) به‌یروت، ٣٠ی مارسی، ٢٠١٧ - (هیومان ڕایتس ۆوچ له ڕاپۆرته‌كه‌ی ئه‌مڕۆیدا ڕایگه‌یاند، هێزه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له ڕێكه‌وتی ١٤ی مارسی ٢٠١٧ هه‌ستان به ته‌قه‌كردن له خۆپیشانده‌رانی شنگال به گوله‌ی پلاستیكی و گوله‌ی ڕاسته‌قینه‌و گازی فرمێسك ڕێژو له ئه‌نجامدا كه‌سێك كوژراو لانی كه‌م حه‌وت كه‌سی تریش بریندار بوون. ده‌بێت به‌رپرسانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان لێكۆڵینه‌وه ئه‌نجام بده‌ن له‌سه‌ر به‌كارهێنانی هێزی كووشنده له دژی خۆپیشانده‌ران.
سێ خۆپیشانده‌ر به هیومان ڕایتس ۆوچیان ووت كه ئه‌وان و خۆپیشانده‌رانی تر هێمنانه خۆپیشاندانیان كردووه‌و چه‌كیان پێنه‌بووه ,له كاتێكدا هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی ڕۆژئاوا كه چه‌كداری سوورین و له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی وه‌زاره‌تی ناوخۆیی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستاندان و له شنگال جێگیركراون ته‌قه‌یان له خۆپیشانده‌ران كردووه. ووتیشیان كه چه‌ند خۆپیشانده‌رێك به‌ردیان گرتۆته هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی ڕۆژئاوا، به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی کە ئه‌و هێزه ته‌قه‌یان له خۆپیشانده‌ران كردووە. فه‌رمانده‌یه‌كی پێشمه‌رگه‌ی ڕۆژئاواش له ٢٦ی مارس به هیومان ڕایتس ۆوچی ووت، ژماره‌یه‌كی كه‌م له خۆپیشانده‌ران چه‌كیان پێبووه‌و ته‌قه‌یان كردووه کە ئه‌وه‌ش كوژراو برینداری لێكه‌وتۆته‌وه، به‌ڵام ووته‌ی شایه‌تحاڵان پێچه‌وانه‌ی قسه‌كانی ئه‌م فه‌رمانده‌یه بوو .
له‌ما فه‌قیه، جێگری به‌رێوه‌به‌ری هیومان ڕایتس ۆوچ له خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ووتی، ‘’هیچ به‌ڵگه‌یه‌كمان نه‌بینیووه سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه هێزه چه‌كداره‌كان هۆكارێكی شه‌رعیان هه‌بووبێت بۆ ته‌قه‌كردن له خۆپیشانده‌ران، كه هیچ هه‌ڕه‌شه‌یه‌كیان له‌سه‌ر ژیانی ئه‌وان و كه‌سانی تر دروست نه‌كردووه. ده‌بێت حكومه‌ت ده‌ستبه‌جێ هه‌ستێ به ئه‌نجامدانی لێكۆڵینه‌وه له‌م پێشێلکاریە ئاشكرایه له‌سه‌ر به‌كارهێنانی هێزی كوشنده له‌دژی خۆپیشانده‌ران.’’
هیومان ڕایتس ۆوچ هیچ به‌یاننامه‌و بڵاوكراوه‌یه‌كی گشتی له‌لایه‌ن به‌رپرسانه‌وه سه‌باره‌ت به‌م ڕووداوه و ڕوونكردنه‌وه‌ی به‌كارهێنانی هێز له‌وباره‌یه‌وه نه‌بینیووه.
سێ خۆپیشانده‌ره‌كه به هیومان ڕایتس ۆوچیان ووت، له ڕێكه‌وتی ١٤ی مارس و له ده‌وروبه‌ر یكاتژمێر ١٠ی سه‌رله‌به‌یانی به‌سه‌دان خۆپیشانده‌ر كه له نێوانیاندا ژن و منداڵیش هه‌بوون له نزیك خانه‌سوور كه شارۆچكه‌یه‌كی سەر بە شنگاله و له‌ژێر كۆنترۆڵی پارتی كرێكارانی كوردستان( پە‌كه‌كه) دایه گردبوونه‌وه. گردبوونه‌وه‌كه‌یان به‌مه‌به‌ستی ده‌ربڕینی ناڕه‌زایی بوو له‌سه‌ر جێگیركردنی پێشمه‌رگه‌ی ڕۆژئاوا كه هێزێكی چه‌كداری سه‌ربه پارتی دیموكراتی كوردستانه له ناوچه‌كه له‌دوای كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی له ده‌ست ده‌وڵه‌تی ئیسلامی ( ناسراو به داعش) له كۆتایی ساڵی ٢٠١٥.
خۆپیشانده‌ره‌كان ووتیان، به ئۆتۆمبێل له خانه‌سووره‌وه به‌ره‌و شارۆچکەی سنوونی ڕۆیشتوون كه له‌وێ ژماره‌یه‌كی زۆر له پێشمه‌رگه‌ی ڕۆژئاوای لێ جێگیركرابوو. خۆپیشانده‌ره‌كان ووتیان، له ده‌وروبه‌ری كا تژمێر ١١:٤٥خوله‌كی سه‌رله‌به‌یانی خۆپیشانده‌ران كه له‌لایه‌ن ژنانه‌وه ڕێبه‌ری ده‌كران به هوتاف كێشان له دژی جێگیربوونی پێشمه‌رگه‌ی ڕۆژئاوا له‌ناوچه‌كه به‌ره‌و ئه‌و شوێنه چوون كه پێشمه‌رگه‌كانی لێبوو.
كاتێك هه‌ندێك له خۆپیشانده‌ران كه ته‌نها ١٠ مه‌ترێك له ساتره‌كه‌یانه‌وه دوورده‌بن، نزیكه‌ی ١٠ چه‌كدار له‌و ٢٠٠ چه‌كداره‌ی كه‌له‌وێ جێگیركرابوون دێنه‌ده‌ره‌وه‌و بۆ ماوه‌ی ١٥ خوله‌ك گازی فرمێسك ڕێژ له دژی خۆپیشانده‌ران به‌كارده‌هێنن. خۆپیشانده‌ره‌كان ووتیان، ئه‌وان و خۆپیشانده‌ره‌كانی تر نه‌كشانه‌وه‌و به تووندوتیژی وه‌ڵامیان نه‌دایه‌وه، به‌ڵام دوای ١٠ خوله‌ك و به‌بێ هیچ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك بۆ بڵاوه‌پێكردنی خۆپیشانده‌ران، چه‌كداره‌كان ده‌ستیان به ته‌قه‌كردن كرد.
خۆپیشانده‌رێك به‌ناوی حاجی حه‌سه‌ن ووتی، بینی كه چوار خۆپیشانده‌ر به‌هۆی به‌ركه‌وتنی گوله كه‌وتنه سه‌ر زه‌وی و خۆپیشانده‌رێكی تر به‌ناوی نازێ نایفی ته‌مه‌ن ٢١ ساڵ گوله‌یه‌ك به‌رسه‌ری ده‌كه‌وێت و هه‌رله‌وێدا گیان له‌ده‌ست ده‌دات. خۆپیشانده‌رێكی تر ووتی كه ته‌نها چه‌ند مه‌ترێكی كه‌م له نایفه‌وه دووربووه كاتێك به‌ركه‌وتووه‌و له‌گه‌ڵ خۆپیشانده‌ره‌كانی تر هه‌ڵیانگرتووه‌و بردویانه‌ته ناو ئۆتۆمبێلێك. ئه‌و ووتی كه بینیوویه‌تی خۆپیشانده‌رێكی تر كه كوڕێكی ته‌مه‌ن ٢٥ ساڵ بووه فیشه‌كێك به‌رقاچی چه‌پی كه‌وتووه‌و كچێكی تر ده‌ستی ڕاستی به‌ركه‌وتووه‌و یه‌كێكی تر قاچی ڕاستی. خۆپیشانده‌ره‌كان ناوی چوار خۆپیشانده‌ری ترو شێوازی برینه‌كانیانیان بۆ هیومان ڕایتس ۆوچ باسكرد.
خۆپیشانده‌ره‌كان ووتیان، هه‌رله‌دوای كوشتنی نایف ژماره‌یه‌ك له ئۆتۆمبێلی هێزه ئه‌منیه‌كان گه‌یشتنه شوێنەكه و ١٠ پۆلیسی چالاکیە مه‌ده‌نیەکان په‌یوه‌ندیان به هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی ڕۆژئاواوه كرد. له‌و كاته‌دا، دوو خۆپیشانده‌ر ووتیان، نزیكه‌ی ١٠ له خۆپیشانده‌ره‌كان ده‌ستیان كرد بە هاویشتنی به‌رد بۆ پۆلیسه‌كان، به‌ڵام دوای ئه‌وه خۆپیشانده‌ره‌كان به خێرایی له شوێنه‌كه بڵاوه‌یان كرد. ئه‌و فه‌رمانده‌یه‌ی ڕۆژئاوا كه قسه‌ی بۆ هیومان ڕایتس ۆوچ كرد ووتی، له‌گه‌ڵ گه‌یشتنی خۆپیشانده‌ران هێزه‌كانیان داوای هاوكاریان له پۆلیسی چالاکیە مه‌ده‌نیەکان كرد، دوای ئەوەش خۆپیشانده‌ران دەستیان کرد بە هاویشتنی به‌رد بەرەوڕووی پۆلیسی چالاکیە مەدەنیەکان و ئه‌وانیش به گوله‌ی پلاستیكی وه‌ڵامیان داونه‌ته‌وه‌و کە ئه‌مه‌ش هیچ قوربانیه‌كی لێنه‌كه‌وتۆته‌وه.
ئه‌مه دواین سه‌ركوت كردنه له‌دوی وه‌ستانی پێكدادانه‌كانی نێوان پێشمه‌رگه‌ی ڕۆژئاواو هێزه‌كانی سه‌ربه په‌كه‌كه له شنگال. به‌پێی ڕاپۆرتی میدیا كوردیه‌كان له ٣ی مارسی ٢٠١٧، هێزه ئه‌منیه‌كانی پارتی یه‌كێتی دیموكراتی سه‌ربه په‌كه‌كه (په‌یه‌ده) له باكووری سووریا هه‌ستاون به ده‌ستگیركردنی زیاتر له ٤٠ ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نیشتمانی كورد كه پارتێكی سه‌ربه مه‌سعود بارزانی سه‌ررۆكی هه‌رێمی كوردستانه. پاشان، له ڕێكه‌وتی ٤ی مارس، پۆلیس و هێزه ئه‌منیه‌كانی سه‌ربه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان هه‌ستاوون به ده‌ستگیركردنی ٣٢ خۆپیشانده‌ری بێ چه‌ك له هه‌ولێر له كاتی خۆپیشاندانێكی هێمنانه له‌دژی پێكدادانه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی شنگال. به‌پێی ووته‌ی سێ خۆپیشانده‌ر كه ده‌ستگیركرابوون، هه‌مان ڕۆژ ٢٣ كه‌س له خۆپیشانده‌ره‌كان ئازاد ده‌كرێن و سێ خۆپیشانده‌ری تر له ماوه‌ی چوار ڕۆژی داهاتوودا، به‌ڵام شه‌ش خۆپیشانده‌ر كه هه‌موویان بیانی بوون هێشتا به ده‌ستبه‌سه‌ری ماونه‌ته‌وه.
به‌پێی پره‌نسیپه بنچینه‌ییه‌كانی ڕێكخراوی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان له‌سه‌ر به‌كارهێنانی هێزو چه‌ك له‌لایه‌ن پۆلیس و هێزه ئه‌منیه‌كان، ده‌بێت به‌رپرسان ‘’ئه‌وه‌ندی له توانایاندایه و بۆیان ده‌كرێت هۆكاری ناتووندوتیژی به‌كاربهێنن به‌رله په‌نابردن بۆ به‌كارهێنانی هێزو چه‌ك.’’ ده‌بێت به‌كارهێنانی بە ئه‌نقه‌ستی هێزی كووشنده و چه‌ك ته‌نها له كاتێكدا بێت كه بۆ پارێزگاریكردن له ژیانی هاووڵاتیان بێت.’’ ئه‌و پره‌نسیپه ئاماژه به‌وه ده‌كات كه له حاڵه‌تی كوشتن و بریندار بووندا، ده‌بێت ده‌زگای په‌یوه‌ندیدار هه‌ستێ به ئه‌نجامدانی لێپێچینە‌وه و لێکۆڵینه‌وه وە ئاماده‌كردنی ڕاپۆرتێكی تێروته‌سه‌ل له‌وباره‌یه‌وه‌و ناردنی بۆ به‌رپرسانی ئیداری و داواكاری گشتی.
ده‌بێت حكومه‌ت دڵنیایی بدات له‌وه‌ی كه به‌كارهێنانی هێزو چه‌ك به هه‌ڕه‌مه‌كی و بەشێوەیەکی تووندوتیژانە له‌لایه‌ن به‌رپرسانی هێزه ئه‌منیه‌كانه‌وه وه‌ك ئه‌نجامدانی تاوان سزا بدرێت. ده‌بێت ئه‌فسه‌ری به‌رپرس وه‌ك به‌رپرسیار لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ بكرێت ئه‌گه‌ر زانیبێتی یان ده‌بوایه بیزانیایه كه چه‌كدارانی ژێر فه‌رمانده‌یی ئەو په‌نایان بۆ به‌كارهێنانی هێزو چه‌ك به‌شێوه‌یه‌كی نایاسایی بردووه به‌ڵام هه‌موو ڕێوشوێن و پێوەرێکیان نه‌گرتۆته‌به‌ر له پێناو ڕێگرتن له به‌كارهێنانی هێز بەم شێوازە.
فه‌قیه ووتی، ‘’ده‌بێت به‌رپرسانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان دڵنیای بده‌ن سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه ئه‌و هێزه چه‌كدارانه‌ی ئه‌رك و كاروباری هێزی ئه‌منی ڕاده‌په‌ڕێنن په‌نا نه‌به‌نه به‌ر به‌كارهێنانی هێز زیاد له‌قه‌باره‌ی خۆی، به‌تایبه‌ت هێزی كوشنده وە لێكۆڵینه‌وه له‌وانه‌ش بكه‌ن كه ئه‌م جۆره كارانه ئه‌نجام ده‌ده‌ن به فه‌رمانده‌كانیشه‌وه.’’
