(Bişkek) – İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Norveç Helsinki Komitesi bugün yaptıkları bir açıklamada gözaltında bulunan iki Tacik aktivistin sınır dışı edilme tehdidiyle karşı karşıya olduğunu duyurdu.
Tacikistan’daki muhalif bir siyasal hareket olan Grup 24’ün iki üst düzey üyesi, Suhrob Zafar ve Nasimion Sharipov, Tacikistan yetkililerinin talebi üzerine 19 Mart 2018 tarihinde Türkiye polisi tarafından gözaltına alındı. Türkiye yetkilileri her ikisini de derhal serbest bırakmalıdır.
İnsan Hakları İzleme Örgütü Orta Asya araştırmacısı Steve Swerdlow “Tacikistan’daki yaygın işkence ve siyasi saiklerle hapse atma vakaları gayet sağlam bir şekilde belgelenmiş durumda,” diyor. Swerdlow “Tacikistan yetkililerinin bu iki aktivistin sınır dışı edilmesi talepleri için gösterdikleri gerekçe göz önüne alındığında Türkiyeli yetkililere düşen, bu insanların işkence görmelerine vesile olmak değil, onları işkence görecekleri bir yere geri gönderilmekten korumak olmalıdır” şeklinde konuşuyor.
Zafar ve Sharipov dört yıldır Türkiye’de yaşıyorlar. Tacikistan İçişleri Bakanlığı sözcüsü Umarjon Emomali, 10 Nisan’da Özgür Avrupa Radyosu’nun (Radio Free Europe) Tacik servisi Radio Ozodi’ye yaptığı açıklamada, bu iki kişinin sınır dışı edilmeleri için Tacikistan’ın Türkiye ile görüşmekte olduğunu söyledi. İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Norveç Helsinki Komitesi’ne, aralarında Mahmadali Hayit ve Rahmatullo Rajab’ın da bulduğu hapisteki siyasi aktivistlere işkence yapıldığına ilişkin inandırıcı haberler ulaştı.
Tacikistan hükümeti geçtiğimiz üç yıl içerisinde insan haklarını çok ağır bir şekilde baskı altına alarak, aralarında insan hakları alanında çalışan avukatların da bulunduğu yüzlerce siyasi aktivisti hapse attı ve muhalefet partilerini yasakladı. İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Norveç Helsinki Komitesi, Tacikistan yetkililerinin barışçıl muhalif aktivistlerin ve muhalif olarak algılanan kişilerin gözaltına alınmasına, hapsedilmesine ve susturulmasına yönelik, hem yurtiçinde hem de yurtdışında geniş kapsamlı bir operasyon yürüttüğünü daha önce belgelemişti. Duşanbe 2015’ten bu yana, barışçıl siyasi aktivistlerin Belarus, Kırgızistan, Kazakistan, Moldovya, Rusya, Türkiye ve başka ülkelerde gözaltına alınmaları ve Tacikistan’a zorla geri gönderilmeleri için çaba sarfediyor.
Tacikistan hükümeti Grup 24’ün o zamanki lideri Umarali Kuvvatov’un Duşanbe’de barışçıl gösteriler düzenlenmesi yönünde yaptığı çağrılar üzerine, bu grubu 2014 Ekim’inde yasaklayarak terörist örgüt ilan etti. Grup 24’ün destekçileri çoğunlukla Rusya, Türkiye ve Tacikistan dışındaki ülkelerde yaşayan Tacik göçmenlerden oluşuyordu. Kuvvatov 2015 Mart’ında İstanbul’da vurularak öldürüldü. Kuvvatov’un ölümünde Tacikistan hükümetinin parmağı olduğundan şüphe ediliyor.
Maksud Ibragimov adında bir Grup 24 aktivisti ise Rusya’da bıçaklandı, zorla kaybedildi ve 2015 Ocak’ında Tacikistan’a geri gönderildi. Sonrasında Ibragimov yargılanarak 17 yıl hapse mahkum edildi. 2015 Mayıs’ında başka bir Grup 24 aktivisti, Ehson Odinaey, Tacikistan yetkililerinin gözaltına alınması ve zorla geri gönderilmesi yönündeki ısrarlı çabalarını takiben, Rusya’da, St. Petersburg’da kayboldu. Nerede olduğu halen bilinmiyor. Tacikistan yetkilileri 2017 Mayıs’ında grubun bir başka üyesini, Abdurakhim Vosiev’i Rusya’dan sınır dışı ettirdi. Vosiev daha sonra sahte aşırılıkçılık suçlamalarıyla 23 yıl hapse mahkum edildi.
Tacikistan yetkilileri, aralarında yasaklanmış Tacikistan İslami Rönesans Partisi (TİRP) lideri Muiddin Kabiri’nin de bulunduğu bazı siyasi aktivistleri hedef göstermek amacıyla, Interpol bülten sistemini de suistimal etti. Interpol Şubat ayında Kabiri’nin ismini “kırmızı bülten” sisteminden çıkardığını duyurdu. Kabiri’nin Interpol ile bağlantıya geçmesine yardımcı olan Adil Yargılama (Fair Trials) isimli insan hakları örgütü, Interpol’e yapılan başvuruya nispeten hızlı bir cevap alınabilmesini, söz konusu uluslararası polis örgütünün, sisteminin suistimal edilmesini engellemek amacıyla yaptığı reformlara bağlıyor. Tacikistan yetkilileri gözaltındaki iki aktivistten en az biri, yani Zafar hakkında da “kırmızı bülten” çıkarttı.
Norveç Helsinki Komitesi Orta Asya temsilcisi Marius Fossum, “Türkiye yetkililerinin Zafar ve Sharipov’un Tacikistan’da kötü muamele görme riskinin çok yüksek olduğuna ikna olabilmek için hangi ilave bilgilere ihtiyaç duyduklarını tahayyül edebilmek güç” şeklinde konuşuyor. Fossum, “Türkiyeli yetkililer doğru olanı, yasanın emrettiğini yaparak bu iki kişiyi Tacikistan’a geri göndermek yerine onları serbest bırakmalı ve korumalıdır.” diyor.
16 Şubat’ta İstanbul’daki Tacikistan Konsolosluğu görevlileri tanınmış bir iş insanı ve yasaklanmış TİRP üyesi olan Namunjon Sharipov’u (Nasimion Sharipov ile arasında bir akrabalık bağı bulunmuyor), İstanbul’da 11 gün boyunca tutulduğu bir gözaltı merkezinden çıkartıp kendi gözetimlerine aldılar. Arabayla havalanına götürerek zorla Tacikistan’a giden bir uçağa bindirdikleri Namunjon Shapirov ifade özgürlüğünü barışçıl bir şekilde kullanmış olduğu için Tacikistan’da terörizm suçlamasıyla yargılanıyor. Tacikistanlı görevlilerin Türkiye polisinden gözaltına alınmasını talep etmeden önce Shapirov’un Türkiye’de başarılı bir şirketi vardı ve ailesi ile birlikte orada yaşıyordu.
Shapirov 20 Şubat’ta Duşanbe’de ortaya çıktı ve Özgür Avrupa Radyosu/Radyo Liberty’nin Tacik servisini arayarak ülkeye “gönüllü olarak” geri döndüğü, “işlerini özgürce yürüttüğü” yönünde bir beyanda bulundu ve zorla geri gönderildiğine ilişkin haberleri yalanladı. Ancak Sharipov’un Tacikistan’daki akrabaları, avukatına ve ülke dışındaki aktivistlere Sharipov’un bu açıklamayı baskı altında, zorla yaptığını aktardılar. Ülkeye zorla geri getirilen aktivistlerin medyaya bu şekilde açıklamalar yapmaları için zorlandıkları vakalar daha önce de yaşanmıştı.
Türkiye Avrupa Konseyi üyesi bir ülke ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin taraflarından biri. Devlet görevlilerinin herhangi bir biçimde Zafar’ın ve Sharipov’un hukuk dışı yollarla nakledilmelerine karışması veya buna göz yumması, söz konusu sözleşmenin ağır bir ihlali anlamına gelir.
İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Norveç Helsinki Komitesi ayrıca kısa süre önce Rusya’da iki Tacik aktivistin Tacikistan yetkililerinin talebi üzerine yakalandığını da öğrendi. Rus polisi, 2 Şubat günü İslami Rönesans Partisi aktivisti Hisom Zubaydullozada’yı Moskova’da gözaltına aldı. Ayrıca 11 Nisan günü de Grup 24 üyesi Zulfikakhor Holov’u gözaltına aldılar. Her ikisi de aşırılıkçılık suçlamasıyla Tacikistan’a sınır dışı edilme tehdidi altında.
İnsanların Rusya’dan hukuk dışı yollarla çıkarılmasıyla ilgili davalarda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi şu uyarıda bulunmuştu: “Hukuk dışı her nakil veya olağandışı her iade, yargısal yolların kasıtlı olarak atlanması sebebiyle, hukukun üstünlüğü ilkesinin ve bu sözleşme ile korunan değerlerin mutlak anlamda inkarı niteliğindedir. Bu nedenle Sözleşme’nin koruma altına aldığı en temel hakların ihlali anlamına gelir.”
