνας, και σε ένα οικόπεδο ιδιοκτησίας του στρατού έξω από την Μαλακάσα. Άλλοι νεοαφιχθέντες εξακολουθούν να κρατούνται σε λιμάνια και στα σημεία άφιξής τους.
Στις 14 Μαρτίου ένα πλοίο του πολεμικού ναυτικού μετέφερε 436 μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων γυναικών, ανδρών και παιδιών στο κέντρο κράτησης στην Μαλακάσα. Η κυβέρνηση συνέχισε να μεταφέρει ομάδες νεοαφιχθέντων εκεί, σύμφωνα με τα άτομα που κρατούνται ήδη στο κέντρο αυτό. Στις 20 Μαρτίου οι αρχές μετέφεραν τουλάχιστον άλλα 603 άτομα με πλοίο από τη Λέσβο και άλλα ελληνικά νησιά σε κέντρο κράτησης στις Σέρρες. Σύμφωνα με εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις που παρακολουθούν τα άτομα τα οποία μεταφέρονται ή διαμένουν στα κέντρο αυτά, η αστυνομία φρουρεί και τα δύο κέντρα. Στις 17 Μαρτίου η κυβέρνηση δικαιολόγησε την μετακίνηση των ατόμων αυτών ανακοινώνοντας ότι τελούσε στο πλαίσιο της αντίδρασης στον ιό COVID-19.
Η δικηγόρος της οργάνωσης Legal Centre Lesvos, η οποία ήταν σε επαφή με ορισμένα από τα άτομα από την άφιξή τους στη Λέσβο και στη Χίο και τη μεταφορά τους στη Μαλακάσα και τις Σέρρες, είπε ότι η αστυνομία έδωσε στα άτομα με τα οποία μίλησε εντολή τριήμερης κράτησης στις αρχές Μαρτίου, ενώ εκκρεμούσε η απέλαση. Μόλις πριν τη μεταφορά τους από τη Λέσβο στην ηπειρωτική χώρα στις 14 Μαρτίου, η αστυνομία έδωσε την εντολή απέλασης για την «άμεση επανεισδοχή τους στην Τουρκία». Η Human Rights Watch εξέτασε αντίγραφα και των δύο εγγράφων.
Σύμφωνα με τη δικηγόρο, η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε ανοικτά ότι επιθυμεί να απελάσει αυτά τα άτομα χωρίς να τους δοθεί η ευκαιρία να υποβάλουν τις αιτήσεις ασύλου τους. Δεν είναι σαφές τι θα κάνει η κυβέρνηση μετά τη λήξη των 30 ημερών της αναστολής. Η υπηρεσία ασύλου είναι κλειστή μέχρι τουλάχιστον τις 10 Απριλίου λόγω του COVID-19, οπότε πιθανώς να μην παράσχει περισσότερες πληροφορίες στο ορατό μέλλον.
Οι Ενώσεις Αστυνομικών Υπαλλήλων Αθηνών, Βορειοανατολικής Αττικής και Δυτικής Αττικής είπαν σε δήλωσή τους στις 26 Μαρτίου ότι τα μέτρα υγιεινής στη Μαλακάσα ήταν «ανύπαρκτα», προσθέτοντας ότι εν όψει του COVID-19, η κατάσταση «εξελίσσεται μαθηματικά σε μία βραδυφλεγή βόμβα καθώς εκλείπουν οι στοιχειώδεις φροντίδες υγειονομικής προστασίας (τουαλέτες, καθαριότητα, μάσκες, γάντια, αριθμός διαμενόντων σε σκηνές κλπ.)».
Η Human Rights Watch προσπάθησε να επικοινωνήσει με τρία άτομα που φέρεται να κρατούνται στις Σέρρες, αλλά η εγκατάσταση δεν είχε ηλεκτρισμό και τα τηλέφωνά τους ήταν απενεργοποιημένα. Οι ερευνητές πήραν συνέντευξη από άνδρα που κρατείται στην Μαλακάσα, ο οποίος είπε ότι μίλησε με μία φίλη όταν έφτασε στις Σέρρες, καθώς και από άλλο δικηγόρο που είχε μιλήσει με τρία επιπλέον άτομα κατά την άφιξή τους στις Σέρρες. Σύμφωνα με αυτόν τον άνδρα και τον δικηγόρο, οι συνθήκες στη δομή είναι εξίσου συνωστισμένες και ανθυγιεινές με αυτές στη Μαλακάσα.
Ομοίως, η Ένωση Αστυνομικών Υπαλλήλων Σερρών δήλωσε στις 23 Μαρτίου ότι το κέντρο κράτησης ήταν «εντελώς ακατάλληλο» και ότι θα «δημιουργήσει συνθήκες ασφυξίας στους εκεί διαμένοντες». Διαμένουν 10 άτομα σε κάθε σκηνή, ενώ η προβλεπόμενη χωρητικότητά τους είναι των 5 ατόμων, είπε η Ένωση, προσθέτοντας ότι είναι αμφίβολο εάν οι σκηνές θα αντέξουν σε ακραία καιρικά φαινόμενα. Επί του παρόντος ο καιρός στις Σέρρες είναι χειμωνιάτικος, με θερμοκρασίες που αγγίζουν τους 4 βαθμούς Κελσίου τη νύχτα.
Η Ελλάδα δεν πρέπει να παρατείνει την απόφαση της 1ης Μαρτίου να αναστείλει πρόσβαση στο άσυλο επί 30 ημέρες για άτομα που εισέρχονται παράτυπα στη χώρα, είπε η Human Rights Watch. Οφείλει να εξασφαλίσει ότι όλα τα μέτρα που λαμβάνει για την καταπολέμηση του COVID-19 εφαρμόζονται κατά τρόπο που να μην εμπεριέχουν διακρίσεις.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αναπτύξει τους εθνικούς τους συνοριοφύλακες μέσω της Frontex προκειμένου να εργάζονται υπό την επιχειρησιακή διοίκηση των ελληνικών αρχών συνοριακής φύλαξης και να προβαίνουν σε συλλήψεις επίδοξων αιτούντων άσυλο. Τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να αναστείλουν οποιαδήποτε συμμετοχή σε επιχειρήσεις της Frontex που δεν συμμορφώνονται με τα δεσμευτικά διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να παροτρύνει την Ελλάδα να επαναφέρει τις διαδικασίες ασύλου για άτομα που εισέρχονται παράτυπα στην Ελλάδα σύμφωνα με την ενωσιακή και διεθνή νομοθεσία και να πιέσει τις ελληνικές αρχές να διασφαλίζουν ότι οι νέες αφίξεις δεν θα τίθενται αυθαίρετα υπό κράτηση. Πρέπει να συνδέσει την στήριξή της για διαχείριση των συνόρων στην Ελλάδα με τη δέσμευση εγγύησης του δικαιώματος αίτησης ασύλου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να παρακολουθήσει την κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι αιτούντες άσυλο στις δομές της Μαλακάσας και των Σερρών και να εκθέσει στις ελληνικές αρχές τις ανησυχίες της για την στέρηση της πρόσβασης στο άσυλο, τις ανεπαρκείς συνθήκες, την έλλειψη πρόσβασης σε νομική στήριξη και τους κινδύνους αυθαίρετης κράτησης και επαναπροώθησης που αντιμετωπίζουν τα συγκεκριμένα άτομα. Οφείλει, επίσης, να κινήσει νομικές διαδικασίες κατά της Ελλάδας, εάν οι ελληνικές αρχές δεν αποκαταστήσουν την αποτελεσματική πρόσβαση στο άσυλο και δεν πληρούν τα δεσμευτικά πρότυπα της ΕΕ για τις συνθήκες υποδοχής ατόμων που ζητούν διεθνή προστασία.
Οι μετανάστες - γυναίκες, άνδρες και παιδιά – πρέπει να στεγάζονται σε δομές με επαρκή ασφάλεια, με εγκαταστάσεις προσωπικής καθαριότητας και με συνθήκες ορθής υγιεινής και πρέπει να τους επιτραπεί να υποβάλουν αίτηση για άσυλο. Οποιεσδήποτε υγειονομικές ανάγκες πρέπει να αντιμετωπιστούν έγκαιρα.
«Οι διεθνείς φορείς ανθρώπινων δικαιωμάτων και εμπειρογνώμονες σε θέματα υγείας απευθύνουν έκκληση προς τις αρχές σε ολόκληρο τον κόσμο να μειώσουν τον αριθμό των ατόμων υπό κράτηση ώστε να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού», είπε η Wille. «Για κάποιο ανεξήγητο λόγο, η Ελλάδα φαίνεται να κάνει το αντίθετο και να εκθέτει άτομα σε σοβαρό κίνδυνο».
Συνθήκες Κράτησης στη Μαλακάσα
Τρεις άνδρες από τη Συρία και ένας από το Ιράκ, που παραχώρησαν τηλεφωνική συνέντευξη στη Human Rights Watch, είπαν ότι η αστυνομία τούς κρατούσε στην κλειστή δομή της Μαλακάσας, η οποία χωρίζεται σε τρεις τομείς. Και οι τέσσερις κρατούνται στον ίδιο τομέα και είπαν ότι περίπου 450 άτομα τελούσαν υπό κράτηση εκεί από την αστυνομία, συμπεριλαμβανομένων γυναικών, ανδρών και παιδιών χωρίς συγγενική σχέση στα ίδια αντίσκηνα, και 921 άτομα τελούσαν υπό κράτηση σε δύο άλλους τομείς στις 26 Μαρτίου, με βάση τις λίστες κατανομής τροφίμων που είδαν. Ένας άνδρας που ήταν σε επαφή με κάποιον στους άλλους τομείς είπε ότι οι άνθρωποι είχαν καταλήξει στην Μαλακάσα αφού ο τομέας τους είχε μεταφερθεί από τη Ρόδο, την Κω, τη Σύμη και το Καστελόριζο.
Και οι τέσσερις άνδρες είπαν πως, όταν έφθασαν στη Μαλακάσα, μετρήθηκε η θερμοκρασία τους αλλά δεν έγιναν περισσότερες εξετάσεις. Πρόσθεσαν ότι για τις πρώτες τέσσερις ημέρες που βρέθηκαν εκεί, οι αρχές δεν τους παρείχαν κανένα προϊόν ατομικής υγιεινής, αλλά αφού διαμαρτυρήθηκαν, η αστυνομία τούς έδωσε ένα ή δύο σαπούνια και ένα έως δύο μπουκάλια σαμπουάν για κάθε αντίσκηνο, όπου στεγάζονται μεταξύ οχτώ και δέκα άτομα στο καθένα. Οι άνδρες είπαν ότι αυτές οι προμήθειες έχουν πια καταναλωθεί, αλλά οι αρχές δεν τους παρείχαν άλλες. Οι κρατούμενοι δεν έχουν πρόσβαση σε αλκοολούχο διάλυμα για τα χέρια ή άλλες μορφές προστασίας της υγιεινής.
Όσοι παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι ο τομέας της δομής στον οποίο στεγάζονται διαθέτει 20 ντουζιέρες και 30 τουαλέτες, στις οποίες δεν λειτουργεί το καζανάκι. Οι τουαλέτες έχουν περίπου 20 ρολά χαρτί υγείας ανά ημέρα που εξαντλείται γρήγορα. Οι εγκαταστάσεις ύδρευσης, καθαριότητας και υγιεινής δεν είναι συμβατές με τις κατευθυντήριες γραμμές των Ηνωμένων Εθνών για την πρόληψη της έμφυλης βίας σε χώρους υποδοχής εκτοπισθέντων πληθυσμών, οι οποίες επιτάσσουν καθαρές τουαλέτες και χώρους προσωπικής υγιεινής, ξεχωριστά για τα δύο φύλα, με κλειδαριές που να λειτουργούν, επαρκή φωτισμό και προστασία της ιδιωτικότητας. Όσοι παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι η λήψη πόσιμου ύδατος γίνεται από τους νιπτήρες δίπλα στις ντουζιέρες, αλλά μετά από μία ώρα χρήσης διακόπτεται η παροχή ύδατος και επανέρχεται μόνο μετά από τέσσερις έως πέντε ώρες.
Σύμφωνα με τις περιγραφές τους, τα αντίσκηνά τους έχουν εμβαδό πέντε επί πέντε μέτρα και οι αρχές έδωσαν στο κάθε άτομο μία κουβέρτα και ένα λεπτό στρώμα. Οι άνδρες είπαν ότι οι κουβέρτες δεν επαρκούσαν δεδομένων των χαμηλών θερμοκρασιών. Επί του παρόντος ο καιρός στη Μαλακάσα είναι χειμωνιάτικος, με θερμοκρασίες που αγγίζουν τους 8 βαθμούς Κελσίου τη νύχτα. Οι άνδρες είπαν ότι έχουν παρακαλέσει την αστυνομία να τους παρέχει ρούχα επειδή οι οικογένειες είχαν μόνο εκείνα τα ρούχα με τα οποία έφτασαν στην Ελλάδα. Ένας πρόσθεσε ότι ορισμένες οικογένειες χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουν τις κουβέρτες που τους δόθηκαν για να φτιάξουν ρούχα και μοιράστηκε μία φωτογραφία ενός νηπίου που φορούσε παντελόνι φτιαγμένο από κουβέρτα. Είπαν ότι οι αρχές αρνήθηκαν να τους δώσουν περισσότερες κουβέρτες.
«Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν ορισμένοι ηλικιωμένοι στην ομάδα, τουλάχιστον 65 ετών, οι οποίοι είναι ήδη αδύναμοι λόγω του επικίνδυνου ταξιδιού, επειδή κοιμούνται στο ύπαιθρο, καθώς και από το στρες που προκαλεί η κράτηση και η μεταφορά τους σε διαφορετικές τοποθεσίες. Η κράτησή τους υπό αυτές τις συνθήκες, με τα ίδια ρούχα και εσώρουχα που φορούν εδώ κι ένα μήνα, απλά αυξάνει τον κίνδυνο να αρρωστήσουν», είπε η δικηγόρος από το Legal Centre Lesvos.
Οι ηλικιωμένοι τείνουν να έχουν λιγότερο λιπώδη ιστό, χειρότερη κυκλοφορία και χαμηλότερο μεταβολισμό. Στους ηλικιωμένους η υποθερμία μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και από τους 17 βαθμούς Κελσίου. Ο COVID-19 επηρεάζει σε δυσανάλογο βαθμό τους ηλικιωμένους και τα άτομα με υποκείμενες παθήσεις. Οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι με μειωμένη κινητικότητα συγκεκριμένα χρειάζονται πρόσβαση σε πρόσθετες κουβέρτες και θέρμανση.
Άλλος άνδρας είπε ότι ένας φίλος του, που διαμένει στην Ελλάδα, ήρθε στον καταυλισμό με ρουχισμό για την οικογένειά του, αλλά η αστυνομία απαγόρευσε στον φίλο του να τους δώσει τα ρούχα ή να πλησιάσει τον φράκτη του κέντρου κράτησης. Ο τρίτος άνδρας είπε, «Πλένουμε τα ρούχα των μωρών μας και τους τα ξαναφοράμε όσο είναι ακόμα νωπά επειδή δεν έχουμε αλλαξιά».
Σύμφωνα με όσους παραχώρησαν συνέντευξη δεν υπάρχει ηλεκτρισμός στα αντίσκηνα στην Μαλακάσα, μόνο λίγες πρίζες κοντά στις ντουζιέρες προκειμένου οι διαμένοντες να φορτίζουν τα κινητά τους. Και οι τέσσερις άνδρες είπαν ότι τους τελείωναν οι μονάδες για το διαδίκτυο και η αστυνομία δεν επέτρεπε σε φίλους εκτός καταυλισμού να έρθουν και να τους δώσουν περισσότερες.
Οι τέσσερις άνδρες στη Μαλακάσα είπαν ότι υπάρχει ένας γενικός παθολόγος γιατρός που κάθεται σε ένα ασθενοφόρο έξω από το κέντρο κράτησης για αρκετές ώρες μέσα στην ημέρα παρέχοντας βασική ιατρική φροντίδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, έγκυες δεν είχαν πρόσβαση στην κατάλληλη προγεννητική φροντίδα ή φροντίδα κατά τη διάρκεια του τοκετού. Ένας άνδρας, σύζυγος μίας εγκύου στη Μαλακάσα, είπε στην Human Rights Watch ότι κατά τη διάρκεια του περασμένου μήνα η γυναίκα υπέφερε από σοβαρούς κοιλιακούς πόνους και ότι αφού έφτασε στη Μαλακάσα, ο γενικός παθολόγος γιατρός συμφώνησε να εγκρίνει την επίσκεψή της στο τοπικό κέντρο υγείας. Αρχικά οι αρχές αρνήθηκαν να επιτρέψουν στον σύζυγό της να την συνοδέψει, είπε, αλλά τελικά συμφώνησαν αφού υποχρέωσαν το ζευγάρι να περιμένει όλη νύχτα και ανάγκασαν εκείνον να φοράει χειροπέδες κατά την μετακίνησή του από και προς το νοσοκομείο με αστυνομική συνοδεία. Στο νοσοκομείο οι γιατροί μιλούσαν μόνο ελληνικά. Ο άνδρας μας εξήγησε τα εξής:
Ακόμα δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για την κατάστασή της ή για τα φάρμακα που της έδωσαν. Της έδωσαν κάποια χαρτιά, τα οποία κατασχέθηκαν από την αστυνομία όταν επιστρέψαμε. Τους εκλιπαρώ καθημερινά να μας τα δώσουν πίσω, προκειμένου να στείλω φωτογραφία σε φίλο που θα μπορούσε να μας τα μεταφράσει. Αρνούνται κατηγορηματικά, όμως, και δεν έχω την παραμικρή ιδέα γιατί.
Το βράδυ της 25ης Μαρτίου, σύμφωνα με τους άνδρες στη Μαλακάσα, όταν έπιασαν οι πόνοι του τοκετού μια άλλη έγκυο, η αστυνομία αρνήθηκε να καλέσει ασθενοφόρο για να μεταβεί στο νοσοκομείο επί δυόμισι ώρες, και τελικά το κάλεσε μόνο αφού έσπασαν τα νερά της και διάφορα άτομα χτυπούσαν τον φράχτη για να ειδοποιήσουν την αστυνομία. Ένας άνδρας μοιράστηκε με την Human Rights Watch τρία βίντεο, στα οποία φαίνονται τα στιγμιότυπα όπου η αστυνομία από την άλλη πλευρά του φράκτη παρακολουθεί τη γυναίκα σε τοκετό, χωρίς να κάνει το παραμικρό.
Τα διεθνή πρότυπα για την κράτηση αιτούντων άσυλο, μεταναστών και προσφύγων προδιαγράφουν τα εξής: «Ως γενικός κανόνας, οι γυναίκες που είναι έγκυες και οι θηλάζουσες έχουν ειδικές ανάγκες και δεν πρέπει να κρατούνται», και πρέπει να αναζητώνται εναλλακτικά μέτρα. Οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες για την κράτηση γυναικών κάνουν επίσης λόγο για «ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με βάση το φύλο» και για την παροχή κατάλληλης υγειονομικής και διατροφικής υποστήριξης στις εγκύους και στις θηλάζουσες.
Η μαιευτική και νεογνολογική φροντίδα πρέπει να είναι προσβάσιμη σε ανθρωπιστικές κρίσεις, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.
Η δικηγόρος είπε ότι γνώριζε τουλάχιστον πέντε ασυνόδευτα παιδιά που κρατούνται στη Μαλακάσα, τα οποία, στο σύνολό τους, κοιμούνται σε αντίσκηνα με άλλες οικογένειες και όχι σε ξεχωριστές εγκαταστάσεις. Στον βαθμό που γνωρίζει, δεν υπήρχαν ειδικές υπηρεσίες για αυτά τα παιδιά.
Ένας από τους άνδρες που παραχώρησε συνέντευξη είπε ότι είχε δει τουλάχιστον τέσσερα άτομα στη Μαλακάσα με σωματική αναπηρία και ότι δεν υπάρχουν προσβάσιμες εγκαταστάσεις υγιεινής διαθέσιμες για αυτά.
Οι τέσσερις άνδρες στη Μαλακάσα είπαν ότι, ενώ οι αρχές τούς έδιναν αρκετά τρόφιμα, παρείχαν τα ίδια γεύματα σε όλους, χωρίς ιδιαίτερη μέριμνα, πέρα από 1 μπουκάλι γάλα των 250 ml για τα μωρά ανά ημέρα, που ένας άνδρας, πατέρας δύο νηπίων, είπε ότι δεν επαρκεί. Οι αρχές έδιναν σε όσους έχουν μωρά τέσσερις πάνες την ημέρα, που δεν επαρκούν, είπε.
Υποχρεώσεις που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο
Η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να ελέγχει τα σύνορά της και να διαχειρίζεται διελεύσεις στην χώρα, αλλά δεσμεύεται από τη Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, που εγγυάται το δικαίωμα αίτησης ασύλου. Η στέρηση της πρόσβασης στο άσυλο είναι παράνομη δυνάμει της ενωσιακής νομοθεσίας. Μπορεί επίσης να παραβιάζει τη θεμελιώδη αρχή της μη επαναπροώθησης, την απαγόρευση επιστροφής των προσφύγων ή αιτούντων άσυλο σε χώρα όπου πιθανώς να υπόκεινται σε διώξεις ή να υπάρχουν σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.
Η αυθαίρετη κράτηση απαγορεύεται δυνάμει της διεθνούς και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και δυνάμει της ελληνικής νομοθεσίας. Ενώ οι παράτυποι μετανάστες μπορεί να κρατούνται για περιορισμένες χρονικές περιόδους μέχρι τη νόμιμη αποχώρησή τους, οι αποφάσεις για την αποχώρηση πρέπει να λαμβάνονται μετά από εξατομικευμένη εξέταση των περιπτώσεων και όχι με οριζόντια εφαρμογή της πολιτικής. Στις 13 Μαρτίου, η Ylva Johansson, Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, είπε ότι άτομα που έφθασαν στην Ελλάδα τον Μάρτιο πρέπει να έχουν το δικαίωμα αίτησης ασύλου και δεν πρέπει να επιστραφούν χωρίς ατομική απόφαση, καθώς και ότι η Ελλάδα οφείλει να σεβαστεί την αρχή της μη επαναπροώθησης.
Η κράτηση μεταναστών είναι μία μη τιμωρητική, διοικητική στέρηση ελευθερίας που είναι νόμιμη μόνο εφόσον είναι αναγκαία και σύμφωνη με το μέτρο της αναλογικότητας για την επίτευξη ενός νόμιμου στόχου. Όσοι τελούν υπό κράτηση για λόγους μετανάστευσης εν αναμονή της απέλασής τους μπορούν να κρατούνται εφόσον η απέλασή τους μπορεί να πραγματοποιηθεί εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, διαφορετικά η κράτησή τους παύει να είναι νόμιμη.
Καθώς οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις που οφείλονται στο COVID-19 παρεμποδίζουν ολοένα και περισσότερο τις αναγκαστικές επιστροφές και τα δικαστήρια περιορίζουν τις δραστηριότητές τους, ο λόγος που χιλιάδες άτομα σε ολόκληρη την ΕΕ και σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να τελούν υπό κράτηση - η εκτέλεση εντολής απέλασης - δεν δικαιολογείται πλέον. Η Οδηγία της ΕΕ για τις Επιστροφές επιτρέπει την κράτηση εν αναμονή της απέλασης για διάστημα έως 18 μηνών, αλλά ορίζει ότι εάν «δεν υφίσταται πλέον λογικά προοπτική απομάκρυνσης … η κράτηση παύει να δικαιολογείται και το συγκεκριμένο άτομο απολύεται αμέσως».
Δυνάμει του διεθνούς δικαίου ανθρώπινων δικαιωμάτων, όλοι, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων υπό κράτηση, έχουν δικαίωμα «στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας». Τα κράτη έχουν την υποχρέωση να διασφαλίζουν ότι η ιατρική φροντίδα των ατόμων που τελούν υπό κράτηση είναι τουλάχιστον ισοδύναμη με εκείνη του γενικού πληθυσμού και δεν πρέπει να περιορίζεται η ισότιμη πρόσβαση σε προληπτική, θεραπευτική ή παρηγορητική φροντίδα. Κατά τον εγκλεισμό τα μέτρα για την πρόληψη της εξάπλωσης ασθενειών πρέπει να βασίζονται στα καλύτερα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα και οφείλουν να είναι αναλογικά και περιορισμένα ως προς την έκταση και διάρκειά τους, καθώς και να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια να διαφυλαχθεί η ψυχική υγεία των κρατούμενων.
Στο πλαίσιο της πανδημίας του COVID-19, η διεθνής νομοθεσία ανθρώπινων δικαιωμάτων απαιτεί οποιοιδήποτε περιορισμοί σε δικαιώματα για λόγους δημόσιας υγείας ή εθνικής έκτακτης ανάγκης να είναι σύννομοι, απαραίτητοι και σύμφωνοι με το μέτρο της αναλογικότητας, καθώς και να μην εμπεριέχουν διακρίσεις.
Σε μία δήλωση αρχών για τη μεταχείριση φυλακισμένων και έγκλειστων εν μέσω κρίσης COVID-19, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, φορέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, κάλεσε τις αρχές να χρησιμοποιούν εναλλακτικές λύσεις αντί της κράτησης «και να μην θέτουν υπό κράτηση τους μετανάστες στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό». Στις 25 Μαρτίου, ο αδελφός φορέας του ΟΗΕ, η Υποεπιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, προέτρεψε όλα τα κράτη να μειώσουν τους πληθυσμούς στα κέντρα κράτησης και στους καταυλισμούς προσφύγων «στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο». Την ίδια μέρα η Michelle Bachelet, Ύπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, είπε ότι οι κυβερνήσεις οφείλουν «να εργαστούν γρήγορα για να μειώσουν τον αριθμό των ατόμων υπό κράτηση» ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος της ραγδαίας εξάπλωσης του COVID-19… σε ιδιαιτέρως ευάλωτους πληθυσμούς». Στις 26 Μαρτίου, η Dunja Mijatović, Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, επανέλαβε την έκκληση απελευθέρωσης κρατούμενων μεταναστών στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.
