Skip to main content

Ελλάδα: Τα παιδιά που αιτούνται άσυλο στερούνται το σχολείο

Ελάχιστες τάξεις στους υπό κρατική διαχείριση καταυλισμούς στα νησιά του Αιγαίου

(Αθήνα) – Η Ελλάδα στερεί από χιλιάδες παιδιά που αιτούνται άσυλο το δικαίωμά τους στην εκπαίδευση επειδή μία μεταναστευτική πολιτική, που υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα εγκλωβίζει στα νησιά του Αιγαίου, ανέφερε σήμερα η Human Rights Watch.

Στην 51-σέλιδη έκθεση με τίτλο «Χωρίς Εκπαίδευση δεν Έχουν Μέλλον: η Στέρηση της Εκπαίδευσης στα Παιδιά που Αιτούνται Ασυλο στα Νησιά του Αιγαίου», διαπιστώθηκε ότι λιγότερο από το 15% των 3.000 και πλέον παιδιών, σχολικής ηλικίας, που αιτούνται άσυλο στα νησιά φοιτούσαν σε δημόσιο σχολείο στο τέλος του σχολικού έτους 2017-2018 και ότι σε καταυλισμούς που διαχειρίζεται το ελληνικό κράτος, περίπου 100 μόλις παιδιά, όλα προσχολικής ηλικίας, είχαν πρόσβαση σε επίσημη εκπαίδευση. Τα παιδιά αυτά στα νησιά στερούνται των εκπαιδευτικών ευκαιριών που θα διέθεταν στην ηπειρωτική χώρα. Στους περισσότερους από όσους μπορούσαν να φοιτήσουν σε σχολείο επιτράπηκε να φύγουν από τους υπό κρατική διαχείριση καταυλισμούς και να μείνουν σε χώρους στέγασης διαχειριζόμενους από τοπικές αρχές και εθελοντές.

«Η Ελλάδα οφείλει να βάλει ένα τέλος στην πολιτική περιορισμού των παιδιών που αιτούνται άσυλο και των οικογενειών τους στα νησιά, αφού επί δύο χρόνια η κυβέρνηση έχει αποδειχθεί ανίκανη να εξασφαλίσει ότι τα παιδιά θα φοιτήσουν σε σχολείο στα νησιά», δήλωσε ο Bill Van Esveld, ερευνητής για τα δικαιώματα των παιδιών στην Human Rights Watch. «Ο εγκλωβισμός των παιδιών στα νησιά όπου δεν μπορούν να πηγαίνουν στο σχολείο είναι επιζήμιος για τα ίδια και συνιστά παραβίαση των νόμων της Ελλάδας».

Η Human Rights Watch πήρε συνεντεύξεις από 107 αιτούντες άσυλο σχολικής ηλικίας, και από παιδιά μετανάστες στα νησιά, καθώς και συνεντεύξεις από αξιωματούχους στο Υπουργείο Παιδείας, το προσωπικό του ΟΗΕ και τοπικές ομάδες βοήθειας και εξέτασε τη νομοθεσία.

Η ελληνική κυβέρνηση ακολουθεί την πολιτική, η οποία υποστηρίζεται από την ΕΕ, να κρατάει στα νησιά αιτούντες άσυλο που φθάνουν διά θαλάσσης από την Τουρκία μέχρις ότου κριθούν οι αιτήσεις ασύλου τους. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται πως αυτό είναι απαραίτητο δυνάμει της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για τη μετανάστευση που υπογράφηκε τον Μάρτιο 2016. Η διαδικασία όφειλε θεωρητικά να είναι σύντομη, με την εξαίρεση των μελών ευάλωτων ομάδων. Αλλά η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από οικογένειες που είχαν εγκλωβιστεί για διάστημα έως και 11 μηνών στους καταυλισμούς, λόγω της μεγάλης αναμονής για τις συνεντεύξεις ασύλου ή επειδή προσέφευγαν κατά της απόρριψης.

Παρόλο που η κυβέρνηση έχει μεταφέρει περισσότερους από 10.000 αιτούντες άσυλο στην ηπειρωτική χώρα από τον Νοέμβριο, αρνείται να βάλει τέλος την πολιτική περιορισμού. Tο Συμβούλιο της Επικρατείας ήρε την πολιτική για τους νεοαφιχθέντες τον Απρίλιο του 2018. Η κυβέρνηση όμως, αντί να εφαρμόσει την απόφαση του ΣτΕ, εξέδωσε διοικητική απόφαση και υιοθέτησε νόμο για την αποκατάσταση της πολιτικής

Δυνάμει της ελληνικής νομοθεσίας η παιδεία παρέχεται δωρεάν και είναι υποχρεωτική για παιδιά ηλικίας 5 έως 15 ετών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών που αιτούνται άσυλο. Η διεθνής νομοθεσία εγγυάται ότι όλα τα παιδιά, χωρίς διακρίσεις, έχουν το ίδιο δικαίωμα στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα παιδιά σε καταυλισμούς στην ηπειρωτική Ελλάδα, που δεν υπόκεινται στην πολιτική γεωγραφικού περιορισμού, έχουν εγγραφεί στην επίσημη εκπαίδευση.

Σύμφωνα με την υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ECHO, «η εκπαίδευση είναι καίριας σημασίας» για κορίτσια και αγόρια που επηρεάζονται από κρίσεις. Αναφέρει πως η παιδεία μπορεί «να αποκαταστήσει την αίσθηση της κανονικότητας και της ασφάλειας», παρέχοντας σημαντικές δεξιότητες για τη ζωή τους, και είναι μία από τις καλύτερες επενδύσεις για το «μέλλον τους μακροπρόθεσμα, καθώς και για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη στις χώρες τους».

Ένα 12χρονο κορίτσι από το Αφγανιστάν που παρέμεινε σε καταυλισμό υπό κρατική διαχείριση επί 6 μήνες, είπε ότι είχε φοιτήσει επί επτά χρόνια προτού τραπεί σε φυγή λόγω της πολεμικής σύρραξης και ήθελε να επιστρέψει στο σχολείο. «Εάν δεν φοιτήσουμε, δεν θα έχουμε μέλλον και δεν θα είμαστε επιτυχημένοι, επειδή δεν [θα είμαστε] μορφωμένοι και δεν θα μπορούμε να μιλάμε άλλες γλώσσες», είπε.

Αρκετές μη κυβερνητικές ομάδες παρέχουν ανεπίσημη εκπαίδευση στα παιδιά που αιτούνται άσυλο στα νησιά, αλλά το προσωπικό λέει πως σε καμία περίπτωση αυτό δεν μπορεί να υποκαταστήσει την επίσημη παιδεία. Σε ένα τέτοιο σχολείο παρέχεται η μερική χρήση ενός προκατασκευασμένου κοντέινερ στον υπό κρατική διαχείριση καταυλισμό στη Μόρια, γεγονός που σημαίνει ότι τα παιδιά μπορούν να λάβουν μόνο 1,5 ώρες διδασκαλίας ανά ημέρα. «Καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια και είμαστε ευγνώμονες για αυτό, αλλά δεν είναι πραγματικό σχολείο», είπε ένας πατέρας.

Άλλοι παρέχουν μεταφορικό μέσο για σχολεία που βρίσκονται εκτός καταυλισμού, αλλά δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν παιδιά που είναι πολύ μικρά για να ταξιδέψουν μόνα τους. Ορισμένοι μαθητές που διαμένουν εκτός των υπό κρατική διαχείριση καταυλισμών λαμβάνουν ανεπίσημη εκπαίδευση και επίσης έχουν υποστηριχθεί από εθελοντές ή μη κυβερνητικές ομάδες ώστε να φοιτήσουν σε δημόσιο σχολείο. Εθελοντές βοήθησαν έναν 13χρονο Κούρδο που έμενε στο ΠΙΚΠΑ, μία δομή εκτός καταυλισμών στη Λέσβο, που τώρα απειλείται με λουκέτο, να εγγραφεί στο δημόσιο σχολείο, όπου ήδη είναι σε θέση να παρακολουθεί τα μαθήματα στα ελληνικά.

Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί είπαν πως η ρουτίνα της φοίτησης σε σχολείο μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά που αιτούνται άσυλο να ξεπεράσουν τραυματικές εμπειρίες που βίωσαν στην πατρίδα τους και κατά τη διάρκεια της φυγής τους. Αλλά η έλλειψη πρόσβασης σε σχολείο, σε συνδυασμό με κενά στην υποστήριξη της ψυχικής τους υγείας επιδεινώνει το στρες και το άγχος που αισθάνονται ως αποτέλεσμα του εγκλωβισμού τους επί μήνες σε ανασφαλείς, υπερπλήρεις καταυλισμούς. Μία 17χρονη που βιάστηκε στο Μαρόκο είπε πως οι συνθήκες στον καταυλισμό της Σάμου «μου θυμίζουν αυτά που βίωσα. Ήλπιζα ότι θα ήμουνα ασφαλής».

Το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, που ευθύνεται για την πολιτική περιορισμού και τους καταυλισμούς στα νησιά, δεν απάντησε σε ερωτήματα της Human Rights Watch αναφορικά με την εκπαίδευση των παιδιών αιτούντων άσυλο και των παιδιών μεταναστών στα νησιά. Αρκετοί πάροχοι εκπαίδευσης είπαν ότι υπάρχει έλλειψη διαφάνειας σχετικά με την αρμοδιότητα του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής αναφορικά με την παιδεία στα νησιά. Μία επιτροπή του Υπουργείου Παιδείας για την εκπαίδευση των προσφύγων ανέφερε το 2017 ότι το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής είχε παρεμποδίσει ορισμένα σχέδια βελτίωσης της πρόσβασης στην εκπαίδευση στα νησιά.

Το Υπουργείο Παιδείας έχει θεσπίσει δύο βασικά προγράμματα για να συνδράμει σε ολόκληρη την επικράτεια τα παιδιά, που αιτούνται άσυλο και δεν μιλούν ελληνικά και μπορεί να βρέθηκαν εκτός παιδείας επί σειρά ετών, ώστε να ενταχθούν και να πετύχουν στην επίσημη εκπαίδευση, αλλά και από τα δύο προγράμματα εξαιρέθηκαν τα περισσότερα παιδιά σε καταυλισμούς κρατικής διαχείρισης στα νησιά.

Το 2018 το Υπουργείο άνοιξε προσχολικές μονάδες σε ορισμένους καταυλισμούς στα νησιά και τον Μάιο περίπου 32 παιδιά από έναν καταυλισμό που διαχειρίζεται ένας δήμος στη Λέσβο μπόρεσαν να φοιτήσουν στο δημοτικό, παρόλο που το σχολικό έτος έληξε τον Ιούνιο. Το υπουργείο είπε ότι περισσότερα από 1.100 παιδιά που αιτούνται άσυλο φοίτησαν σε σχολεία στα νησιά κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2017-2018, αλλά φαίνεται πως ορισμένα έφυγαν από τα νησιά πριν από το τέλος της χρονιάς.

Ένας νόμος που ψηφίστηκε τον Ιούνιο παρέχει μεγαλύτερη διαφάνεια αναφορικά με το δικαίωμα στην παιδεία των αιτούντων άσυλο και στις 9 Ιουλίου το Υπουργείο Παιδείας δήλωσε στην Human Rights Watch ότι σκοπεύει να δημιουργήσει 15 πρόσθετες τάξεις για παιδιά αιτούντα άσυλο στα νησιά για το σχολικό έτος 2018-2019. Αυτό θα συνιστούσε θετικό βήμα εάν υλοποιηθεί εγκαίρως, αντίθετα από τα σχέδια που ανακοινώθηκαν σε προηγούμενες χρονικές περιόδους. Αλλά θα εξακολουθούσε να αφήνει τα περισσότερα παιδιά αιτούντα άσυλο και παιδιά μετανάστες εκτός σχολείου, εκτός εάν μειωθεί ο αριθμός των παιδιών.

«Η Ελλάδα έχει λιγότερους από δύο μήνες ώστε να διασφαλίσει ότι τα παιδιά που έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή τους για να φθάσουν στις ακτές της είναι σε θέση να φοιτήσουν σε σχολείο όταν ξεκινήσει το σχολικό έτος και μέχρι στιγμής δεν το έχει πράξει έγκαιρα», είπε ο Van Esveld. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να παροτρύνει την Ελλάδα να παρέχει την εκπαίδευση στα συγκεκριμένα παιδιά σύμφωνα με τα δικαιώματα τους βάζοντας οριστικό τέλος στην πολιτική γεωγραφικού περιορισμού και επιτρέποντας στα παιδιά που αιτούνται άσυλο και στις οικογένειές τους να φύγουν από τα νησιά ώστε να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και στις υπηρεσίες που χρειάζονται.»

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.