(Βηρυτός) – οι τουρκοκυπριακές αρχές οφείλουν να απελευθερώσουν άμεσα τους 175 Σύρους αιτούντες άσυλο που τελούν υπό κράτηση και οι ελληνοκυπριακές αρχές οφείλουν να τους επιτρέψουν να διασχίσουν τη γραμμή προς την επικράτεια τους και να εξετάσουν τα αιτήματα ασύλου τους, ανακοίνωσε σήμερα η Human Rights Watch.
Στις 20 Μαρτίου 2020, προβάλλοντας ως αιτιολογία την απαγόρευση κυκλοφορίας λόγω Covid-19, οι ελληνοκυπριακές αρχές αρνήθηκαν να δώσουν άδεια ελλιμενισμού σε ένα σκάφος με αιτούντες άσυλο, πολλοί εκ των οποίων προσπαθούν να επανενωθούν με τις οικογένειές τους που έχουν ήδη εγκατασταθεί στην Κυπριακή Δημοκρατία. Τελικά το σκάφος έπλευσε βορειότερα και οι τουρκοκυπριακές αρχές διέσωσαν τους επιβαίνοντες από τα ρηχά ύδατα όταν το σκάφος τους ανετράπη. Οι αιτούντες άσυλο επί του παρόντος ουσιαστικά κρατούνται από τις τουρκοκυπριακές αρχές, οι οποίες τους έχουν δηλώσει ότι θα τους μεταφέρουν στην Τουρκία.
«Οι τουρκοκυπριακές αρχές αρχικά διέσωσαν και παρείχαν ασφάλεια στους Σύρους αιτούντες άσυλο, αλλά τώρα φαίνεται ότι τους έχουν θέσει σε επ’ αόριστον κράτηση», είπε η Nadia Hardman, ερευνήτρια για τα δικαιώματα προσφύγων και μεταναστών στην Human Rights Watch. «Από τη δική τους πλευρά, οι ελληνοκυπριακές αρχές δεν πρέπει να αγνοούν τα αιτήματα προστασίας και οικογενειακής επανένωσης εκ μέρους πολλών αιτούντων άσυλο στο έδαφός τους».
Οι 175 Σύροι αιτούντες άσυλο, οι περισσότεροι από τους οποίους εγκατέλειψαν τις εστίες τους στο Χαλέπι και το Ιντλίμπ, αναχώρησαν με σκάφος από τη Μερσίνη στη νότια Τουρκία με κατεύθυνση την Κύπρο στις 20 Μαρτίου. Αφού η ελληνοκυπριακή ακτοφυλακή τούς επαναπροώθησε, το υπερπλήρες σκάφος κινήθηκε βόρεια και ανετράπη κοντά στις βόρειες ακτές της Κύπρου. Δεν τραυματίστηκε κανείς και οι τουρκοκυπριακές αρχές βοήθησαν του Σύρους να βγουν στη στεριά και τους πρόσφεραν είδη ανθρωπιστικής βοήθειας.
Οι αρχές φιλοξένησαν για λίγες μέρες τους αιτούντες άσυλο σε κλειστό γήπεδο και έπειτα τους μετέφεραν σε πολυκατοικία για καραντίνα διάρκειας 14 ημερών. Η περίοδος αυτή έληξε την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου αλλά οι τουρκοκυπριακές αρχές έχουν κρατήσει τους Σύρους πρόσφυγες ουσιαστικά σε κατ’ οίκον περιορισμό, όπου παραμένουν έγκλειστοι στα διαμερίσματα και υπό συνεχή παρακολούθηση. Η νομική βάση για τον συνεχιζόμενο εγκλεισμό τους είναι ασαφής, επειδή κατά τη νομοθεσία στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, η κράτηση για λόγους μετανάστευσης επιτρέπεται μόνο για 8 ημέρες, με παράταση μόνο βάσει δικαστικής απόφασης, που η Human Rights Watch κατανοεί ότι δεν έχει ζητηθεί στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Σε ό,τι αφορά το διεθνές δίκαιο, η Κυπριακή Δημοκρατία αναφέρεται σε ολόκληρο το νησί, ωστόσο επί του παρόντος, εκ των πραγμάτων, τελεί υπό τον έλεγχο δύο κρατών. Η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας ελέγχει, εκ των πραγμάτων το νότιο τμήμα του νησιού. Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αυτοαποκαλούμενη Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ) διοικεί το βόρειο τμήμα που θεωρείται ότι τελεί, εκ των πραγμάτων, υπό τον έλεγχο της Τουρκίας, της μόνης χώρας που αναγνωρίζει την οντότητα της ΤΔΒΚ. Δυνάμει του διεθνούς δικαίου, η Τουρκία αντιμετωπίζεται ως κατοχική δύναμη και αναλαμβάνει την ευθύνη για τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων εκεί.
Η Human Rights Watch μίλησε με δύο από τους αιτούντες άσυλο, που έκαναν λόγο για συνθήκες συνωστισμού, με 15 έως 21 άτομα κατά μέσο όρο ανά δωμάτιο. «Δεν μας αφήνουν να βγούμε έξω», είπε ένας από αυτούς. «Δεν μας επιτρέπουν να βγούμε ούτε στο μπαλκόνι. Περνάμε όλη την ημέρα στα δωμάτιά μας. Δεν γνωρίζουμε απολύτως τίποτα και δεν ξέρουμε τι θα απογίνουμε». Η Human Rights Watch κατανοεί ότι οι αιτούντες άσυλο έχουν πρόσβαση σε νοσηλευτή, αλλά δεν έχουν ελεγχθεί για τον Covid-19.
Η ΤΔΒΚ εξέδωσε διαταγές απέλασης από το έδαφος της Τουρκίας για το σύνολο των 175 αιτούντων άσυλο. Η Human Rights Watch κατανοεί ότι η Τουρκία αρνείται να δεχθεί Σύρους, επικαλούμενη ανησυχίες που σχετίζονται με τον Covid-19.
Η Τουρκία έχει επανειλημμένα παραβιάσει την απαγόρευση για την επαναπροώθηση – με τις αναγκαστικές επιστροφές προσφύγων ή αιτούντων άσυλο σε χώρα όπου πιθανώς να υπόκεινται σε διώξεις ή να υπάρξουν σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους, ανέφερε η Human Rights Watch. Από τον Ιούλιο του 2019 η Τουρκία έχει απελάσει εκατοντάδες Σύρους, ίσως και περισσότερους. Όλοι οι Σύροι που επιστρέφονται αναγκαστικά στην Τουρκία αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της περαιτέρω επαναπροώθησής τους στη Συρία.
Η Human Rights Watch μίλησε με τρεις Σύρους αιτούντες άσυλο στην Κυπριακή Δημοκρατία που είπαν ότι πέρυσι, κατά τις προσπάθειές τους να φθάσουν στην Κύπρο, είχαν συλληφθεί από την τουρκική ακτοφυλακή και είχαν εν τέλει επιστραφεί στη Συρία. Σε όλες τις περιπτώσεις, αναγκάστηκαν να υπογράψουν έντυπα εθελούσιου επαναπατρισμού, μία τακτική που κατέγραψε η Human Rights Watch.
Οι εγκλωβισμένοι στο βόρειο τμήμα της Κύπρου αιτούντες άσυλο εξέφρασαν την απογοήτευσή τους και τον φόβο ότι θα επιστραφούν στην Συρία. Τρεις επιχείρησαν να αποδράσουν πηδώντας από το μπαλκόνι του διαμερίσματος, αλλά τους έπιασαν και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στα δωμάτιά τους, χωρίς τραυματισμό. Ενώ η Τουρκία αρνήθηκε να τους δεχθεί, η Human Rights Watch ανησυχεί ότι αυτή η στάση μπορεί να αλλάξει όταν χαλαρώσουν οι αυστηροί περιορισμοί στην ελευθερία μετακινήσεων λόγω Covid-19.
Η υπό τουρκικό έλεγχο ΤΔΒΚ δεν διαθέτει δικό της σύστημα ασύλου. Στο βόρειο τμήμα του νησιού οι αιτούντες άσυλο δεν έχουν πρόσβαση στην προστασία που υποχρεούται να παρέχει η Κύπρος στους αιτούντες άσυλο ως μέλος της ΕΕ. Αντ’ αυτού, μερικές φορές δίδεται σε μη κυβερνητικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή η δυνατότητα πρόσβασης στους μετανάστες που φθάνουν στο βόρειο τμήμα του νησιού ώστε να διαπιστώσουν εάν χρήζουν διεθνούς προστασίας. Εάν οι οργανώσεις κρίνουν ότι ισχύει κάτι τέτοιο, οι αρχές κατά κύριο λόγο έχουν την τάση να επιτρέπουν την παραμονή των μεταναστών και τους έχουν χορηγήσει πρόσβαση σε θεμελιώδη δικαιώματα όπως υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση και εργασία. Η Human Rights Watch κατανοεί ότι δεν έχει δοθεί ακόμα στις οργανώσεις δυνατότητα πρόσβασης στους 175 αιτούντες άσυλο.
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει το δικαίωμα να ελέγχει τα σύνορά της και να διαχειρίζεται τις διελεύσεις στη χώρα, αλλά δεσμεύεται από τη Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, που εγγυάται το δικαίωμα αίτησης ασύλου. Η όποια αδυναμία να το πράξει μπορεί επίσης να παραβιάζει την αρχή της μη επαναπροώθησης. Η μη παροχή συνδρομής σε σκάφος που βρίσκεται σε κατάσταση κινδύνου ενδέχεται επίσης να αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας και των υποχρεώσεων της ΕΕ για την έρευνα και τη διάσωση.
Δυνάμει του διεθνούς δικαίου, τα μέτρα δημόσιας υγείας πρέπει να τηρούν το μέτρο της αναλογικότητας, να μην εμπεριέχουν διακρίσεις και να βασίζονται σε διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία. Μέτρα που απαιτούν περίοδο απομόνωσης ή καραντίνας μπορεί να επιτρέπονται, αλλά η πανδημία δεν δικαιολογεί οριζόντιες απαγορεύσεις σε σκάφη να βγαίνουν στη στεριά, κάτι που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία των επιβαινόντων σε αυτά.
Οι τουρκικές αρχές, καθώς και η ΤΔΒΚ δεσμεύονται από την αρχή της μη επαναπροώθησης. Δεσμεύονται επίσης από το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που απαγορεύει την αυθαίρετη κράτηση. Ενώ οι παράτυποι μετανάστες δύναται να κρατούνται για περιορισμένες χρονικές περιόδους, συμπεριλαμβανομένου του χρονικού διαστήματος κατά το οποίο εκκρεμεί η νόμιμη απομάκρυνσή τους, εάν αυτή η απομάκρυνση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα, τότε πρέπει να απελευθερώνονται.
Τα κράτη δεν πρέπει να θέτουν υπό κράτηση παιδιά για λόγους που σχετίζονται με τη μετανάστευση και οφείλουν να παρέχουν κατάλληλη φροντίδα σε ασυνόδευτα παιδιά. Στις 13 Απριλίου η UNICEF ανακοίνωσε ότι όλες οι κυβερνήσεις πρέπει να αναστείλουν την κράτηση παιδιών και να απελευθερώσουν επειγόντως τα παιδιά όταν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, λόγω των αυξημένων κινδύνων προσβολής από Covid-19 κατά την κράτηση.
Οι τουρκοκυπριακές αρχές οφείλουν να βάλουν τέλος στην κράτηση Σύρων αιτούντων άσυλο και να διασφαλίσουν ότι φιλοξενούνται σε χώρους όπου μπορεί να εφαρμόζεται η κοινωνική αποστασιοποίηση και η σωστή υγιεινή καθώς και ότι έχουν πρόσβαση σε επαρκή τρόφιμα, νερό, ιατρική περίθαλψη και νομική βοήθεια, είπε η Human Rights Watch.
«Οι Σύροι αιτούντες άσυλο κρατούνται υπό συνθήκες συνωστισμού, είναι ευάλωτοι στη διάδοση του Covid-19 και ζουν με τον φόβο της αναγκαστικής επιστροφής τους στη χώρα που εγκατέλειψαν», είπε η Hardman. «Μετά την απελευθέρωσή τους από την κράτηση, η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να δεχθεί άμεσα τα αιτήματά τους για άσυλο και οικογενειακή επανένωση και να τους προστατεύσει από τον κίνδυνο επιστροφής σε διώξεις ή σε άλλες σοβαρές παραβιάσεις στη Συρία».
