(نیویارک، 17 اگست 2016) نیروهای امنیتی افغانستان در جریان عملیاتهای نظامی در مناطق تحت کنترل طالبان، به شکل فزایندهای از مکاتب به عنوان پایگاه نظامی استفاده میکنند. این عمل زندگی کودکان را باخطر مواجه کرده و سبب میشود تا هزاران کودک از آموزش محروم بمانند. سازمان دیدبان حقوق بشر، این مطلب را در گزارشی که امروز به نشر رسید، خاطرنشان کرده است. سازمان دیدبان حقوق بشر تأکید کرد که دولت افغانستان باید اقدامات فوری لازم را در راستای توقف روند استفاده از مکاتب برای مقاصد نظامی اتخاذ کند.
گزارش 39 صفحهای این سازمان که زیر عنوان: «تعلیم و تربیت در خط اول جنگ: استفادۀ نظامی از مکاتب در ولایت بغلان افغانستان» به نشر رسیده است، موارد استفادۀ نظامی از مکاتب در ولایت بغلان توسط نیروهای امنیتی افغانستان و طالبان را مستند میسازد. این گزارش بر اساس مصاحبههای انجام شده با بیشتر از 20 تن از مدیران مکاتب، معلمین، کارمندان اداری و نیز خانوادههایی که بر اثر این جنگها متأثر شدهاند، تهیه شده است. طوریکه مکاتب در سراسر افغانستان به طور فزایندهای در خط اول جنگها قرار میگیرند، زندگی دانش‌آموزان در این مکاتب به خطر افتاده و خوف آن وجود دارد که با استفادۀ نیروهای دولتی افغانستان از ساختمان مکاتب، این مکاتب مورد هدف حملۀ نیروی مخالف قرار گرفته یا دانش‌آموزان، تا زمانی که ساختمان بدیل مکتب برای‌شان فراهم شود، از رفتن به مکتب باز مانند.
خانم پاتریشیا گوسمن، پژوهشگر ارشد سازمان دیدبان حقوق بشر میگوید: «روند تعلیم و تربیت اطفال افغانستان نه تنها از سوی طالبان، بلکه از طرف نیروهای امنیتی افغان نیز که در داخل مکاتب موضع میگیرند با خطر مواجه میشود. اطفال توسط نیروهایی که قرار است از جان آنها محافظت کنند، در معرض خطر قرار داده میشوند.»
جریان دههها جنگ دوامدار در افغانستان، نظام آموزشی این کشور را تضعیف کرده و باعث شده است که نسلهای متعدد افغانها از تعلیم و تربیت محروم شوند. به همین دلیل، از اواخر سال 2001 به اینسو، تلاشهای تعداد زیادی از کشورهای تمویل‌کنندۀ افغانستان بر بازسازی زیربناهای تخریبشدۀ نظام تعلیمی افغانستان متمرکز بوده است.
کشورهای تمویل کنندۀ خارجی، به شکل افزایندهای بالای نظام آموزشی مثل اعمار مکاتب، حمایت از آموزش استادان، فراهمآوری کتابهای درسی و سایر مواد آموزشی برای تمام مکاتب در سراسر افغانستان سرمایهگذاری و توجه کردهاند؛ ولی از زمانیکه وضعیت امنیتی در سالهای اخیر رو به وخامت گذاشته است، مکاتب به شکل افزایندهای از سوی نیروهای امنیتی افغان و شورشیان، که از این مکاتب به عنوان سنگر استفاده میکنند، مورد تهدید قرار گرفتهاند.
در یک مورد در سال 2010م، طالبان بر یکی از مکاتب متوسطه در قریه «پوستک بازار» ولایت بغلان، که توسط نیروهای امنیتی دولتی تصرف شده بود، حمله کرده و هفت مأمور پولیس را در داخل صنفهای درسی به قتل رسانیدهاند. یکی از مسئولان این مکتب گفته است: «خون کشتهشدگان از روی دیوارهای صنف اصلاً پاک نمیشد و ما مجبور شدیم تا دیوارهای صنف را با تیغۀ تبر بتراشیم.»
در سال 2015م، نیروهای دولتی مکتب مذکور را دوباره تصرف کرده و با جابهجا کردن بوجیهای ریگ در قسمت فوقانی منزل دوم آن، مکتب را به سنگر تبدیل کردند. این درحالی بود که شاگردان در منزل تحتانی این مکتب تلاش داشتند تا به درسهایشان ادامه بدهند. باوجود اینکه مسئولان این مکتب موفق شدند که از طریق تماس با مقامات ذیربط در کابل و دریافت مکتوب رسمی، امر تخلیه مکتب را بهدست آورند؛ ولی قومندان نیروهای امنیتی در محل، امر مذکور را نادیده گرفت. زمانیکه مسئولان این مکتب تلاش کردند که امر تخلیه مکتب را در جریان برگزاری امتحانات مکتب دوباره به قومندان نیروهای امنیتی نشان دهد، عساکر تحت امر این قومندان، با سلاحهای دست داشتهشان به طرف محل تجمع استادان و شاگردان فیر کردند.
براساس یافتههای سازمان دیدبان حقوق بشر، طالبان نیز از مکاتب در ولایت بغلان به عنوان پایگاه نظامی استفاده کردهاند. گروه طالبان مکتبی که در قریۀ عمرخیل قرار داشت و از طرف دولت سویدن تمویل شده بود را تصرف کردند. این مکتب در سال 2015م افتتاح شده و حدود 350 کودک دختر و پسر در آن آموزش می‌دیدند. طالبان درخواست بزرگان محلی مبنی بر ترک ساختمان این مکتب را رد کردند. در اوایل سال 2016م نیروهای دولتی با توپ و تفنگ بالای طالبان که در داخل این مکتب جا گرفته بودند حمله کردند که در نتیجه، طالبان از محل فرار کردند؛ ولی تعمیر مکتب کاملا ویران شد.
سازمان دیدبان حقوق بشر اظهار داشت که یکی از دستاوردهای عمدۀ حکومت افغانستان، پس از سقوط طالبان، افزایش جمعیت دختران در مکاتب کشور بوده است؛ اما اگر نیروهای نظامی در داخل ساختمان مکاتب حضور داشته و احتمال حمله بر مکاتب وجود داشته باشد، والدین علاقه چندانی به فرستادن دخترانشان به مکاتب نخواهند داشت که این مسئله سبب خواهد شد تا دختران از ادامۀ تعلیم محروم شوند.
طبق مقررات حاکم بر جنگ، مکاتب از جملۀ اهداف غیرنظامی بوده و تا زمانیکه برای مقاصد نظامی استفاده نشوند، مورد حمله قرار نخواهند گرفت. استفاده غیرضروری نیروهای نظامی از ساختمان مکاتب، مخالف اعلامیۀ جهانی «مکاتب امن» میباشد که افغانستان آن را در سال 2015م تصویب کرده است. این اعلامیه از طرفهای درگیر در جنگهای مسلحانه میخواهد تا «از مکاتب و دانشگاهها به منظور پیشبرد هیچ هدف نظامیشان استفاده نکنند.»
خانم گوسمن علاوه کرد: «تا زمانیکه از مکاتب برای مقاصد نظامی استفاده شده و هنوز خطر حمله بر مکاتب وجود داشته باشد، دستاوردهای افغانستان در یک دهه گذشته مبنی بر بازسازی نظام آموزشی افغانستان و افزایش فرصتهای تعلیمی برای دختران، در معرض خطر قرار خواهد داشت. دولت افغانستان باید نیروهای امنیتی خود را از مکاتب خارج کند.»
