Η Ελλάδα θα πρέπει να σταματήσει άμεσα την πρακτική αυτή και να μπορέσει να φιλοξενήσει τα ασυνόδευτα ανήλικα σε ανοιχτές δομές, με αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, όπου θα μπορεί να τους παρέχεται φροντίδα, συμβουλευτική, νομική συνδρομή και άλλες βασικές υπηρεσίες.
«Τα κελιά της αστυνομίας δεν είναι το κατάλληλο μέρος για παιδιά που έχουν φύγει από τη χώρα τους, έχουν επιζήσει στο επικίνδυνο ταξίδι και βρίσκονται ολομόναχα στην Ελλάδα», δήλωσε η Rebecca Riddell, συνεργάτης της Human Rights Watch στην Ευρώπη. «Το κλείδωμα των ευάλωτων παιδιών σε στριμωγμένα και βρώμικα κελιά για εβδομάδες ή ακόμη και μήνες δεν είναι σε καμία περίπτωση αποδεκτή λύση για παιδιά που χρειάζονται και τους αξίζει φροντίδα και προστασία».
Αν και η κράτηση παιδιών σε αστυνομικά τμήματα θεωρήθηκε στην αρχή ως βραχυπρόθεσμο μέτρο προστασίας, εξαιτίας της έλλειψης κατάλληλων δομών φιλοξενίας, η κράτηση σε μέρη ακατάλληλα για παιδιά συνεχίστηκε αυθαίρετα, δήλωσε η Human Rights Watch. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), μέχρι την 18η Ιουλίου περίπου 18 παιδιά κρατούνταν σε αστυνομικά τμήματα περιμένοντας να μεταφερθούν αλλού, ενώ εκατοντάδες άλλα ασυνόδευτα ανήλικα κρατούνται σε μεγάλα κέντρα κράτησης, μεταξύ άλλων και στα νησιά, απ’ όπου δεν είναι ελεύθερα να φύγουν.
Κατά τη διάρκεια επισκέψεων σε δύο αστυνομικά τμήματα μεταξύ της 26ης Ιουνίου και της 1ης Ιουλίου 2016, η Human Rights Watch πήρε συνεντεύξεις από 11 παιδιά, κάποια από αυτά πολύ μικρά, όπως π.χ. 14 ετών, τα οποία κρατούνταν μέχρι και για δύο μήνες. Δεν επετράπη στην Human Rights Watch να κοιτάξει στα κελιά.
Τα παιδιά περιέγραψαν ότι τα κελιά έχουν άθλιες συνθήκες υγιεινής, μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού, βρώμικα κλινοσκεπάσματα με ζωύφια και πως δεν έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες ούτε σε υπηρεσίες όπως για παράδειγμα, συμβουλευτική ή νομική συνδρομή. Σύμφωνα με δηλώσεις παιδιών, σε ένα αστυνομικό τμήμα της βορειοανατολικής Ελλάδας, το σιφόνι του ντους είχε χαλάσει, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσει το κελί τους και αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν τα ρούχα τους να μπλοκάρουν το νερό. Ο διοικητής του τμήματος είπε ότι έως και 23 παιδιά κρατήθηκαν πρόσφατα σε κελί του οποίου η χωρητικότητα δεν υπερβαίνει τα 10 άτομα.
Ο «Babrak K.», ένα 16χρονο αγόρι από το Αφγανιστάν, είπε ότι πριν μεταφερθεί σε αστυνομικό τμήμα στη βορειοδυτική Ελλάδα όπου μίλησε μαζί του η Human Rights Watch, πέρασε πέντε μέρες σε ένα κελί υπογείου χωρίς παράθυρο και γεμάτο παράσιτα, σε ένα κοντινό αστυνομικό τμήμα. Είπε επίσης ότι τέσσερις άνθρωποι μοιράζονταν τρία στρώματα στο πάτωμα και ότι η τουαλέτα δεν είχε πόρτα. Το φαγητό τους το έριχναν στο κελί από μία μικρή χαραμάδα στην πόρτα και επειδή οι κρατούμενοι δεν είχαν ποτήρια, έπινε νερό από μια χρησιμοποιημένη συσκευασία.
Και στα δύο αστυνομικά τμήματα, τα παιδιά δεν επιτρεπόταν να βγαίνουν από τα μικροσκοπικά κελιά. Κάποια είπαν ότι η συνάντησή τους με την Human Rights Watch ήταν η πρώτη φορά που βγήκαν από το κελί τους μετά από εβδομάδες.
Τα αρχεία στο ένα αστυνομικό τμήμα έδειξαν ότι οχτώ παιδιά είχαν κρατηθεί περίπου για ένα μήνα. Ο «Javed S.», ένας δεκαεξάχρονος από το Αφγανιστάν που κρατήθηκε στην αστυνομία για 52 ημέρες, είπε: «Η κατάσταση είναι άθλια...νιώθω πολύ μόνος μου εδώ, μακριά από την οικογένειά μου, από τους φίλους μου...πρέπει να φύγω από αυτή την κόλαση».
Οι ανώτεροι αξιωματικοί, όταν ρωτήθηκαν, παραδέχτηκαν ότι η κατάσταση δεν ήταν ακριβώς η επιθυμητή. Ο Διοικητής του Τμήματος Αλλοδαπών της Θεσσαλονίκης, Ταξίαρχος Γεώργιος Παντελάκης, είπε «Δεν είναι κάτι που θέλουμε. Τα παιδιά δεν είναι κρατούμενοι». Ο Αστυνομικός Διευθυντής Θεσπρωτίας, Ηλίας Ντόντης, είπε «Εκτός από αστυνομικοί είμαστε και γονείς... Φυσικά συμφωνούμε ότι τα παιδιά δεν θα έπρεπε να είναι εδώ, αλλά προς το παρόν είναι η καταλληλότερη επιλογή».
Η Humans Rights Watch συνάντησε παιδιά που φάνηκαν να υποφέρουν από ψυχολογική αναστάτωση και μίλησε με δύο από αυτά που είχαν προσπαθήσει να αυτοτραυματιστούν. Ο ένας χρησιμοποίησε ξυράφι για να χαράξει το χέρι του ενώ ο άλλος σταμάτησε να τρώει και σκεφτόταν την αυτοκτονία. Ο Φοίβος Κολοβός, ψυχολόγος σε δομή για ασυνόδευτα ανήλικα, τόνισε ότι η έλλειψη πρόσβασης σε στήριξη στην κράτηση μπορεί να αποβεί εξαιρετικά επιβλαβής: «Η κράτηση σε συνδυασμό με ψυχολογικά προβλήματα είναι ο χειρότερος συνδυασμός». «Κανείς δεν μπορεί να σε φροντίσει, ούτε καν οι φίλοι σου που είναι στο ίδιο κελί μαζί σου». «Σε κανένα από τα αστυνομικά τμήματα, στα οποία έγιναν οι επισκέψεις δεν υπήρχε εύκολη πρόσβαση σε ψυχολογική φροντίδα».
Πολλά από τα παιδιά που ρωτήθηκαν είπαν ότι δεν έλαβαν κανενός είδους πληροφορία σχετικά με τα δικαιώματά τους ή σχετικά με τη διαδικασία αίτησης ασύλου. Κανείς δεν είχε τη δυνατότητα να συνομιλήσει με την αστυνομία με τη βοήθεια διερμηνέα. Ο δεκαεπτάχρονος «Houmam B.», που δήλωσε Σύριος και κρατούνταν για δέκα ημέρες, είπε ότι δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει με την αστυνομία καθόλου: «Δεν έχω μιλήσει ποτέ με διερμηνέα, ζήτησα βοήθεια από τους φίλους μου».
Τα παιδιά είπαν ότι ξέφυγαν από τη βία, την παιδική εργασία και την απελπιστική φτώχεια. Ο Babrak K. είπε ότι σταμάτησε να πηγαίνει σχολείο στο Αφγανιστάν, όταν οι Ταλιμπάν εκτέλεσαν δύο συμμαθητές του. «Έγιναν όλα πολύ γρήγορα. Οι Ταλιμπάν ήρθαν και έκοψαν τα κεφάλια δύο αγοριών». Είπε ότι εγκατέλειψε το Αφγανιστάν όταν οι Ταλιμπάν έστειλαν γραπτή απειλή στην οικογένειά του.
Η κράτηση ασυνόδευτων ανηλίκων λόγω των ανεπαρκών χώρων φιλοξενίας αποτελεί χρόνιο πρόβλημα της Ελλάδας. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ),την κυβερνητική αρχή που είναι υπεύθυνη για την τοποθέτηση των ασυνόδευτων ανηλίκων σε κατάλληλους χώρους, η Ελλάδα έχει μόνο 661 θέσεις για ασυνόδευτα ανήλικα. Την 18η Ιουλίου όλες οι δομές ήταν πλήρεις και εκκρεμούσαν ακόμη 1.394 αιτήματα. Το ΕΚΚΑ έλαβε δύο φορές παραπάνω αιτήματα για τη μεταφορά ασυνόδευτων ανηλίκων σε δομές το πρώτο τρίμηνο του 2016 σε σύγκριση με το πρώτο τρίμηνο του 2015. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, περισσότερα από 60.300 παιδιά έχουν φτάσει στην Ελλάδα από τη θάλασσα από την αρχή του 2016, το 38% των συνολικών θαλασσίων αφίξεων. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία σχετικά με το ποσοστό των ασυνόδευτων ανηλίκων.
Σύμφωνα με την ισχύουσα ελληνική νομοθεσία, όπως τροποποίηθηκε τον Απρίλιο, η κράτηση ανηλίκων θα πρέπει να αποφεύγεται και να μην αποτελεί τον γενικό κανόνα, αλλά την τελευταία λύση σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Παρ’ όλα αυτά, ο νόμος ακόμη προβλέπει το ενδεχόμενο κράτησης ασυνόδευτων ανηλίκων μέχρι 25 ημέρες, ενώ εκκρεμεί η μεταφορά τους σε ειδική δομή υποδοχής και μία παράταση 20 ημερών αν το παιδί δεν μπορεί να μεταφερθεί εξαιτίας ειδικών συνθηκών, όπως η άφιξη μεγάλου αριθμού ασυνόδευτων ανηλίκων. Σύμφωνα με τα αρχεία της αστυνομίας, σε ένα τμήμα που επισκέφθηκε η Human Rights Watch, στο τέλος Ιουνίου, πέντε παιδιά κρατούνταν παραπάνω από το όριο των 25 ημερών και δύο κρατούταν για περισσότερες από 45 ημέρες.
Ο νόμος επίσης προβλέπει ότι όλα τα παιδιά σε κράτηση «θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να απασχολούνται με δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων παιχνιδιών και δραστηριοτήτων αναψυχής κατάλληλων για την ηλικία τους». Αλλά η Human Rights Watch δε βρήκε καμία ένδειξη ότι τα παιδιά στα κελιά είχαν τέτοιες ευκαιρίες. Ενώ ο τροποποιημένος νόμος έχει βελτιώσει το προηγούμενο πλαίσιο, το οποίο δεν περιέγραφε ένα ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα για την κράτηση, δεν παρέχει επαρκή προστασία έτσι ώστε να διασφαλίσει τις συνθήκες που θα επιτρέψουν την εξυπηρέτηση του μείζοντος συμφέροντος του ανηλίκου, σε περίπτωση κράτησης.
Η Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού, την οποία έχει προσυπογράψει η Ελλάδα, αναφέρει ότι η κράτηση των παιδιών θα πρέπει να είναι η τελευταία λύση και για το μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα. Η Επιτροπή των Δικαιωμάτων του Παιδιού των Η.Ε., η οποία επιτηρεί τη συμμόρφωση των κρατών με τη σύμβαση, έχει καταλήξει ότι «η κράτηση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί απλά επειδή τα παιδιά είναι ασυνόδευτα ή έχουν χωριστεί από τις οικογένειές τους, ή απλά επειδή έχουν μεταναστευτική καταγωγή ή όχι». Τα Διεθνή Πρότυπα και το Σχέδιο Δράσης της Ε.Ε. του 2010 για τους Ασυνόδευτους Ανήλικους καθορίζουν ότι στις εξαιρετικές περιπτώσεις που κρατούνται ασυνόδευτα παιδιά, θα πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψη το βέλτιστο συμφέρον τους. Τα παιδιά σε κράτηση έχουν δικαίωμα στην αναψυχή και την εκπαίδευση και θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε βασικές ανάγκες, κατάλληλη ιατρική και ψυχολογική φροντίδα και νομική συνδρομή.
Οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να αποφεύγουν να κρατούν ασυνόδευτα ανήλικα και θα πρέπει να τροποποιηθεί η ελληνική νομοθεσία και πρακτική έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι τα παιδιά κρατούνται μόνο υπό εξαιρετικές περιστάσεις και για τη μικρότερη δυνατή περίοδο, δήλωσε η Humans Rights Watch. Ακόμη και πριν την οποιαδήποτε αλλαγή στη νομοθεσία ή τη δημιουργία επαρκών ξενώνων, οι αρχές δε θα πρέπει να θέτουν παιδιά υπό κράτηση σε κελιά αστυνομικών τμημάτων όταν υπάρχουν διαθέσιμες άλλες δομές με καλύτερες συνθήκες. Οι αρχές οφείλουν να μεταφέρουν τα παιδιά σε μεταβατικές δομές, όπως για παράδειγμα σε ειδικούς ασφαλείς χώρους σε προσφυγικούς καταυλισμούς και άλλες ανοιχτές δομές.
Προτεραιότητα της Ελληνικής κυβέρνησης θα έπρεπε να είναι η δημιουργία ανοιχτών εξειδικευμένων ξενώνων με επαρκή χωρητικότητα, όπου τα ασυνόδευτα ανήλικα θα τυγχάνουν φροντίδας και στήριξης, πράγματα που δικαιούνται δηλαδή σύμφωνα με το εθνικό και διεθνές δίκαιο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να παρέχει τους αναγκαίους πόρους για τη στήριξη των δομών αυτών.
«Τα παιδιά που γλίτωσαν από τη βία και τη φτώχεια και συνάντησαν κινδύνους σε όλο το δρόμο δε θα πρέπει να αντιμετωπίζουν μακροχρόνια κράτηση και παραμέληση όταν φτάνουν στην Ελλάδα», είπε η Riddell. «Ο στόχος της Ελλάδας μπορεί να είναι να προσπαθήσει να προστατέψει αυτά τα παιδιά, αλλά δεν μπορεί να το πετύχει με το να τα κλειδώνει στριμωγμένα σε βρώμικα αστυνομικά κελιά και να βάζει την αστυνομία να αναλάβει το ρόλο του φροντιστή».
