Ο θανάσιμος τραυματισμός με μαχαίρι του 34χρονου αντιφασίστα ακτιβιστή και ράπερ Παύλου Φύσσα στην Αθήνα στις 18 Σεπτεμβρίου αποτελεί περίτρανη υπενθύμιση του ανησυχητικού προβλήματος που συνιστά η βία ακραίων ομάδων στην Ελλάδα. Η είδηση της δολοφονίας προκάλεσε οδύνη αλλά όχι έκπληξη.
Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα μαστίζεται από τη βία. Η βία αυτή κατά κύριο λόγο στρέφεται κατά των αλλοδαπών, παρότι δεν απουσιάζουν οι καταγγελίες για επιθέσεις σε βάρος λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και διαφυλικών ατόμων. Σε έρευνα που διεξήγαγα το 2012 για τη Human Rights Watch, μίλησα με δεκάδες θύματα ξενοφοβικής βίας που είχαν υποστεί επιθέσεις, ξυλοδαρμούς και κυνήγι στους δρόμους της Αθήνας από συμμορίες Ελλήνων. Μεταξύ των θυμάτων ήταν μετανάστες και αιτούντες άσυλο, έγκυες γυναίκες και παιδιά.
Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου, διαπίστωσα ότι οι περισσότερες επιθέσεις γίνονται βράδυ, σε πλατείες ή κοντά σε αυτές. Οι επιτιθέμενοι κινούνται σε ομάδες και συχνά φορούν σκουρόχρωμα ρούχα, έχοντας καλυμμένα τα πρόσωπά τους με μαντήλια ή κράνη. Ορισμένοι εξ αυτών καταφθάνουν και διαφεύγουν με μοτοσικλέτες. Παρότι δεν σπανίζουν οι επιθέσεις ξυλοδαρμού με γυμνά χέρια, οι επιτιθέμενοι χρησιμοποιούν επίσης συχνά ρόπαλα ή μπουκάλια μπίρας ως όπλα.
Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει καταδικαστεί για τέλεση βίαιων πράξεων υποκινούμενων από ρατσιστικό κίνητρο βάσει της νομοθετικής διάταξης του 2008 που αφορά τα εγκλήματα μίσους. Μια δίκη-ορόσημο η οποία ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2011 και στην οποία κατηγορούνται δύο άνδρες και μία γυναίκα για την επίθεση με μαχαίρι σε βάρος ενός αφγανού αιτούντα άσυλο, του Ali Rahimi, έχει αναβληθεί εννέα φορές. Η επόμενη ακρόαση έχει προγραμματιστεί για τις 22 Ιανουαρίου. Η κατηγορούμενη ήταν υποψήφια με τον συνδυασμό της Χρυσής Αυγής στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, αν και δεν εξελέγη. Η Χρυσή Αυγή αρνείται κάθε ανάμειξη στην εν λόγω υπόθεση, όπως και σε άλλες βίαιες επιθέσεις.
Παρά τη σαφή επαναληπτικότητα των περιστατικών βίας και την αυξητική τάση που καταδεικνύουν τα στοιχεία, οι αστυνομικές αρχές δεν έχουν κατορθώσει να παρέμβουν αποτελεσματικά με σκοπό την προστασία των θυμάτων και τη λογοδοσία των δραστών.
Η Ελλάδα προέβη πρόσφατα στην ανάληψη θετικών δράσεων με τη σύσταση ειδικών αστυνομικών μονάδων για την αντιμετώπιση της ρατσιστικής βίας σε ολόκληρη την επικράτεια και τον διορισμό ειδικού εισαγγελέα για τα εγκλήματα μίσους στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών. Επίσης υπήρξαν ορισμένες συλλήψεις. Εντούτοις, θα πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα.
Είναι σημαντικό η κυβέρνηση να αναλάβει ηγετικό ρόλο, προβαίνοντας στη δημόσια καταδίκη της βίας και καθιστώντας σαφές ότι θα επιδεικνύεται μηδενική ανοχή σε επιθέσεις βίας κατά μεταναστών προερχόμενες από αυτόκλητες ομάδες πολιτοφυλακής. Οι αρχές θα πρέπει να αναπτύξουν επαρκείς αστυνομικές δυνάμεις σε γνωστές περιοχές υψηλού κινδύνου με σκοπό την αποτροπή επιθέσεων και την επ’ αυτοφώρω σύλληψη των δραστών. Η κυβέρνηση θα πρέπει επίσης να βελτιώσει τον τρόπο διερεύνησης και δίωξης των εγκλημάτων μίσους εκ μέρους των αστυνομικών και εισαγγελικών αρχών, μέσω της παροχής εκπαίδευσης, της βελτίωσης των κατευθυντήριων γραμμών και της δημιουργίας κεντρικής βάσης δεδομένων για την αστυνομία. Επίσης θα πρέπει να διασφαλίσει την απρόσκοπτη καταγγελία εγκλημάτων μίσους από τα θύματα.
Στο πλαίσιο συναντήσεων που είχαμε με την κυβέρνηση, επισημάναμε επανειλημμένα ότι η ανεξέλεγκτη βία κατά των μεταναστών είναι βέβαιο ότι θα διαχυθεί και στην υπόλοιπη κοινωνία. Η κυβέρνηση οφείλει να παύσει να εθελοτυφλεί στις επιθέσεις ακραίων ομάδων. Αντίθετα, οφείλει να διασφαλίσει την προστασία κάθε ατόμου από επιθέσεις βίας ανεξάρτητα από το καθεστώς που απολαμβάνει και την ποινική δίωξη όσων διαπράττουν εγκλήματα μίσους.
Η Εύα Κοσσέ είναι ερευνήτρια της Human Rights Watch για την Ελλάδα.
