Skip to main content

Ελλάδα: οι συνθήκες στους καταυλισμούς θέτουν σε κίνδυνο τις γυναίκες και τα κορίτσια

Οι αιτούσες άσυλο δεν έχουν ασφαλή πρόσβαση σε Τρόφιμα, Νερό, Υγειονομική Περίθαλψη

(Αθήνα) – οι γυναίκες και τα κορίτσια αντιμετωπίζουν την απόλυτη ανασφάλεια στο υπερπλήρες Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας για αιτούντες άσυλο και μετανάστες στη Λέσβο, ανακοίνωσε σήμερα η Human Rights Watch, δημοσιεύοντας επίσης και ένα βίντεο όπου παρουσιάζονται οι οικτρές συνθήκες. Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να λάβει άμεσα μέτρα ώστε να διασφαλίσει ασφαλείς, ανθρώπινες συνθήκες για γυναίκες και κορίτσια σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων και τα πρότυπα για ανθρωπιστικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Στις  2 Δεκεμβρίου 2019 το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στη Μόρια φιλοξενούσε περίπου 16.800 άτομα σε μία εγκατάσταση χωρητικότητας μικρότερης των 3.000 ατόμων. Ο υπερπληθυσμός είχε ως αποτέλεσμα οι αρχές, καθώς και ορισμένοι αιτούντες άσυλο και μετανάστες, να κατασκευάσουν αυτοσχέδια καταλύματα εκτός των ορίων του περιμετρικού φράκτη του καταυλισμού της Μόριας, αρχικά στην παρακείμενη περιοχή που ονομάστηκε «Olive Grove» και τώρα σε έναν δεύτερο ελαιώνα, χωρίς εγκαταστάσεις ύδρευσης και αποχέτευσης. Σε όλες τις περιοχές οι γυναίκες και τα κορίτσια, συμπεριλαμβανομένων όσων ταξιδεύουν μόνες, ζουν δίπλα σε άνδρες και αγόρια με τους οποίους δεν έχουν συγγενική σχέση, συχνά σε αντίσκηνα που δεν κλείνουν με ασφάλεια.

«Οι γυναίκες και τα κορίτσια στη Μόρια αισθάνονται ότι είναι υπερβολικά επικίνδυνο να επισκέπτονται την τουαλέτα» ανέφερε η Hillary Margolis, επικεφαλής ερευνήτρια για τα δικαιώματα των γυναικών στην Human Rights Watch.  «Η ζωή τους καθορίζεται από τον φόβο και αυτό δεν θα αλλάξει εκτός εάν η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίσει τους διάχυτους αυτούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν.»

Κατά τη διάρκεια της έρευνας στη Λέσβο τον Οκτώβριο η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι γυναίκες και κορίτσια εντός και γύρω από τη Μόρια δεν έχουν ασφαλή πρόσβαση σε ζωτικούς πόρους και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων καταλυμάτων, τροφίμων, νερού, αποχέτευσης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Οι συνεντεύξεις με 32 γυναίκες και 7 κορίτσια, καθώς και με 7 εκπροσώπους οργανισμών ανθρωπιστικής βοήθειας που δραστηριοποιούνται στη Λέσβο αποκάλυψαν ένα απειλητικό περιβάλλον, με ελάχιστη προστασία από τη σεξουαλική παρενόχληση και την έμφυλη βία.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια δήλωσαν ότι εξαιτίας του φόβου αποφεύγουν να βγαίνουν από το κατάλυμά τους ή να χρησιμοποιούν την τουαλέτα, το μπάνιο ή να περιμένουν στη σειρά για φαγητό. Οι γονείς δήλωσαν ότι δεν επιτρέπουν στις κόρες τους να βγαίνουν ασυνόδευτες, ακόμα και για να φοιτήσουν στο σχολείο. «Δεν βγαίνω μόνη [από τη σκηνή]», είπε η Νάιμα, 12 ετών, που ζει στον Ελαιώνα με την μητέρα της και την 14χρονη αδελφή της. «Οι άνδρες και τα αγόρια με κοιτάζουν, δεν μου αρέσει αυτό … [Εάν χρειάζομαι την τουαλέτα τη νύχτα], πρέπει να περιμένω όλη νύχτα – δεν έχω άλλη επιλογή».

Οι γυναίκες με αναπηρίες αντιμετωπίζουν πρόσθετα εμπόδια επειδή οι τουαλέτες και τα ντους βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από τα καταλύματα σε κακοτράχαλο έδαφος ή δεν είναι ειδικά διαμορφωμένες για άτομα με αναπηρίες. Οι εργαζόμενοι σε οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας που επιλαμβάνονται υποθέσεων σεξουαλικής ή έμφυλης βίας δήλωσαν ότι τα συστήματα προστασίας είναι σχεδόν ανύπαρκτα, εκθέτοντας τις γυναίκες και τα κορίτσια σε υψηλό κίνδυνο, ο οποίος αυξήθηκε με τον υπερπληθυσμό.

Ανώτερος Έλληνας αξιωματούχος είπε, στο πλαίσιο τηλεφωνικής κλήσης με την Human Rights Watch, ότι η διατήρηση των κατάλληλων συνθηκών στους καταυλισμούς είναι αδύνατη, ειδικά μετά από τις πρόσφατες αφίξεις μεγάλων αριθμών, επειδή η Ελλάδα φιλοξενεί αιτούντες άσυλο και μετανάστες που ξεπερνούν κατά πολύ τη χωρητικότητα των εγκαταστάσεων.  Σημείωσε την πίεση που υφίσταται η Ελλάδα και την έλλειψη στήριξης από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι ο φύλακας των πυλών της Ευρώπης, όπως καλείται να είναι από την ΕΕ, και ταυτόχρονα να αναμένεται να σέβεται πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα», είπε.

Οι συνθήκες στη Μόρια παραβιάζουν τις υποχρεώσεις της Ελλάδας έναντι των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο υπό τη διεθνή νομοθεσία και υπολείπονται κατά πολύ των προδιαγραφών μεταχείρισης που έχουν αναπτυχθεί για τις ανθρωπιστικές έκτακτες ανάγκες παγκοσμίως, δήλωσε η Human Rights Watch.

Με την πρόθεση της διευκόλυνσης της διεκπεραίωσης και επιστροφής στην Τουρκία υπό την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, η Ελλάδα έχει υιοθετήσει μία «πολιτική γεωγραφικού περιορισμού» που εγκλωβίζει τους ανθρώπους σε καταυλισμούς με ανεπαρκείς πόρους στα νησιά του Αιγαίου, ενώ περιμένουν την έκβαση των αιτήσεων ασύλου ή επιστροφής τους, που μπορεί να απαιτήσει μήνες ή ακόμα και χρόνια. Σε συνδυασμό με την έλλειψη υπηρεσιών με κυβερνητική στήριξη, αυτό δημιουργεί υπέρμετρο βάρος για τις οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας, που παρέχουν σχεδόν όλες τις υπηρεσίες στον καταυλισμό, σύμφωνα με όσους παραχώρησαν συνέντευξη.

Η κίνηση της κυβέρνησης τον Ιούλιο να σταματήσει την έκδοση των ΑΜΚΑ σε αιτούντες άσυλο επιδεινώνει την κατάσταση, παρεμποδίζοντας την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες δημόσιας υγείας,  με την εξαίρεση περιπτώσεων έκτακτης ανάγκης. Οι εκπρόσωποι οργανώσεων ανθρωπιστικής βοήθειας δήλωσαν ότι η υπέρμετρη ζήτηση σημαίνει πως ενίοτε πρέπει να απορρίπτουν όλες τις περιπτώσεις που απαιτούν ιατρική φροντίδα εκτός των πιο ακραίων περιπτώσεων ιατρικής φροντίδας και στήριξης σε άτομα που έχουν υποστεί έμφυλη βία. «Οι οργανώσεις δεν μπορούν να ανταποκριθούν πλέον στις αυξημένες ανάγκες», είπε ένας πάροχος υπηρεσιών. «Οι άνθρωποι καλούνται να λάβουν τρομακτικές αποφάσεις».

Δυνάμει της ελληνικής νομοθεσίας, οι αρχές οφείλουν να ταυτοποιούν τα «ευάλωτα» άτομα, συμπεριλαμβανομένων των εγκύων γυναικών και των νέων μητέρων, τα άτομα που έχουν υπάρξει θύματα σεξουαλικής και άλλης σοβαρής βίας, τις μονογονεϊκές οικογένειες με παιδιά κάτω των 18 ετών και τα παιδιά με αναπηρίες και να τα παραπέμπουν στις προσήκουσες υπηρεσίες υποστήριξης και στέγασης. Αυτό περιλαμβάνει ενδεχομένως στέγαση σε διαμερίσματα εκτός Μόριας.

Η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από γυναίκες και κορίτσια που πληρούν τα υφιστάμενα κριτήρια ευαλωτότητας  ή που ταυτοποιήθηκαν ως ευάλωτες μετά από εβδομάδες ή ακόμα και μήνες, συμπεριλαμβανομένων θυμάτων έμφυλης βίας, εγκύων γυναικών, νέων μητέρων, γυναικών με αναπηρίες και γυναικών μόνων με παιδιά κάτω των 18 ετών. Από τα τέλη του 2018 οι παραιτήσεις και οι ελλείψεις προσωπικού στην κρατική υπηρεσία που διεξήγαγε τους ελέγχους πλήρωσης κριτηρίων ευαλωτότητας στη Μόρια οδήγησαν σε μεγάλες καθυστερήσεις στην ταυτοποίηση των ευάλωτων ατόμων, με συνεπαγόμενες καθυστερήσεις σε τυχόν πρόσθετη στήριξη.

Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει επειγόντως να βελτιώσει την ασφάλεια και τις συνθήκες διαβίωσης των γυναικών και των κοριτσιών στη Μόρια, εξασφαλίζοντας ασφαλή πρόσβαση σε ασφαλή στέγη, τροφή, επαρκές νερό και δίκτυο αποχέτευσης καθώς και σε εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα. Η κυβέρνηση οφείλει να ταυτοποιεί και να συνδράμει ευάλωτες αιτούσες άσυλο και μετανάστριες στα ελληνικά νησιά, συμπεριλαμβανομένων θυμάτων έμφυλης βίας, γυναικών που είναι μόνες με παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών, εγκύων γυναικών, νέων μητέρων και ατόμων με αναπηρίες. Οφείλει να δώσει προτεραιότητα στην ενημέρωση για τις υφιστάμενες υπηρεσίες και τη διαθεσιμότητα εκπαιδευμένων γυναικών διερμηνέων.

Άλλες χώρες της ΕΕ οφείλουν να μοιραστούν την ευθύνη για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών, εξετάζοντας την αίτηση ασύλου τους και διευκολύνοντας την οικογενειακή επανένωση.

«Οι γυναίκες και τα κορίτσια που έχουν έρθει στην Ελλάδα αναζητώντας ασφάλεια βρίσκουν το ακριβώς αντίθετο στη Μόρια και η κατάσταση επιδεινώνεται διαρκώς», είπε η Margolis. «Η ελληνική κυβέρνηση έχει χρέος να εξασφαλίσει ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια δεν θα κρύβονται στα αντίσκηνα όλη μέρα από φόβο».

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια που αιτούνται άσυλο στη Λέσβο, δείτε παρακάτω.

Πρόσθετες Πληροφορίες, Μαρτυρίες από Γυναίκες και Κορίτσια

Όλα τα ονόματα έχουν αλλαχθεί για την προστασία της ιδιωτικότητας και της ασφάλειάς τους.

Στις 20 Νοεμβρίου 2019 οι ελληνικές αρχές ανακοίνωσαν σχέδιο μετεγκατάστασης 20.000 αιτούντων άσυλο στην ηπειρωτική χώρα έως τις αρχές του 2020 από πέντε ελληνικά νησιά που επί του παρόντος φιλοξενούν περίπου 40.000 αιτούντες άσυλο και μετανάστες, κι αυτό ήταν μία θετική κίνηση.  Ωστόσο, η κυβέρνηση σχεδιάζει να μετατρέψει τα κέντρα υποδοχής για την ταυτοποίηση, την εξέταση  και την απέλαση συμπεριλαμβανομένης της Μόριας, σε κέντρα κράτησης.  

Αντί να καθιερώσουν την καθολική κράτηση των αιτούντων άσυλο και μεταναστών σε κλειστές εγκαταστάσεις, οι ελληνικές αρχές οφείλουν να εξασφαλίσουν ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης σε ανοικτούς καταυλισμούς, σύμφωνα με τα διεθνή και ενωσιακά πρότυπα για την υποδοχή, την προστασία, την ασφάλεια, την υγεία και την υγιεινή.  Στο μεταξύ, οφείλουν να υιοθετήσουν άμεσα μέτρα ώστε να εξασφαλίσουν τα βασικά δικαιώματα, τις υπηρεσίες και την ασφάλεια σε γυναίκες και κορίτσια τόσο στη Μόρια όσο και σε άλλα hotspot των νησιών. 

Την 1η Ιανουαρίου θα τεθεί σε ισχύ ένας νέος νόμος που μειώνει την προστασία των ευάλωτων ομάδων. Μπορούν να υπόκεινται σε «ταχύρρυθμες» διαδικασίες στα σύνορα και ορισμένοι - όπως άτομα που έχουν διαγνωστεί με διαταραχή μετατραυματικού στρες- δεν θα θεωρούνται πλέον «ευάλωτα».

Από τον Οκτώβριο του 2018 η έλλειψη γιατρών, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών από το Υπουργείο Υγείας στη Μόρια, το οποίο ευθύνεται για την διεξαγωγή ελέγχων ευαλωτότητας είχε ως αποτέλεσμα σοβαρές καθυστερήσεις, ανεπαρκείς ελέγχους ή, κατά περιόδους, την ολοσχερή παύση των ελέγχων.  Οι εργαζόμενοι στις οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας στη Μόρια είπαν ότι αυτό οδήγησε σε καθυστερήσεις μηνών στην διεκπεραίωση των ελέγχων ταυτοποίησης περιπτώσεων ευάλωτης κατάστασης. 

Ανασφάλεια

Οι απάνθρωπες και μη ασφαλείς συνθήκες στη Μόρια έχουν επιδεινωθεί από την έκθεση της Human Rights Watch του Δεκεμβρίου 2017, που αναφέρθηκε στις επικίνδυνες συνθήκες για γυναίκες και κορίτσια στη Μόρια και σε εγκαταστάσεις υποδοχής προσφύγων στα ελληνοτουρκικά σύνορα.Οι εργαζόμενοι στις οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας στη Μόρια περιγράφουν την τρέχουσα κατάσταση ως «επείγουσα». 

Οι γυναίκες και τα κορίτσια είπαν ότι η έλλειψη κλειδαριών εν λειτουργία και ιδιωτικότητας στα αποχωρητήρια, στα λουτρά και στα καταλύματα, καθώς και ο κακός φωτισμός, τα συχνά ξεσπάσματα βίας και η έλλειψη συνδρομής της αστυνομίας για τα περιστατικά ασφάλειας δημιουργούν αυξημένους κινδύνους. Η Φαρούζα, 46 ετών, από το Αφγανιστάν, διαμένει σε αντίσκηνο στον Ελαιώνα και είπε ότι ανησυχεί για τις κόρες της, ηλικίας 12 και 14 ετών. «Δεν έχουμε πόρτα [στο αντίσκηνό μας] - όποιος θέλει μπορεί να ανοίξει και να μπει μέσα» μας είπε. «Δεν κοιμάμαι τη νύχτα.  Απλά κάθομαι στην είσοδο».

H Χέμπα, 27 ετών, από τη Συρία, κοιμόταν σε αντίσκηνο στον δεύτερο ελαιώνα με τα παιδιά της, ηλικίας από 6 μηνών έως 6 ετών: «Εντός [του καταυλισμού] υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια γιατί εδώ βρίσκεσαι στη ζούγκλα και μακριά από τα πάντα… Για να πάμε στο μπάνιο πρέπει να εισέλθω στον καταυλισμό από την κεντρική πύλη. Σίγουρα δεν αισθάνομαι καθόλου ασφαλής».
 
«Δεν υπάρχει νόμος εδώ», είπε η Σουζάνα, 25 ετών, από το Αφγανιστάν, που είναι έγκυος στον όγδοο μήνα και διαμένει σε αντίσκηνο στον Ελαιώνα, μαζί με τον σύζυγό της και δύο άλλες οικογένειες. «Απευθύνεσαι στην ασφάλεια, απευθύνεσαι στην αστυνομία, αλλά δεν ενδιαφέρονται. Εάν συμβεί ένα σοβαρό περιστατικό – εάν πεθάνει κάποιος – έρχονται, αλλά διαφορετικά δεν κάνουν κάτι. Και δεν μπορείς να απευθυνθείς κάπου για καταγγελίες».

Γυναίκες με αναπηρίες μπορεί να αντιμετωπίζουν πρόσθετους κινδύνους, ειδικά εάν δεν έχουν πρόσβαση στις απαραίτητες συσκευές υποβοήθησης. Η Σαμίγια, 40 ετών, από τη Συρία, που πάσχει από σωματική αναπηρία, είπε ότι έσπασε τον νάρθηκα στο πόδι της κατά το ταξίδι προς την Ελλάδα, περιορίζοντας περαιτέρω την κινητικότητά της και καθιστώντας την ακόμα πιο ευάλωτη στην Μόρια: «Κάθε βράδυ ξεσπούν καυγάδες, ακούω κόσμο να τρέχει… Δεν μπορώ να κοιμηθώ επειδή φοβάμαι ότι αν κάτι συμβεί όλοι θα φύγουν τρέχοντας, αλλά εγώ δεν μπορώ να τρέξω – είναι αδύνατο».   

Σεξουαλική παρενόχληση, έμφυλη βία και έλλειψη προστασίας

Πολλές αιτούσες άσυλο και μετανάστριες έχουν βιώσει σεξουαλική ή άλλη βία στη χώρα προέλευσής τους ή κατά το ταξίδι τους προς την Ελλάδα. Οι εκπρόσωποι των φορέων που βοηθούν τα θύματα σεξουαλικής και έμφυλης βίας στη Μόρια είπαν ότι τα περιστατικά στους καταυλισμούς έχουν αυξηθεί με τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό.  

Δυνάμει των ελληνικών κανόνων που διέπουν τα κέντρα υποδοχής, οι γυναίκες που ταξιδεύουν μόνες πρέπει να στεγάζονται σε ξεχωριστούς, περιφραγμένους τομείς εντός της Μόριας. Η Human Rights Watch διαπίστωσε γυναίκες που ζουν εκτός τέτοιων τομέων, και στους δύο ελαιώνες. Πολλές γυναίκες είπαν ότι ενημερώθηκαν πως ο προστατευμένος τομέας ήταν πλήρης και δεν μπορούσαν να στεγαστούν εκεί μέχρις ότου φύγουν άλλες γυναίκες.  Τα δεδομένα που συνέλεξε ένας φορέας υπεύθυνος για τη στέγαση στη Μόρια έδειξαν ότι στις 26 Νοεμβρίου 361 μόνες γυναίκες στεγάζονται σε ειδικούς τομείς για γυναίκες και επιπλέον 256 γυναίκες σε αντίσκηνα εκτός των ειδικών αυτών τομέων.

Τα ασυνόδευτα κορίτσια οφείλουν να στεγάζονται σε ξεχωριστούς, ασφαλείς τομείς.  Στη Μόρια η «ασφαλής ζώνη» (Safe Zone) φιλοξενεί τόσο ασυνόδευτα αγόρια κάτω των 14 ετών όσο και κορίτσια κάτω των 18 ετών. Η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από αδελφές ηλικίας 16 και 17 ετών που ζουν στην ασφαλή ζώνη, οι οποίες είπαν ότι τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν ξεχωριστά αποχωρητήρια και ντους, αλλά δεν διαθέτουν κλειδαριές που να λειτουργούν, ενώ το ίδιο ισχύει και για τους χώρους στέγασης.

«Όταν ήμουν μόνη, πήγα στο μπάνιο και ήρθε ένα αγόρι και ήθελε να ανοίξει την πόρτα και να μπει μέσα», είπε η Σάλμα, 16 ετών, από το Αφγανιστάν. «Έκανα θόρυβο για να δείξω ότι ήμουν μέσα, αλλά επέμεινε». Οι αδελφές είπαν ότι συνήθως αισθάνονται ασφαλείς στον ειδικά διαμορφωμένο τομέα επειδή είναι μαζί. «Αλλά δεν ξέρω τι συμβαίνει με τα κορίτσια που ζουν μόνα», είπε η Άφρι, 17 ετών. Σε μια προσεχή αναφορά από τη Human Rights Watch  περιγράφονται οι συνθήκες για τα ασυνόδευτα παιδιά που ζουν στη Μόρια.   

Η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από πέντε γυναίκες που ταξίδευαν μόνες τους, οι οποίες είχαν κοιμηθεί σε υπαίθριο μη στεγασμένο χώρο, εντός της Μόριας, για χρόνο έως εννέα νύχτες, συμπεριλαμβανομένων δύο εγκύων γυναικών, και οι δύο με σοβαρές παθήσεις. Μας είπαν πως ενημερώθηκαν ότι δεν μπορούσαν να λάβουν αντίσκηνα επειδή πρέπει να στεγάζονται στον τομέα που προορίζεται μόνο για γυναίκες. Άλλες γυναίκες, ορισμένες με παιδιά κάτω των 18 ετών, είπαν ότι κοιμήθηκαν αρκετές νύχτες στο ύπαιθρο, σε μη στεγασμένο χώρο, όταν έφτασαν στη Μόρια. Οι δύο ασυνόδευτες αδελφές είπαν ότι κοιμήθηκαν έξω για μία νύχτα προτού τους παρασχεθεί στέγαση. Ένας εκπρόσωπος της κυβέρνησης αρνήθηκε το γεγονός ότι δεν δίνονται αντίσκηνα σε κάποιους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και ασυνόδευτων παιδιών.

Οι γυναίκες που είναι μόνες και ζουν σε αντίσκηνα όπου στεγάζονται ανύπαντροι άνδρες που δεν έχουν συγγενική σχέση μαζί τους είπαν ότι αισθάνονται ιδιαίτερα ευάλωτες σε σεξουαλική παρενόχληση και βία. Η Ζάιναμπ, 20 ετών, από το Αφγανιστάν, μένει μόνη της εντός της Μόριας με τον δίχρονο γιο της. Είπε ότι ένας ανύπαντρος άνδρας από κοντινό αντίσκηνο τακτικά προσεγγίζει τον χώρο στέγασής της: «Μία φορά ήρθε και είπε ‘Πρέπει να κοιμηθείς μαζί μου’. Είπα όχι. Προσπάθησε να με στραγγαλίσει. Όταν το έκανε, προσπάθησα να φωνάξω.  Με έσπρωξε και μου είπε, ‘Πρέπει να μου πεις ότι με αγαπάς, ότι με θέλεις’. Είπα, ‘Εντάξει, εντάξει, σε θέλω’ Μετά έφυγα τρέχοντας… Σκέφτηκα ότι εάν αλλάξω αντίσκηνο και πάω ίσως σε άλλη τοποθεσία [της Μόριας] θα είναι ακόμα χειρότερα. Αλλά τώρα φοβάμαι επειδή δεν γνωρίζω τι θα συμβεί».

Ακόμα και όσες μένουν στον ειδικό διαμορφωμένο τομέα για τις γυναίκες είπαν ότι δεν αισθάνονται ασφαλείς επειδή άτομα που μένουν αλλού – συμπεριλαμβανομένων αντρών -  μπορούν να εισέλθουν και έφηβοι φιλοξενούνται στα αμέσως παρακείμενα τμήματα. Είπαν ότι υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση όποτε φεύγουν από το τμήμα. Η Μίνα, 21 ετών, από το Αφγανιστάν, είπε ότι οι αρχές δεν αντιδρούν όταν καταγγέλλει παρενόχληση ή βία: «Τον προηγούμενο μήνα, γύρω στις 11:00 μ.μ., όταν επέστρεψα [στον τομέα], ένα άνδρας ήρθε και άγγιξε το σώμα μου. Το είπα στους αστυνομικούς, αλλά απλά γέλασαν και μου είπαν, ‘Πρέπει να επιστρέψεις στον χώρο σου και να κοιμηθείς’».

Όσες παραχώρησαν συνέντευξη μίλησαν για απουσία συστημάτων πρόληψης και αντίδρασης στην έμφυλη βία και είπαν ότι οι αρχές συχνά αδιαφορούν για τα θύματα που προσπαθούν να καταγγείλουν προβλήματα ή τους παρεμποδίζουν στην  υποβολή καταγγελιών, ακόμα και σε περιπτώσεις βιασμών. Ακόμα κι αν η αστυνομία προβεί στη σύλληψη του αυτουργού, οι εργαζόμενοι σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας λένε ότι τυπικά ο συλληφθείς θα αφεθεί ελεύθερος την επόμενη ημέρα και θα επιστρέψει πίσω στον καταυλισμό μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσής του. Είπαν ότι η έλλειψη εναλλακτικών λύσεων ασφαλούς στέγασης, όπως είναι οι ασφαλείς χώροι στέγασης, καθιστά ανεπαρκή την προστασία των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας ή άλλης έμφυλης βίας. Υπάρχουν περιπτώσεις βιασμών όπου το θύμα πρέπει να επιστρέψει στον καταυλισμό, στο ίδιο σημείο όπου διαμένει ο δράστης, είπε ένας πάροχος υπηρεσιών.

«Υπάρχει τεράστιος φόβος αντιποίνων», είπε ένας άλλος εκπρόσωπος οργανισμού ανθρωπιστικής βοήθειας, που βοηθά στην πλημμελή καταγγελία των περιστατικών.

Οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες ζητούν τον μετριασμό του κινδύνου έμφυλης βίας από την έναρξη της ανταπόκρισης στην κρίση, συμπεριλαμβανομένης της παροχής ξεχωριστής, ασφαλούς στέγασης για ασυνόδευτες γυναίκες και παιδιά.   Οι αρχές οφείλουν να ταυτοποιούν και να παρακολουθούν περιοχές υψηλού κινδύνου στους χώρους υποδοχής και να εφαρμόζουν αναλόγως μέτρα ασφαλείας.

Ύδρευση και Αποχέτευση

Όλες οι γυναίκες και τα κορίτσια που παραχώρησαν συνέντευξη στην Human Rights Watch είπαν ότι τα αποχωρητήρια και τα ντους στη Μόρια είναι μη ασφαλή, ακατάλληλα, ανθυγιεινά και μη προσβάσιμα σε άτομα με αναπηρία, γεγονός το οποίο διαπίστωσαν ιδίοις όμμασι και οι ερευνητές της Human Rights Watch. Παρόλο που τα αποχωρητήρια χωρίζονται ανά φύλο, η σήμανση είναι ασαφής και στην πράξη τα αποχωρητήρια χρησιμοποιούνται αδιακρίτως και από τα δύο φύλα. Ορισμένες γυναίκες είπαν ότι αναγκάζονται να πλένονται στον χώρο του αποχωρητηρίου και ότι τα κενά στους τοίχους και στις πόρτες μπορεί να επιτρέπουν στους άλλους να κοιτάζουν μέσα.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη της έμφυλης βίας στους χώρους υποδοχής επιτάσσουν την παροχή υγιεινών αποχωρητηρίων και λουτρών, διαχωρισμένων κατά φύλα, με κλειδαριές που να λειτουργούν, επαρκή φωτισμό και ιδιωτικότητα. Τα Πρότυπα του Sphere, μία σειρά αρχών και στοιχειωδών ανθρωπιστικών προτύπων που εκπονήθηκαν από άτομα τα οποία εργάζονται στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας, επιτάσσουν την ασφαλή και ισότιμη πρόσβαση σε εγκαταστάσεις ύδρευσης και υγιεινής, συμπεριλαμβανομένων ιδιωτικών χώρων για το λουτρό των γυναικών.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια είπαν ότι λάμβαναν ακραία μέτρα για αποφύγουν να χρησιμοποιούν τα αποχωρητήρια όταν σκοτεινιάσει. «Δεν πίνω τσάι μετά τις 6:00 μ.μ., για να μη χρειαστεί να επισκεφτώ το μπάνιο τη νύχτα», είπε η Ζουμπαΐντα, από το Αφγανιστάν, που διαμένει στο Olive Grove. «Φοβάμαι να πάω μόνη επειδή βλέπω πολλούς άνδρες εκεί Μπορούν να κάνουν ότι θέλουν. Κάνουν χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ. Φοβάμαι ότι κάποιος θα με βιάσει».

«Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι ότι πρέπει να κάνουμε ντους στον χώρο των αποχωρητηρίων», είπε η Φαρούζα, μόνη με τις κόρες της, 12 και 14 ετών, στο Olive Grove. «Υπάρχει μόνο μία μάνικα [για ντους]. Κλειδώνει από μέσα αλλά δεν αισθανόμαστε ασφαλείς. Εάν η μία κόρη πάει για ντους, η άλλη κόρη κι εγώ στεκόμαστε απ’ έξω για να την προστατεύουμε».

Οι γυναίκες με αναπηρίες αντιμετωπίζουν πρόσθετες προκλήσεις στην πρόσβαση των μπάνιων. Η Σαμίγια είπε ότι έσπασε ο νάρθηκας του ποδιού της κατά το ταξίδι προς την Ελλάδα και αυτό περιόρισε την κινητικότητά της ακόμα περισσότερο. «Είναι υπερβολικά δύσκολο να επισκέπτομαι το μπάνιο, χρειάζομαι συνοδεία δύο ατόμων», είπε. «Τις περισσότερες φορές δεν πίνω νερό για να μην χρειαστεί να πάω στο μπάνιο».

Η Σαμίγια είπε ότι το αντίσκηνο που της παραχωρήθηκε είναι μακριά από τα μπάνια, αλλά το προσωπικό στους καταυλισμούς αρνήθηκε το αίτημά της να μετακινηθεί πιο κοντά. «Από τη στιγμή που έφθασα [πριν από 11 ημέρες] δεν έχω κάνει ντους επειδή είναι υπερβολικά μακριά», είπε. «Μετακινήθηκα για να μοιραστώ ένα αντίσκηνο με συγγενείς επειδή βρίσκονταν πιο κοντά στα αποχωρητήρια αλλά εξακολουθούν να είναι υπερβολικά μακριά… Μερικές φορές τη νύχτα, όταν χρειάζομαι να πάω στο αποχωρητήριο με βοηθούν η αδερφή μου και ο αδερφός μου, αλλά τις περισσότερες φορές χρησιμοποιώ πλαστικό κύπελλο μέσα στο αντίσκηνο. Η Human Rights Watch διαπίστωσε ιδίοις όμμασι ότι για να μεταβεί στο αποχωρητήριο τόσο από το αντίσκηνο που της παραχωρήθηκε αρχικά όσο και από εκείνο που μοιράστηκε κατόπιν με συγγενείς, απαιτείται να περπατάει σε ανηφορικά και κακοτράχαλα εδάφη και σε βραχώδη μονοπάτια.

Έγκυες γυναίκες και νέες μητέρες

Η κυβέρνηση δεν καλύπτει τις βασικές ανάγκες εγκύων γυναικών και νέων μητέρων, που είπαν ότι δεν λαμβάνουν επαρκή τρόφιμα ή ιατρική περίθαλψη. Η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από έξι εγκύους γυναίκες και μία γυναίκα που έμεινε έγκυος και γέννησε όσο βρισκόταν στη Μόρια. 

Οι γυναίκες είπαν ότι δεν είχαν πρόσβαση σε ολοκληρωμένη προγεννητική φροντίδα, ακόμα και για εγκυμοσύνες υψηλού κινδύνου. Η Φατίμα, 28 ετών, μητέρα τεσσάρων παιδιών από το Αφγανιστάν και έγκυος εννιά μηνών, είπε ότι ένα πρόβλημα καρδιάς την οδήγησε στην εντατική μετά από τη γέννηση του προηγούμενου παιδιού της. «Αισθάνομαι πόνο από την ημέρα που έφτασα εδώ, στην πλάτη και στην κοιλιά μου - μερικές φορές είναι τόσο έντονος που δεν μπορώ να φάω», είπε, σημειώνοντας ότι δεν είχε πρόσβαση σε εξειδικευμένη φροντίδα παρόλο που ενημέρωσε το προσωπικό στη Μόρια για τον πόνο και το ιατρικό της ιστορικό.

Οι έγκυοι γυναίκες είπαν ότι δεν ενημερώθηκαν αναφορικά με το τί θα συμβεί όταν έρθει η  ώρα του τοκετού ή με ποιόν να έρθουν σε επαφή για βοήθεια και ότι η έλλειψη διερμηνέων στέκεται εμπόδιο στην επικοινωνία τους με το ιατρικό προσωπικό στη Μόρια. Οι πάροχοι υγειονομικών υπηρεσιών είπαν ότι προσφέρουν βασική προγεννητική και μεταγεννητική φροντίδα, αλλά ότι οι περιορισμένες δυνατότητες και οι εξίσου περιορισμένοι πόροι σημαίνουν ότι δεν μπορούν να παρέχουν πλήρη παρακολούθηση για εγκύους κάθε τρίμηνο. Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να διασφαλίσει την πρόσβαση σε ολοκληρωμένη προγεννητική και μεταγεννητική φροντίδα σε όλες τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων μεταναστριών και αιτουσών ασύλου.

Στα διεθνή ανθρωπιστικά πρότυπα επιτάσσεται η απόδοση προτεραιότητας στις γυναίκες που είναι έγκυοι ή θηλάζουν, αναφορικά με την πρόσβαση σε τρόφιμα και χρηματικά επιδόματα, καθώς και σε πρόσθετα κλινοσκεπάσματα, ενδύματα και διατροφή για να καλύπτονται οι ανάγκες τους. Οι γυναίκες στη Μόρια είπαν ότι δεν λαμβάνονται τέτοια μέτρα. «Δεν σου δίνουν κάτι διαφορετικό επειδή είσαι έγκυος», είπε η Λάιλα, 35 ετών, από το Αφγανιστάν και έγκυος οκτώ μηνών. «Όταν περιμένω στη σειρά [για φαγητό], δυσκολεύομαι – νιώθω πόνο στην κοιλιά, ζαλίζομαι. Μερικές φορές προσπαθώ να καθίσω στο έδαφος όταν είμαι στη σειρά, αλλά δεν είναι τελικά εφικτό και κανείς δεν με βοηθάει... Μερικές φορές αισθάνομαι ότι θα πεθάνω – ότι θα χάσω το μωρό ή το μωρό θα χάσει εμένα».

«Όταν ήμουν έξι μηνών έγκυος [τον Ιούλιο], έκανε πάρα πολύ ζέστη και αισθάνθηκα ότι θα χάσω το μωρό», είπε η Ζαριφά, που είχε ένα 10 ημερών μωρό και βρισκόταν στη Μόρια επί 11 μήνες. «Πήγα ξανά [στα άτομα που πίστευε ότι ήταν οργανισμός ανθρωπιστικής βοήθειας στον καταυλισμό] και είπα ότι δεν μπορώ να το διαχειριστώ. Μου είπαν, «Δεν είσαι σοβαρή περίπτωση ευάλωτου ατόμου». Ποτέ δεν μας δόθηκε διαμέρισμα [εκτός Μόριας] – κάναμε αίτηση πριν από μήνες, αλλά εξακολουθούμε να βρισκόμαστε εδώ».

Τρόφιμα και Χρηματικά Επιδόματα

Πολλές γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων εγκύων και μητέρων μονογονεϊκών οικογενειών, είπαν ότι έμεναν ώρες στις σειρές διανομής τροφίμων, για να ενημερωθούν τελικά ότι δεν υπάρχουν άλλα τρόφιμα. Επτά γυναίκες είπαν ότι χρειάζεται να περιμένουν επτά έως οκτώ μήνες για χρηματικά επιδόματα, που σημαίνει ότι δεν έχουν οικονομικούς πόρους και δεν είναι σε θέση να αγοράσουν τρόφιμα ή αγαθά που δεν λαμβάνουν μέσω των διανομών.  Η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι τα σημειώματα με τα ραντεβού για τα χρηματικά επιδόματα ανέγραφαν ημερομηνίες τον Ιούνιο του 2020 – που σημαίνει ότι δεν μπορούν να λάβουν χρηματική βοήθεια παρά μόνο μετά από αυτήν την ημερομηνία.  Οι εκπρόσωποι της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες  (UNHCR) είπαν ότι ενίσχυσαν το στελεχιακό δυναμικό της στο τέλος Οκτωβρίου 2019 για να ανταποκριθεί στις ανάγκες. Είπαν ότι όσοι βρίσκονταν στη Μόρια εκείνη τη χρονική στιγμή και ήταν επιλέξιμοι για το χρηματικό επίδομα θα έχουν πλέον εγγραφεί. Όσοι είναι επιλέξιμοι για χρηματικό επίδομα και έχουν φθάσει έκτοτε, πρέπει να εγγραφούν εντός των προσεχών έξι εβδομάδων.

«Είναι πολύ δύσκολο να λάβεις φαγητό», είπε η Φαρούζα. «Τις περισσότερες φορές [αφού περιμένουμε στην σειρά] μας λένε ότι τα τρόφιμα έχουν τελειώσει.  Εάν δεν πάρουμε τρόφιμα, δεν τρώμε… Το ραντεβού για την κάρτα χρηματικού επιδόματος είναι τον Ιούνιο 2020. Στο μεταξύ, δεν γνωρίζω τι θα κάνουμε επειδή δεν έχουμε καθόλου χρήματα».

Η Φατίμα, μητέρα τεσσάρων παιδιών και εννέα μηνών έγκυος, είπε: «Δεν έχουμε χρήματα. Δεν ξέρω τι θα κάνω με τα παιδιά. Μας είπαν ότι για να λάβουμε την κάρτα χρηματικού επιδόματος υπάρχει αναμονή οκτώ μηνών… Εμένα δεν με πειράζει να μη φάω μερικές φορές αλλά για τα παιδιά είναι πολύ δύσκολο.»

Η Ζαρίφα είπε ότι της λείπουν προμήθειες για το μωρό της που είναι 10 ημερών ή και οι πόροι για να τις αγοράσει: «Υποτίθεται ότι σου δίνουν [πάνες] αλλά πρέπει να περιμένεις όλη τη νύχτα στην σειρά [για την πρωινή διανομή]. Δίνουν 15 Pamper για κάθε παιδί για μία εβδομάδα. Το απόλυτο τίποτα. Αναγκάζεσαι να εκλιπαρείς άλλους οργανισμούς να σου δώσουν κάποιες πάνες ή πρέπει να τις αγοράσεις ο ίδιος».

Διαχείριση Υγιεινής Εμμήνου Ρύσης

Οι γυναίκες λένε ότι δεν λαμβάνουν επαρκείς προμήθειες για να διαχειριστούν την υγιεινή κατά την έμμηνο ρύση και λόγω καθυστερήσεων στα χρηματικά επιδόματα δεν είναι σε θέση να αγοράσουν προϊόντα υγιεινής. Τα Πρότυπα του Sphere επιτάσσουν την παροχή «κατάλληλων υλικών υγιεινής για την έμμηνο ρύση» σε γυναίκες και κορίτσια που βρίσκονται σε ηλικία εμμηνόρροιας, καθώς και μέσων ώστε να πλένουν τα ενδύματα με διακριτικό τρόπο ή να απορρίπτουν τα προϊόντα υγιεινής κατά την έμμηνο ρύση.

«[Η διαχείριση] της περιόδου μου είναι από τα πλέον δύσκολα πράγματα – δεν μας δίνουν τις απαραίτητες προμήθειες», είπε η Φαρούζα. «Για τις δυο μας, δίνουν τέσσερις [σερβιέτες]. Δηλαδή τίποτα.

Η Καμίλα, 30 ετών, από το Αφγανιστάν, είπε ότι η αδυναμία επικοινωνίας με το προσωπικό στον καταυλισμό επιτείνει το πρόβλημα. «Όταν έχω την περίοδό μου, αιμορραγώ πάρα πολύ», είπε. «Μας δίνουν μόνο σερβιέτες, αλλά τόσο λίγες… Δεν το έχω πει σε κάποιον επειδή δεν μπορώ να μιλήσω τη γλώσσα και δεν έχω μεταφραστή».

Ψυχική Υγεία

Γυναίκες και κορίτσια, σε μερικές περιπτώσεις με προϋυπάρχουσες ψυχικές παθήσεις, είπαν ότι ανησυχούν για την ψυχική τους υγεία και την έλλειψη ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στη Μόρια. 

Η Ζαρίφα είπε ότι αισθάνεται πως είναι σε κατάθλιψη και ζήτησε βοήθεια από έναν γιατρό στη Μόρια: «Είπε ότι πρέπει να πας στην πόλη να επισκεφτείς ιδιώτη ψυχολόγο ή ψυχολόγο του δημοσίου. Επίσκεψη σε ιδιώτη στοιχίζει 80 έως 100 ευρώ. Είναι αδύνατο. Μετά από κάποιο καιρό, εγκατέλειψα την ιδέα».

Ορισμένες γυναίκες είπαν ότι δεν μπορούσαν να βρουν τα φάρμακα για το άγχος ή την κατάθλιψη που λάμβαναν τακτικά πριν φθάσουν στην Ελλάδα. «Είχα πάθει κατάθλιψη και στο παρελθόν», είπε η Ζουμπαΐτα. «Χρησιμοποιούσα [φάρμακα] αλλά όταν πήγα να τα βρω εδώ, μου είπαν όχι… Από τότε που ήρθα εδώ, δεν μπορώ να κλάψω, δεν μιλάω στον άνδρα μου ή στα παιδιά μου. Όλη μέρα απλά κάθομαι εδώ».

«Η κατάσταση της ψυχικής μου υγείας απλά επιδεινώνεται εδώ», είπε η Φαρούζα, που είπε ότι λάμβανε φάρμακα για κατάθλιψη επί δύο μήνες. «Δεν πήγα σε κανέναν [εδώ] – δεν υπάρχει κάπου να πας ή κάποιος να μπορείς να μιλήσεις … Ο γιατρός [στη Μόρια] δεν μου έδωσε φάρμακα. Είπε ότι δεν έχουν άλλα».

Οι κόρες της Φαρούζα, μόνες με τη μητέρα τους στη Μόρια, ανησυχούν για την ψυχική της υγεία.  «Τα φάρμακα της μητέρας μου τελειώνουν και φοβάμαι ότι ο μόνος άνθρωπος που μας κάνει να αισθανόμαστε κάπως ασφαλείς εδώ δεν θα αισθάνεται πλέον καλά», είπε η Νάιμα, 12 ετών.

Υποχρεώσεις Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και Ανθρωπιστικά Πρότυπα

Η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ), που απαγορεύει στις κυβερνήσεις την υποβολή των αιτούντων άσυλο σε αυθαίρετη κράτηση και σε απάνθρωπη και εξευτελιστική συμπεριφορά. Απαιτεί οι κυβερνήσεις να παρέχουν στέγαση και αξιοπρεπείς υλικές συνθήκες προς τους αιτούντες άσυλο. Το δικαστήριο σε προηγούμενες περιστάσεις έκρινε ότι η Ελλάδα δεν πληρούσε τις υποχρεώσεις της επειδή δεν διασφάλιζε κατάλληλες συνθήκες υποδοχής. 

Το δικαστήριο έκρινε ότι ο σοβαρός υπερπληθυσμός και οι ανεπαρκείς συνθήκες υγιεινής παραβιάζουν τη σύμβαση. Έκρινε το ίδιο στη βάση ότι ένας αιτών άσυλο αναγκάστηκε να ζει σε συνθήκες φτώχειας, μη μπορώντας να αντεπεξέλθει σε βασικές ανάγκες και υπό συνεχές καθεστώς φόβου ότι θα υπάρξει θύμα βίας. Το δικαστήριο έχει επίσης επισημάνει ότι οι αιτούντες άσυλο υπό κράτηση είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι δεδομένων των εμπειριών τους όταν εγκαταλείπουν τις εστίες τους για να αποφύγουν διώξεις και αυτό μπορεί να αυξήσει την ταλαιπωρία τους κατά την κράτηση.

Το Sphere δημιουργήθηκε το 1997 από μία ομάδα μη κυβερνητικών οργανώσεων ανθρωπιστικής βοήθειας και το κίνημα του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου για την βελτίωση των ανθρωπιστικών ανταποκρίσεων και για να υπάρχει λογοδοσία στις ενέργειές τους.  Εκπόνησαν και δημοσίευσαν τον Ανθρωπιστικό Χάρτη [Humanitarian Charter] και τα Ελάχιστα Πρότυπα, που συνιστούν το Εγχειρίδιο Sphere, ως καθοδήγηση για όλες τις ανθρωπιστικές δράσεις και για την στήριξη της λογοδοσίας σε όλους τους τομείς.  Τα πρότυπα είναι μια σειρά αρχών και στοιχειωδών ανθρωπιστικών προτύπων σε τέσσερις τεχνικούς τομείς ανθρωπιστικής ανταπόκρισης: παροχή νερού, εγκαταστάσεις προσωπικής καθαριότητας και υγιεινής (WASH), ασφάλεια τροφίμων και διατροφή, στέγαση και εγκατάσταση, υγεία.

Οι Κατευθυντήριες Οδηγίες της Μόνιμης Διοργανικής Επιτροπής για την Ενσωμάτωση των Παρεμβάσεων κατά της Έμφυλης Βίας στις Ανθρωπιστές Δράσεις αναπτύχθηκαν από τον ΟΗΕ και τους οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας ως καθοδήγηση για την πρόληψη και την ανταπόκριση σε σεξουαλική και έμφυλη βία σε όλους τους τομείς που άπτονται της ανθρωπιστικής βοήθειας. Επικαιροποιήθηκαν το 2015.

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.

Region / Country