(New York) - İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch) bugün yaptığı açıklamada, 2009 yılı başından bugüne dünyada yalnızca üç ülkenin - İran, Suudi Arabistan ve Sudan- suçu işlediğinde 18 yaşından küçük olan kişileri idam ettiğini söyledi. İnsan Hakları İzleme Örgütü, Dünya Ölüm Cezasına Karşı Eylem Günü olan 10 Ekim yaklaşırken üç ülkeye bu uygulamayı derhal sona erdirmeleri için çağrıda bulundu.
Uluslararası hukuk çocuklar için ölüm cezası yasaklamıştır ve bu mutlak bir yasaktır. Üç ülkenin de taraf olduğu Çocuk Hakları Sözleşmesi, suçu işlediklerinde 18 yaşından küçük olanlara ölüm cezası verilmesini yasaklar.
İnsan Hakları İzleme Örgütü çocuk haklarını savunma direktörü Jo Becker "tüm dünyada devletlerin çocuklara bu barbarca cezanın verilmesini yasakladığını" söyleyerek "İran, Suudi Arabistan ve Sudan bu uygulamayı tüm dünyadan tam ve kesin olarak kaldırmak için bu fırsatı kullanmalıdır" dedi.
2009 yılında İran en az beş, Suudi Arabistan iki ve Sudan da bir çocuk suçluyu idam etti. Bu yıl ise bugüne dek sadece bir çocuğun ölüm cezasının infaz edildiği biliniyor: İran, suçu işlediğinde 17 yaşında olan bir çocuğu Temmuz ayında idam etti.
Kayıtlara göre 2005'ten 2008 yılına kadar beş ülke - İran, Suudi Arabistan, Sudan, Pakistan ve Yemen - çocuk suçluları idam etmişti.
Beckler, "Adım adım çocuk suçluların idam edilmesi uygulamasının ortadan kaldırılmasına doğru ilerliyoruz. Bu hedefe ulaşabilmek için çocukken işledikleri suçlar nedeniyle ölüm cezasına çarptırılan kişilerin bulunduğu ülkeler çocuk suçluların idamını durdurmalı ve cezalarını çocuk adalet standartlarına uygun olacak biçimde indirmelidir" dedi.
Çocuk Hakları Bilgi Merkezi'ne göre hala en az 12 ülkenin ulusal yasalarında bu ceza yer alıyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü, bu tür yasaları hala barındıran ülkelerin, bu uygulamayı tamamen kaldırarak çocuklara ölüm cezası uygulamasının sona erdirilmesine katkıda bulunabileceklerini söyledi.
Sudan olumlu bir adım atarak Ocak 2010'da yasalarında değişikliğe giderek yasal reşit olma yaşını 18 olarak belirledi. Daha önce Sudan hukuk sisteminde kişinin reşit olma- ve bu nedenle de ölüm cezasına çarptırılabilme - yaşını 15'e kadar düşürebilen muğlak hükümler yer alıyordu. Ancak Aralık 2008'de Sudan Yüksek Mahkemesi'nin Abdulrahaman Zakaria'nın ölüm cezası hükmünü onayladı. 2009'da cezası infaz edilen çocuk suçlu hakkında verilen kararın gerekçelerinden biri çocuklar için ölüm cezası yasağının hodud ("Tanrı'ya karşı" işlenen suçlar) suçunu kapsamadığı hükmüydü. Yeni 2010 yasasının Mahkeme'nin gelecekte hodud davalarıyla ilgili kararlarını etkileyip etkilemeyeceği net değil.
Her ne kadar 1997 yılından bu yana çocuk suçlu infazı gerçekleşmemişse de, Mart ayı itibariyle Nijerya'da 30 ölüm cezasına çarptırılmış çocuk suçlu bulunuyordu. Nijerya ülke çapında reşit olma yaşını 17 olarak belirlemiştir; Şeriat yasalarıyla yönetilen Nijerya'nın kuzeyindeki 12 eyaletin bazılarında ise yasal sorumluluk yaşı 17'den küçüktür.
Yerel medya haberlerine göre 2010 yılında Birleşik Arap Emirlikleri'nde (BAE) de ölüm cezası almış çocuk suçlular bulunuyor. Nisan ayında BAE Yüksek Mahkemesi ikisi Emirlik vatandaşı ile bir Bangladeşliye verilen ölüm cezası kararını onayladı. Suçluların hepsi 17 yaşındayken işledikleri bir cinayet nedeniyle yargılanmıştı. Yine Nisan ayında ikisi de 17 yaşındayken işledikleri cinayet nedeniyle biri Emirlik biri Bangladeş vatandaşı iki kişi Sharjah'da ölüm cezasına çarptırıldı.
İran
İran 2010 yılında en az bir, 2009'da ise beş çocuk suçluyu idam etti.
21 Ocak 2009: 17 yaşındayken Fakhr al'din adlı bir Afganın parasını çalmaya çalışırken öldüren Molla Gol Hassan adlı bir Afgan 21 yaşındayken idam edildi.
1 Mayıs 2009: Delara Darabi 17 yaşındayken işlediği iddia edilen bir cinayet nedeniyle idam edildi. Darabi önce suçunu itiraf etmiş ancak daha sonra ifadesini geri çekmişti. Erkek arkadaşını idam edilmekten korumak için suçu itiraf ettiğini çünkü arkadaşının Darabi 18 yaşından küçük olduğu için idam cezasına çarptırılmayacağına inandığını söyledi.
20 Mayıs 2009: Ali Jafari 18 yaşından küçükken işlediği bir suç yüzünden idam edildi. İnfaz birçok Farsça haber kaynağı tarafından haber yapıldı ancak davayla ilgili detaylı bilgi bulunmuyor.
12 Ekim 2009: Behnoud Shojai 21 yaşında, 2005 yılında17 yaşındayken işlediği bir öldürme suçu yüzünden idam edildi.
17 Aralık 2009: 23 yaşındaki Mosleh Zamani, ilişkisi olduğu iddia edilen kendisinden oldukça büyük bir kadını kaçırıp tecavüz etme suçuyla 17 yaşındayken Kürdistan bölgesindeki Sanandaj'da yakalanmıştı. Temyiz mahkemesi hakimi cinsel ilişkinin rıza ile olduğunu kabul etmesine rağmen Zamani'nin diğer İranlı gençler için "örnek teşkil etmesi" için cezanın infazında israr etmişti.
10 Temmuz 2010: Mohammad adlı bir kişi, 2007'de 17 yaşındayken iki oğlan çocuğuna -Hamid Shiri ve Karim Tajik - tecavüz edilerek öldürülme olayıyla bağlantılı olarak Şiraz'daki Marvdaşt cezaevinde gizlice idam edildi.
Hala yüzden fazla çocuk suçlu ölüm cezasına mahkum edilmiş durumda. İran Yargısı hükümetin çocuk suçluları idam etmesini eleştiren insan hakları avukatlarını taciz etmeye, yargılamaya ve gözaltına almaya devam ediyor. Mohammad Olyaeifard uluslararası medyaya verdiği röportajlar sırasında müvekkili Behnoud Shojai'nin idamının aleyhinde konuştuğu için bir yıl hapis cezasına çarptırıldı ve halen cezaevinde. Ölüm cezası mahkumu çok sayıda çocuk suçlunun avukatlığını yapan Mohammad Mostafaei Temmuz ayında İran'dan kaçmak zorunda kaldı.
İran yasalarına göre reşit olma yaşı buluğ ile bağlantılı. Şeriat yorumu ve İran'ın 1991 Medeni Kanunu'na göre bu yaş oğlan çocukları için 15 ay yılı (14 yıl 5 ay), kız çocukları içinse 9 ay yılı (8 yıl 8 ay). Ayrıca İran Ceza Yasası'nın 82. Maddesi zina suçları için (hodud) "suçlunun yaşı ya da medeni durumu dikkate alınmaksızın" ölüm cezası öngörmektedir. Üstelik, hodud suçları Tanrı'ya karşı işlenmiş suçlar olarak görüldüğü için İran Dini Lideri'nin bu gibi davalarda af yetkisi bulunmuyor. Ceza Kur'an ve Sünnet ile belirlenir ve prensipte hiçbir yetkili tarafından değiştirilemez.
Cinayet davalarında İran "kısas" uygular. Buna göre zanlının öldürülüp öldürülmeyeceğini belirleme yetkisi sadece kurbanın ailesindedir. İran hukuk sistemi kısası kurbanın ailesinin kişisel hakkı olarak görür ve suçlunun çocuk olup olmasına bakılmaksızın ne bir hakim ne de herhangi bir diğer yetkili bu kararı bozabilir. Ayrıca diğerlerinin yanı sıra şu suçlar için de ölüm cezası verilmektedir: zina, eşcinsel ilişki, din değiştirme ve belli bazı uyuşturucu ile ilgili suçlar.
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Konseyi'nin Şubat ayındaki Evrensel Periyodik Gözden Geçirmesi sırasında İran, Konseyin taraf devletlerin çocuklara ölüm cezası verilmesinin yasaklanması taleplerini reddetti. 18 yaşından küçükken suç işlemiş olmakla suçlanan kişilerin idam edilmesine dair mutlak yasağa rağmen, devlet yetkilileri çocuk suçluları 18 yaşından önce idam etmedikleri için İran'ın uluslararası hukuka uygun davrandığı konusunda ısrar etmeye devam ediyorlar.
Suudi Arabistan
Suudi Arabistan 2009 yılında en az iki çocuk suçluyu idam etti.
12 Mayıs: Suud Sulaiman al-Muwallad ve Çadlı Muhammad Muhammad iddialara göre 17 yaşındayken işledikleri suçlar nedeniyle idam edildi. Bu iki kişi 2004 yılında yakalanarak Medine polis karakolunda tutuldukları sırada bir çocuğu kaçırıp tecavüz ettiklerini, hırsızlık yaptıklarını ve alkol ve uyuşturucu kullandıklarını itiraf etti. Medine Genel Mahkemesi Şubat 2008'de ölüm cezası kararını verdi.
Suudi Arabistan ne cezai suç oluşturan fiilleri belirleyen bir ceza yasası yapmıştır ne de krallıktaki tüm yasaların temelini oluşturan Şeriat yasalarının resmi yorumunu yayınlamıştır. Bunun yerine ceza davalarında hakimler Şeriat kurallarını yorumlamak ve uygulamak konusunda geniş yetki sahibidir.
Suudi mahkemeleri zina, din değiştirme, "dünyada ahlaksızlık", uyuşturucu ticareti, sabotaj, siyasi ayaklanma ve cinayet gibi çok sayıda suç için ölüm cezası uygulamaktadır. Mahkeme ayrıca suç oluşturduğuna hükmettiği başka fiiller için de ölüm cezası takdir edebilir (ta'zir). Suudi Arabistan'da geçerli olan Şeriat yasalarının yorumuna göre cinayet ve adam öldürme (kasıtsız cinayet) özel haklara karşı temel suç (kısas) olarak değerlendirilir. Bu kısas davalarında ölenin ailesi suçlunun idam edilmesinde ısrar edebilir, kan parası kabul edebilir ya da suçluyu affedebilir.
24 Kasım 2008'de bazı parlamenter görevleri de olan atanmış bir danışma organı olan Şura Konseyi reşit olma yaşını, İslami İşler Konseyi, Yargı ve İnsan Hakları Komitesi'nin itirazlarına rağmen, 15'ten 18'e yükselten bir karar geçirdi. 4 Ekim 2010'da Konsey çocukları şiddet ve ihmalden korumayla ilgili yasa taslağı bağlamında bir kez daha reşit olma yaşını tartıştı. Suudi Kabinesi iki kararı da yasalaştırmadı ve ölüm cezası kararlarında uygulanabilirliği hala net değil. Duruşma hakimleri kararlarını suçun işlendiği değil davanın görüldüğü sırada sanığın buluğ çağında olup olmadığına dair fiziki göstergelere bakarak veriyorlar. Çocuklar 13 yaşında işledikleri suçlar nedeniyle yetişkin gibi yargılanıp ölüm cezasına çarptırılmaktadır.
Sudan
Sudan 14 Mayıs 2009 günü Abdulrahman Zakaria Mohammed in El Fasher'i Kuzey Darfur'da idam etti. Mayıs 2007'de yargılandığı ve cinayet ve hırsızlık suçlarından suçlu bulunduğunda 17 yaşındaydı. Hakim ve avukatların bağımsızlığına dair BM Özel Raportörü Gabriela Carina Knaul de Albuquerque e Silva Aralık 2008'de Kartum'dakadi Yüksek Mahkeme'nin iki argümana dayanarak cezayı onayladığını söyledi. İlki, çocuklara ölüm cezası yasağının hodud suçlarını kapsamadığıydi. İkincisi ise Mahkeme çocuğun tanımının Ceza Yasasındaki "yetişkin" tanımından yola çıkılarak yapılması gerektiğiydi. Ceza Yasasındaki yetişkin tanımı ise şöyle: "belirgin doğal özelliklerle buluğa erdiği tespit edilen ve 15 yaşını tamamlamış ya da buluğ özellikleri gözükmese bile 18 yaşına gelmiş herkes yetişkin olarak tanımlanır."
Ocak 2010'da Çocuk Yasası'na yapılan bir değişiklikle reşit olma yaşı 18 olarak kesinleştirildi ve böylece Yüksek Mahkeme'nin ölüm cezasını onaylarken kullandığı argümanlardan biri geçersiz kılındı.
Düzeltme
8 Ekim 2010 tarihli basın açıklamamızda Suudi Arabistan'da 15 Ocak 2009'da idam edilen Mushabbab bin Ali al-Ahmari'nin çocuk suçlu olduğu bilgisi yer alıyordu. Ancak, verdikleri bilgiye dayanarak açıklamamızı yaptığımız İngilizce yayın yapan iki gazete Suudi Arabistan hükümetinin bir açıklamasını yanlış çevirmiş. Hükümetin açıklamasında Mushabbab'ın değil de, öldürdüğü kişinin mirasçılarının 18 yaşına basmasını bekledikleri ifade ediliyor. Basın açıklamamızı bu bilgi doğrultusunda düzeltiyor ve bu vakayla ilgili bilgiyi çıkarıyoruz. Bu durumda Suudi Arabistan'ın 2009 yılında en az iki çocuk suçluyu idam ettiği bilinmektedir.
