(Atina) – İnsan Hakları İzleme Örgütü bugün yayınladığı yeni bir raporda Yunan polisinin refakatçisi olmayan çocukları rutin olarak küçük, kalabalık ve sağlıksız hücrelerde kilit altında tuttuğunu açıkladı.
Unaccompanied Children Detained in Greece
"`Beni Neden Burada Tutuyorsunuz?': Yunanistan'da Refakatçisi Olmayan Çocuklar Nezarette Tutuluyor" (“‘Why Are You Keeping Me Here?’: Unaccompanied Children Detained in Greece,”) başlığını taşıyan 27 sayfalık rapor çocukların keyfi bir şekilde ve uzun süreler boyunca nezarette tutulduğunu ve bunun hem uluslararası hukuku, hem de Yunan yasalarını ihlal ettiğini belgelendiriyor. Çocuklar temel bakım ve hizmetlere erişimin olmadığı karakollarda ve nezarethanelerde, sağlıksız koşullarda ve bazen akrabaları olmayan yetişkinlerle birlikte tutuluyorlar. Rapor nezarette tutulan ya da tutulmuş 42 çocukla yapılmış görüşmelerle birlikte, Yunan anakarasındaki iki karakol ve iki nezarethaneye yapılan ziyaretlere dayanıyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü araştırmacısı Rebecca Riddell, "Yunanistan çocukları korumak için onları nezarette tutmak zorunda olduğu söylüyor, ancak pis, sıkış tıkış hücrelere kapatılmak çocukların ihtiyaç duyduğu en son şey" diyor. “Burada söz konusu olan kimsesiz ve çoğu zaman ülkelerindeki şiddetten kaçmış çocuklar. AB'nin ve Yunanistan'ın bu korunmasız çocuklara muhtaç oldukları ve hak ettikleri bakımı sağlamak için daha çok çaba sarfetmesi gerekiyor.”
Yunan makamları 2016'nın ilk yedi ayında iltica talebinde bulunmak için veya başka nedenlerle Yunanistan'a ulaşmış, yanında refakatçisi olmayan 3300 sığınmacı veya göçmen çocuğun kaydını yaptı. Yanında refakatçi olmayan çocukların güvenli yurtlara yönlendirilmesi gerekirken, Yunanistan kronik bir yer sıkıntısı çekiyor ve aşırı yüklenmiş yurt sisteminde yer açılmasını bekleyen çocukları sözde “koruyucu gözaltında” tutuyor.
Yunan yasaları refakatçisi olmayan çocukların bir yurda yerleştirilmeden evvel 25 gün koruyucu gözaltında tutulabileceğini, bazı istisnai durumlarda ise bu sürenin 45 güne kadar uzatılabileceğini söylüyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü zaten gereğinden çok daha uzun olan bu sürelerin dahi sık sık aşıldığını ve nezarette kalış süresinin ortalama 40 gün olduğunu tespit etti. Polis nezaretinde 52 gün tutulmuş 16 yaşında Afganistanlı bir oğlan, “Javed S.,” “içeride durum çok kötü... Burada kendimi ailemden, arkadaşlarımdan uzakta, yalnız hissediyorum... Bu cehennemden çıkmam lazım,” şeklinde konuşuyor. Yunan Polisi 2016'nın ilk altı ayında refakatçisi olmayan 161 çocuğu nezarette tutmuş.
Çocuklar çok kötü koşullara maruz kalıyorlar. Aşırı kalabalık, pis, haşere ve fare dolu, hatta döşeksiz hücrelerde yaşamak ve uyumak zorunda bırakıldıkları ve uygun sıhhi koşullar, hijyen ve mahremiyetten mahrum bırakıldıkları vakalar var. İstismar ve cinsel şiddet riskini artırmasına ve gözaltında tutulan çocukların yetişkinlerden ayrı tutulmasını öngören uluslararası ve ulusal yasalara aykırı olmasına rağmen, bazı çocuklar yetişkinlerle birlikte de tutulmuşlar.
Amygdaleza nezarethanesinde tutulan 15 yaşındaki Cezayirli bir erkek çocuk bize “yemin ederim farelerle birlikte uyudum,” dedi. 17 yaşındaki “Nawaz S.” ise akrabası olmayan yetişkinlerle birlikte tutulduğunu anlattı: “Kendimi hiç güvende hissedemedim çünkü [hücredeki] diğer insanlar uyuşturucu kullanıyordu. Kavga ettiklerinde tabii korkardım ve gözümü uyku tutmazdı.”
Çocuklar polisten kötü muamele de görüyorlar. Görüşülen çocukarın büyük çoğunluğu istismardan bahsetmemiş olsa da, dört tanesi polis memurlarından tokat yediğini ve onlar tarafından hakarete uğradığını anlattı.
Polis gözetiminde tutulan çocukların psikolojik danışmanlık hizmetlerine, enformasyona ve hukuki yardıma erişimleri genellikle ya hiç yok ya da çok az. İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün ziyaret ettiği dört tesisten sadece biri psikolojik bakıma erişim olanağı sunuyordu. Polis gözetimi altında görüştüğümüz çocuklardan hiç birine polisle konuşabilmesi için tercümana erişim olanağı sağlanmamıştı ve dört tesisten sadece bir tanesi kitaba ve oyunlara erişim olanağı sunuyordu.
Çocukların bir çoğu Suriye, Afganistan ve Irak gibi ülkelerdeki şiddetten ve silahlı çatışmalardan kaçmıştı. Polis karakolunda hücreye kapatılmış 16 yaşında ıraklı bir kürt oğlan, memleketi Musul'un IŞİD adıyla da bilinen İslam Devleti savaşçıları tarafından işgal edilmesi ve babasının infaz edilmesi üzerine oradan kaçtığını anlattı. Çocuklar Avrupa'ya ya kendi başlarına gelmişlerdi ya da yolda ailelerinden ayrı düşmüşlerdi.
Yunanistan'ın yanında refakatçi olmayan mülteci çocuklara barınma olanağı sunamaması kronik bir sorun. Yunan makamları bu sorunun varlığını kabul ediyorlar ancak barınma olanaklarını artırmak için şu ana dek çok az çaba göstermiş durumdalar.
Çok sayıda Mülteci'nin deniz yoluyla Yunan Adalarına ulaşmasından (2016'nın ilk yedi ayında 160.000'den fazla insan geldi) ve kuzeyde sınırın kapatılmasıyla mültecilerin ve göçmenlerin fiilen Yunanistan'a sıkışmasından sonra, sorun daha da akut bir hal aldı. Ulusal Toplumsal Dayanışma Merkezi verilerine göre Yunanistan'da yanında refakatçisi olmayan çocuklar için sadece 800 kişilik barınma kapasitesi bulunuyor. 11 Ağustos 2016 itabiriyle tüm yurtlar doluydu ve 1472 kişi yerleştirilmek için sırada bekliyordu.
Avrupa Birliği'nin 2015 Eylül'ünde benimsediği ve 66.400 sığınmacı'nın Yunanistan'dan diğer AB ülkelerine gönderilmesini öngören acil yeniden yerleştirme planı da çok büyük bir rahatlama sağlayamadı. 2 Eylül itibariyle yanında refakatçisi olmayan sadece 49 çocuk yeniden yerleştirilmişti. BM Mülteciler Yüksek Komiseri Flippo Grandi, Ağustos ayında Yunanistan'a yaptığı bir ziyarette, AB üyesi ülkelerin sığınmacıların, ailelerin birleştirilmesi ve yeniden yerleştirme yoluyla Yunanistan dışına aktarılması sürecini hızlandırmaları gerektiğini vurguladı. Yunanistan'ın yanında refakatçi olmayan ve yeniden yerleştirmeye elverişli tüm çocukların, milliyetlerine bakılmaksızın yeniden yerleştirilmesi için Haziran ayında yaptığı bir çağrı ise, AB üyesi ülkeler tarafından reddedildi.
Uluslararası hukuk, bağlayıcı Avrupa yönergeleri ve ulusal yasalar uyarınca yanında refaketçi olmayan çocukların nezarette tutulması son çare olarak, istisnai durumlarda ve mümkün olan en kısa süreler için başvurulabilecek bir önlem. BM Çocuk Hakları Komitesi çocukların sırf göçmenlik durumları yüzünden veya yanında refakatçi bulunmadığı için nezarette tutulmasının yanlış olduğunu söylüyor.
Yunan Hükümeti yeterli ve uygun alternatif çözümler üretilmesini sağlamalı ve refakatçisi olmayan çocukların haksız yere nezarette tutulmasına son vermeli. Avrupa Komisyonu Yunanistan'da bulunan yanında refakatçisi olmayan çocukların yerleştirilmesi amacıyla özel bir acil durum fonu tahsis etmeli. Yunanistan ve AB üyesi ülkeler, hem AB yeniden yerleştirme planı çerçevesinde, hem de AB üyesi diğer ülkelerde yaşayan aile üyelerinin birleştirilmesi yoluyla, yanında refakatçi olmayan sığınmacı çocukların Yunanistan dışına aktarılması için gösterdikleri çabayı yoğunlaştırmalılar.
Riddell “Yunan makamları gelen insanların sayısının büyüklüğü nedeniyle gerçekten de zor bir durumla karşı karşıya, ancak bu zorluk Yunanistan'ın şiddetten kaçmış, travmatik bir yolculuğa katlanmış ve yalnız kalmış çocukları koruma yükümlülüğünü ortadan kaldırmıyor,” diyor ve devam ediyor: “AB üyesi ülkeler korunmasız çocukları korumaya gerçekten de niyetliyseler, bu çocukları bir an evvel Yunanistan'dan diğer ülkelere çıkartmalılar.”