(Αθήνα) – Τα σχέδια για επανέναρξη των επιστροφών αιτούντων άσυλο προς την Ελλάδα θέτουν σε κίνδυνο τα δικαιώματα χιλιάδων ανθρώπων, δήλωσε σήμερα η Human Rights Watch. Η κίνηση αυτή καταδεικνύει για ακόμη μία φορά την αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να τηρήσει τις υποχρεώσεις της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και να μοιραστεί την ευθύνη για τους πρόσφυγες.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε στις 8 Δεκεμβρίου 2016 ότι οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να προβαίνουν σταδιακά σε επιστροφές αιτούντων άσυλο προς την Ελλάδα βάσει των κανόνων της ΕΕ περί ασύλου, από τα μέσα Μαρτίου 2017. Τα εθνικά δικαστήρια σε διάφορα κράτη της ΕΕ έχουν εμποδίσει τις επιστροφές προς την Ελλάδα αφότου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου απεφάνθη, το 2011, ότι οι ελλείψεις του ελληνικού συστήματος ασύλου και η ταπεινωτική μεταχείριση που επιφυλάσσεται στους κρατούμενους μετανάστες σημαίνουν ότι δεν είναι ασφαλής η επιστροφή των αιτούντων άσυλο στη συγκεκριμένη χώρα. Το ίδιο μάλιστα το Δικαστήριο της ΕΕ έχει επίσης αποφανθεί κατά των επιστροφών.
«Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι οι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να στέλνονται πίσω στην Ελλάδα, όπου υπάρχουν ήδη χιλιάδες άνθρωποι που υποφέρουν, κάτι που αποτελεί άμεση συνέπεια των πολιτικών της ΕΕ», δήλωσε η Eva Cossé, ερευνήτρια για θέματα που αφορούν την Ελλάδα στη Human Rights Watch. «Αντί να αυξάνουν περαιτέρω το φορτίο της Ελλάδας, οι κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να εργαστούν για να το ελαφρύνουν, μέσω της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα σε άλλες χώρες της ΕΕ.»
Πάνω από 62.500 γυναίκες, άνδρες και παιδιά που έχουν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν τρισάθλιες και ασταθείς συνθήκες ως αποτέλεσμα του κλεισίματος των συνόρων στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, μιας άκρως προβληματικής συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και της ανεπαρκούς εκτέλεσης του σχεδίου της ΕΕ για τη μετεγκατάσταση. Οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν πολλαπλές παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων εμπόδια στην πρόσβαση σε επαρκή προστασία, καθώς και συνθήκες υποδοχής που είναι σαφώς κατώτερες από τις απαιτούμενες βάσει των διεθνών προτύπων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τα ευάλωτα άτομα, όπως οι έγκυες, οι γυναίκες επικεφαλής μονογονεϊκών οικογενειών, τα ασυνόδευτα παιδιά, τα άτομα με αναπηρίες και οι ηλικιωμένοι.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να ξαναρχίσει η Ελλάδα να δέχεται επιστροφές βάσει ενός κανόνα της ΕΕ περί ασύλου, που είναι γνωστός ως ο κανονισμός του Δουβλίνου, ισχυριζόμενη ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει «σημαντική πρόοδο όσον αφορά τη θέσπιση των βασικών θεσμικών και νομικών δομών για την ομαλή λειτουργία του συστήματος ασύλου». Ο κανονισμός του Δουβλίνου σε γενικές γραμμές απαιτεί η πρώτη χώρα της ΕΕ στην οποία καταφθάνει ένας αιτών άσυλο να αναλαμβάνει την ευθύνη για την αίτησή του, και επιτρέπει στις λοιπές χώρες της ΕΕ να στέλνουν εκεί τους αιτούντες σε περίπτωση που συνεχίσουν το ταξίδι τους μετά την είσοδο στην εν λόγω πρώτη χώρα.
Παρότι η Επιτροπή επισημαίνει τις βελτιώσεις του ελληνικού συστήματος ασύλου και της ικανότητας υποδοχής, στην πραγματικότητα τα συστήματα ασύλου και υποδοχής στην Ελλάδα εξακολουθούν να πάσχουν από σοβαρές ελλείψεις. Οι ελλείψεις αυτές επιδεινώνονται από το κλείσιμο της μεταναστευτικής οδού των Δυτικών Βαλκανίων που εγκλωβίζει τους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, καθώς και από τη συμφωνία ΕΕ–Τουρκίας, η οποία τους αναγκάζει να παραμένουν στα ελληνικά νησιά.
Η κυβέρνηση δεν προβλέπει επαρκή παροχή βοήθειας για την κάλυψη των βασικών αναγκών των χιλιάδων αιτούντων άσυλο και μεταναστών που βρίσκονται περιορισμένοι στα νησιά του Αιγαίου ή στους καταυλισμούς και στις επίσημες εγκαταστάσεις υποδοχής στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Η Human Rights Watch και άλλες οργανώσεις έχουν καταγράψει τον υπερβολικό συνωστισμό και τις ανθυγιεινές συνθήκες που επικρατούν στα νησιά. Πολλοί άνθρωποι κοιμούνται στο έδαφος σε μικρά αντίσκηνα ή αυτοσχέδια καταλύματα φτιαγμένα από κουβέρτες, πλαστικά φύλλα και υπολείμματα υλικών περίφραξης και χαρτόνια. Η υγειονομική περίθαλψη είναι ανεπαρκής και το φαγητό είναι λιγοστό και κακής ποιότητας.
Στην ηπειρωτική Ελλάδα, πολλοί αιτούντες άσυλο αφήνονται αβοήθητοι, άποροι, άστεγοι ή ζουν σε ανεπαρκείς συνθήκες και απροστάτευτοι από το κρύο. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται άτομα με αναπηρίες, γυναίκες με νεογέννητα βρέφη καθώς και έγκυες, ηλικιωμένοι με σοβαρά προβλήματα υγείας και άλλες ευάλωτες ομάδες. Λόγω της έλλειψης χώρου στους ειδικούς ξενώνες παρά τη σημαντική αύξηση της χωρητικότητας στη διάρκεια του περασμένου έτους, τα ασυνόδευτα παιδιά συχνά τίθενται υπό κράτηση, ενίοτε μαζί με ενηλίκους, ελλείψει καλύτερης εναλλακτικής λύσης.
Αντί να επικεντρώνεται στην επιστροφή αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να λάβει επειγόντως μέτρα για να αμβλύνει την ταλαιπωρία που υφίστανται οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, επισπεύδοντας τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο, ιδίως ασυνόδευτων παιδιών, σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και μεριμνώντας για τη μεταφορά πολλών εξ αυτών από τα υπερπλήρη κέντρα υποδοχής (hotspot) των νησιών σε κατάλληλες και ασφαλείς εγκαταστάσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα.
«Η ανακοίνωση της Επιτροπής θα μπορούσε να ήταν δικαιολογημένη μόνον εάν οι τρισάθλιες συνθήκες κράτησης και υποδοχής στην Ελλάδα είχαν βελτιωθεί, αφότου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου απεφάνθη ότι η επιστροφή αιτούντων άσυλο στη συγκεκριμένη χώρα συνιστά παραβίαση της απαγόρευσης της απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης», δήλωσε η κ. Cossé. «Ωστόσο, οι συνθήκες για τους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα είναι εξίσου εξευτελιστικές τώρα όπως ήταν και πριν από έξι χρόνια.»
